وقتی یک بیمار با هر کدام از علائم نه گانه مربوط به بزرگی خوش خیم پروستات نزد پزشک می آید او با در نظر گرفتن شکایت بیمار به تعدادی از تشخیص های افتراقی فکر می کند و با انجام معاینات و آزمایشات تکمیلی تشخیص نهایی را قطعی می کند.
پزشک با استفاده از اقدامات زیر قادر به تشخیص علت شکایات بیمار خواهد بود.
1- صحبت کردن با بیمار و گرفتن شرح حال:
سن بیمار، شدت علائم، دوره طول کشیدن بیماری، وجود یا عدم وجود بیماریهایی مثل دیابت، مصرف یا عدم مصرف داروهایی که می توانند باعث علامتدار شدن فرد شوند و صحبت کردن در مورد مسائل متعدد دیگر
می توانند باعث رسیدن به تشخیص دقیقتر بیماری بوجود آورنده شکایات بیمار باشد.
2- معاینه بیمار:
همانطور که در مطلب قبلی عنوان شد پروستات در جلوی رکتوم (بخش انتهایی روده بزرگ) قرار دارد و پزشک با استفاده از انگشت خود از طریق مقعد قادر به معاینه و لمس پروستات بیمار خواهد شد.
پزشک با این معاینه متوجه اندازه و قوام پروستسات همچنین وجود یا عدم وجود غده در آن خواهد شد. البته پزشکان وقتی به پروستاتیت حاد مشکوک باشند این اقدام تشخیصی را خیلی با احتیاط تر انجام خواهند داد.
3- آزمایش:
وقتی بیمار با علائم ناشی از بزرگی خوش خیم پروستات به پزشک مراجعه می کند، پزشک با انجام آزمایشاتی مثل ارزیابی کامل ادرار و همچنین کشت ادرار، وجود یا عدم بیماریهایی مثل سنگ ادرار، عفونت ادراری، بدخیمی ادراری را بررسی می کند.
اندازه گیری PSA (آنتی ژن اختصاصی پروستات) تا حدودی کمک کننده است. توضیحات کامل راجع به این آنتی ژن در فصل سرطان پروستات داده خواهد شد.
اندازه گیری اوره و کراتی نین خون که نماینده کارکرد کلیوی هستند اگر به علت بزرگی خوش خیم پروستات افزایش یافته باشند تا حدود زیادی بیانگر میزان فشار پروستات بر مجرای ادراری می باشند و اگر بزرگی خوش خیم پروستات آنقدر باشد که باعث افزایش اوره و کراتی نین خون شده باشد نشان می دهد که انسداد شدید است و باید فکر جدی به حال بزرگی خوش خیم پروستات کرد.
4- سونوگرافی:
این اقدام تشخیصی فوق العاده کارآمد است و معمولا از اولین اقدامات تشخیصی لازم می باشد. از یک طرف ساده است و انجام آن مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند و از طرف دیگر علاوه بر پروستات اطلاعات دیگری مثل وضعیت مثانه، حالب ها و کلیه ها را در اختیار پزشک قرار می دهد. سونوگرافی می تواند وجود تومور یا سنگ را در مثانه حالب ها و کلیه ها گزارش کند می تواند به ما بگوید بزرگی پروستات به چه میزانی است و به چه میزان با انسداد خود باعث افزایش ضخامت جدار مثانه شده است.
در مجموع یک سونوگرافی خوب که با دستان یک رادیولوژیست دقیق انجام شده باشد کمک های فراوانی به پزشک و بیمار خواهد کرد.
سونوگرافی از دو طریق بالای شکم و داخل مقعد انجام می گیرد. سونوگرافی داخل مقعدی اطلاعات فراوانی در مورد پروستات و غده های داخل آن به پزشک می دهد.
5- عکس رنگی از کلیه ها:
عکس رنگی از کلیه ها با کک ماده حاجب که به آن IVP گفته می شود یکی دیگر از اقدامات رادیولوژیک تشخیصی می باشد که می تواند علاوه بر بیان میزان کارکرد کلیه ها میزان رفلاکس یا برگشت ادرار از مثانه به حالب ها یا کلیه ها را نیز نشان دهد. انجام عکس رنگی از کلیه ها بخصوص در بیمارانی که درجاتی از نارسایی کلیه دارند با احتیاطات لازم و در نظر گرفتن نکات دقیق همراه خواهد بود.
6- سی تی اسکن و ام آر آی (CT اسکن و MRI):
این دو اقدام تشخیصی در ارزیابی بزرگی خوش خیم پروستات معمولی کاربرد چندانی ندارند و در مواقعی که مشکوک به سایر بیماریها هستیم می توان از آن ها استفاده کرد.
7- ارزیابی شدت بیماری با نمره دادن به شکایات بیمار:
برای آنکه بیان بزرگی خوش خیم پروستات و نشانه های ناشی از آن پیرو یک چهارچوب خاص باشد راه های مختلفی وجود دارد. یکی از این راه ها انجام سونوگرافی همچنین ارزیابی بزرگی و حجم پروستات بر اساس محاسبات کامیوتری می باشد اما همانطور که در گذشته عنوان شد همواره رابطه مستقیمی بین اندازه پروستات و علائم بالینی وجود ندارد. بنابراین باید راه دیگری برای ارزیابی شدت علائم بالینی باشد.
یکی از این راهها صحبت کردن با بیمار و شنیدن پاسخ های او بر اساس معیارهایی است که نمرات آن بین صفر تا 6 می باشد به عنوان مثال:
1. از بیمار پرسیده می شود طی ماه گذشته چند بار احساس عدم تخلیه ناکافی ادرار در انتهای آن داشته است و بر اساس پاسخ های او همانند آنچه در دنباله مطلب می آید نمره داده می شود.
نمره صفر= اصلا اتفاق نیفتاده است.
نمره 1= کمتر از یک پنجم موارد اتفاق افتاده است.
نمره 2= کمتر از یک دوم موارد اتفاق افتاده است.
نمره 3= در یک دوم موارد اتفاق افتاده است.
نمره 4= در بیشتر از یک دوم موارد اتفاق افتاده است.
نمره 5= در همه موارد اتفاق افتاده است.
سایر سوالات عبارتند از:
2. تکرر ادرار: چند بار در زمانی کمتر از 2 ساعت مجددا نیاز به ادرار پیدا کرده است.
3. چند بار ادرار بیمار قطع و وصل شده است.
4. چندین بار احساس کرده است که قادر به نگهداری ادرار نیست.
5. چند بار ادرار ضعیف داشته است.
6. در ماه گذشته چند بار برای شروع ادرار زور زده است.
7. طی ماه گذشته چند بار شب ادراری داشته است.
برابر آنچه که در پاسخ به سوال اول نمره گذاری شد برای سوالات 7 گانه فوق از بیمار سوال پرسیده شده و به پاسخ آن نمره داده می شود. بدیهی است که هر چه نمره بالاتر باشد نشان دهنده شدت بیماری است و هر چه بیماری شدیدتر باشد نیازمند نگاهی جدی تر برای استفاده از دخالت غیر دارویی یا جراحی می بشد.
8- اندازه گیری سرعت تخلیه ادرار:
در این حالت از بیمار خواسته می شود تا در زمان خاصی درون یک ظرف مدرج ادرار کند و با محاسبه حجم ادرار او طی زمان مشخص می توان تا حدودی به شدت تنگی مجرا پی برد.
9- باقی مانده ادراری پس از تخلیه:
از این کار برای ارزیابی کارکرد عضله مثانه می توان استفاده کرد. در حالت معمول و در یک انسان سالم که مثانه او منقبض می شود نباید بیشتر از حدود 20 تا 50 سانتی متر مکعب ادرار در مثانه باقی بماند. بدیهی است که هر چه باقی مانده ادراری بیشتر باشد، بیانگر ضعف عضله مثانه در غلبه بر تنگی، همچنین میزان نارسایی آن
می باشد.
10- ارزیابی فشار ادراری:
گاهی به طور همزمان فشار داخل مثانه با فشار خروج ادرار اندازه گیری شده و با مقایسه این دو فشار می توان به تشخیص سایر بیماریها از جمله عدم تطابق همکاری عضله دترسور مثانه با اسفنکتر (دریچه خروجی) آن کرد. این روش البته به عنوان یک روش تهاجمی شناخته شده و یک اقدام تشخیصی معمول نیست بلکه در حالات خاص که به ساییر بیماریها فکر می کنیم مورد استفاده قرار می گیرد.
11- سیستوسکوپی (نگاه کردن به داخل مثانه از طریق یک آندوسکوپ):
از آنجایی که این اقدام یک عمل تهاجمی همراه با اذیت بیمار است در مواقع خاص مورد استفاده قرار
می گیرد. بعضی از این موارد استفاده سیستوسکوپی عبارتند از:
الف: وقتی به هر دلیل تنگی مجرا وجود دارد ولی فکر می کنیم شاید علت آن عفونت، ضربه و سونوگرافی طولانی مدت است.
ب: وقتی در بررسی های قبلی مثل سونوگرافی یا IVP، مشکوک به حالاتی مثل تومور مثانه و… شده ایم.
این مطلب توسط تیم مترجمین مجله پزشکی دکتر سلام تهیه شده است. استفاده از آن فقط با ذکر منبع دکتر سلام(hiDoctor.ir) مجاز می باشد
