باورهای درست و غلط در مورد فرآورده های پروبیوتیک

حتماً روی ماست ها یا نوشیدنی های زیادی کلمه ی پروبیوتیک را دیده اید. باید گفت که پروبیوتیک ها همان میکروارگانیسم های ریز و نامرئی هستند که سازنده فلور واژن و فلور دستگاه گوارش محسوب می شوند.

پروبیوتیک ها قابلیت های زیادی دارند و در پیشگیری و معالجه بیماری های بسیاری نقش مهمی ایفا می کنند. در این مطلب بیشتر در خصوص پروبیوتیک ها و راست و دروغ های گفته شده در مورد آن ها صحبت می کنیم.

همه پروبیوتیک ها به یک اندازه ارزش دارند:

این یک باور غلط است و نمی توان چنین ادعایی کرد. در حقیقت پروبیوتیک ها بسیار متنوع اند و گونه های مختلفی دارند. متخصصان بیماری های معده و روده بر این باورند که در خصوص ارزش پروبیوتیک ها، همه چیز به نوع بیماری و شکل مداوای آن بستگی دارد. به عنوان مثال در معالجه بعضی از سرطان های دستگاه گوارش و نیز ورم روده بزرگ، پروبیوتیک هایی که بالاترین کارایی و تأثیر را دارند، بیفیدوباکتری ها و لاکتوباسیل ها هستند. تجویز این قسم از پروبیوتیک ها باید توسط پزشک متخصص انجام شود، یعنی پزشکی که با نوع بیماری و نوع پروبیوتیک تجویزی، آشنا باشد؛ به عنوان مثال Lactobacillus rhamnosus، در عفونت های باکتریایی واژن تجویز می شود و مخمرهای Saccharomyces boulardii، در درمان التهاب های شدید روده ای در میان نوزادان کاربرد دارد و پزشک مورد نظر نیز باید از تفاوت میان این دو نوع پروبیوتیک آگاه باشد. مثال دیگری که می توان در این خصوص ارائه داد، تفاوت میان پروبیوتیک هایی موسوم به Bifidobacterium Lactis، و نیز نوع دیگری موسوم به Streptococcus thetmophilus، می باشد، به طوری که پزشک باید به تفاوت میان این دو نوع کاملاً واقف باشد و بداند که نوع اول در درمان عفونت های دستگاه گوارش کاربرد دارد و نوع دوم در تولید ماست به کار می رود. البته لازم به یادآوری است که بعضی از پروبیوتیک ها به هم مرتبط هستند و در واقع یکی تکمیل کننده نقش دیگری است.

پروبیوتیک ها فقط در درمان بیماری های دستگاه گوارش مفید هستند:

این موضوع نیز یکی دیگر از باورهای غلطی است که در خصوص پروبیوتیک ها رواج دارد. البته این یک واقعیت است که تحقیقات در خصوص آن ها از حوزه بیماری های معده و روده شروع شد، ولی این تحقیقات بعدها در حوزه های دیگری چون بیماری های زنان و بیماری های آلرژیک نیز انجام گرفت. پزشکان معتقدند که در حیطه بیماری های دستگاه گوارش، پروبیوتیک ها نقش مهمی را ایفا می کنند، به طوری که در درمان سندروم روده عصبی یا همان روده تحریک پذیر، و نیز درمان التهاب همزمان روده بزرگ و مقعد، یکی از درمان های قطعی محسوب می شوند. در پیشگیری از عود بیماری اسهال خونی، پروبیوتیک هایی موسوم به Saccharomyces boulardii از اهمیت بالایی برخوردارند.
پروبیوتیک ها در مواد غذایی مختلف و به ویژه ماست، شیر تخمیر شده (یا ترش شده)، چای کامبوجا و… وجود دارد. البته به گفته پزشکان این قسم از مواد غذایی بیشتر جنبه پیشگیرانه دارند تا درمانی.

متخصصان بیماری های زنان نیز برای این مواد اهمیت و ارزش بالایی قائلند، خصوصاً در درمان واژینوز باکتریال، که در حقیقت نوعی عفونت است که منجر به عدم تعادل در فلور واژن (یا همان میکروارگانیسم های موجود در واژن) می شود. آن ها بر این باورند که تجویز آنتی بیوتیک ها در درمان عفونت های واژن، اگر با تجویز یک پروبیوتیک مناسب همراه باشد، نتیجه مؤثرتر و بهتری ایجاد خواهد کرد.
نقش پروبیوتیک ها زمانی روشن تر می شود که بدانیم آن ها تا چه اندازه در تنظیم حالت تعادل فلورهای دستگاه گوارش و واژن مؤثرند، بطوریکه عدم تعادل در هر کدام از این قسمت ها، بر کل بدن تأثیرات سوئی می گذارد. این عدم تعادل بدون شک به بیمارهایی ختم خواهد شد، که از میان آن ها می توان به این موارد اشاره کرد: بیماری های روده ای، بیماری های زنان، آلرژی ها یا همان حساسیت های مختلف، چاقی مفرط و حتی مشکلات رفتاری و… . مطالعات نشان داده اند که مصرف پروبیوتیک های مناسب، ممکن است که این عدم تعادل را بهبود بخشد؛ البته این موضوع فرضیه ایست در دست مطالعه و بررسی و به طور قطع ثابت نشده است.

پروبیوتیک ها در مواد غذایی بسیاری وجود دارند:

بدون شک این موضوع حقیقت دارد، بطوریکه می توان با قاطعیت گفت که پروبیوتیک ها در مواد غذایی مختلف و به ویژه ماست، شیر تخمیر شده (یا ترش شده)، چای کامبوجا و… وجود دارد. البته به گفته پزشکان این قسم از مواد غذایی بیشتر جنبه پیشگیرانه دارند تا درمانی؛ به عنوان مثال هیچ پزشکی خوردن ماست را برای معالجه یک بیماری تجویز نمی کند و در حقیقت این قسم از مواد غذایی قابلیت پیشگیری از بیماری را دارند و نه درمان آن را. به گفته محققان، اشکال دارویی پروبیوتیک ها این امکان را فراهم می سازند تا کنترل مواد غذایی بلعیده شده، به بهترین شکل ممکن انجام گیرد و در ادامه عملیات هضم غذا، باکتری هایی که به ناحیه روده بزرگ می رسند، به محض ورود، بالاترین کارایی را داشته باشند.

پروبیوتیک ها باعث چاقی می شوند:

این یک باور غلط است که در گذشته رایج بود و گفته می شد این امکان وجود دارد که پروبیوتیک ها، خصوصاً در کودکان، منجر به چاقی مفرط شوند. پزشکان معتقدند که بعضی از پروبیوتیک ها می توانند بر سوخت و ساز کبد تأثیر بگذارند، اما این بدان معنا نیست که آن ها توانایی چاق یا لاغر کردن یک فرد بزرگسال یا یک نوزاد زودرس را نیز داشته باشند.

قطع مصرف پروبیوتیک ها، نتیجه خوبی نخواهد داشت:

پزشکان دریافته اند که در سندروم روده عصبی، به محض اینکه مصرف پروبیوتیک تجویزشده قطع شود، تقریباً تمام نتایج مثبت و مفید این معالجه نیز ناپدید می گردد و شما دوباره به پله اول بازخواهید گشت. اگر در روند معالجه بیماری، احیاناً نوع پروبیوتیک تجویزی، به تسکین نشانه های بیماری منجر شد (مثلاً درد، اسهال یا یبوست تقریباً بهبود یافت)، باید به مصرف پروبیوتیک ادامه دهید و هرگز حتی فکر قطع مصرف را هم به سرتان راه ندهید؛ البته پزشکان معتقدند که این قضیه به نوع مشکل اصلی و میزان عدم تعادل در فلور مربوطه نیز بستگی دارد.
بعضی از پروبیوتیک ها می توانند بر سوخت و ساز کبد تأثیر بگذارند، اما این بدان معنا نیست که آن ها توانایی چاق یا لاغر کردن یک فرد بزرگسال یا یک نوزاد زودرس را نیز داشته باشند.

به گفته آن ها، اگر ما بتوانیم تعادل از دست رفته را بازگردانیم، تقریباً تمام راه را رفته ایم و مشکل حل خواهد شد بطوریکه در ادامه درمان، اثرات بیماری نیز از بین خواهد رفت اما در بعضی از موارد ممکن است که این عدم تعادل خیلی گسترده باشد و یا اصلاً پای یک عامل خارجی در میان باشد، (به عنوان مثال عدم تعادل هورمونی در یکی از بیماری های مربوط به زنان)، در این گونه مواقع اول باید علت بیماری را ریشه یابی و برطرف کرد، چون در غیر این صورت، بیماری دوباره عود خواهد کرد. دقت کنید که در تمام درمان های پروبیوتیکی، طول دوره درمان یک تا دو ماه است بطوریکه درمان چند روزه هیچ تأثیری نخواهد داشت.

پروبیوتیک ها فقط بلعیدنی هستند و باید از ناحیه دهان مصرف شوند:

بدون شک این نیز یک باور غلط است. اگر تا به حال شنیده اید که پروبیوتیک ها از طریق دهان خورده می شوند، باید این موضوع مهم را هم بدانید که بعضی از آن ها از ناحیه واژن وارد بدن می شوند! به گفته متخصصان زنان، در بیشتر بیماری های مربوط به زنان، مسیر واژن، بهترین و مناسب ترین راه برای ورود دارو محسوب می شود چرا که دارو دقیقاً به محل مناسب می رسد. در حقیقت بسیاری از باکتری های مفیدی که از مسیر دهان وارد می شوند، در حین عبور از معده و روده بزرگ از بین می روند، به همین دلیل در درمان عفونت های واژن، شیاف هایی وجود دارند که از ناحیه مهبل یا همان واژن تزریق می شوند و از تأثیر بالایی برخوردارند.

پروبیوتیک ها باید به میزان زیاد مصرف شوند:

این موضوع نیز صحت ندارد، در حقیقت فلور دستگاه گورش ما شامل 100000 میلیارد باکتری است و اگر بخواهیم بر این فلور تأثیری ایجاد کنیم، تنها چند صد تایی مخمر یا باکتری کفایت خواهد کرد! به گفته پزشکان، تجمع اندکی از باکتری ها در داخل یک کپسول بلعیدنی، برای تأثیرگزاری کافی خواهد بود. اگر کپسول از راه دهان وارد شود، پایین ترین سطح مورد نیاز، از یک تا ده میلیارد باکتری است و اگر به شکل شیاف از واژن تزریق شود، از صد میلیون تا یک میلیارد. بنابراین از آنجا که می توان صدها میلیون باکتری را در یک کپسول کوچک جای داد، دیگر نیازی نیست که برای بهبودی، روزی 15 مرتبه به سراغ پروبیوتیک ها بروید!