تغذیه در تمام سنین برای کودک امری بسیار مهم است ، اما تا 6 ماهگی نوزاد فقط از شیر مادر به عنوان غذای اصلی استفاده می کند. شیر مادر دارای 300 نوع ترکیب مختلف است که برای جلو گیری از ابتلای کودک به بیماری نقش بسیار مهمی دارد به همین دلیل است که شیر مادر نسبت به شیر خشک برتری دارد.
در این دوره ی زندگی، رشد بسیار سریع است و كودك با مصرف غذای خوب، رشد كافی می كند. نوزاد سالمی كه با كفایت بالای مواد مغذی تغذیه می شود، انرژی كافی برای یادگیری و پاسخ دادن به محرك های محیط را دارد.
در اولین روزهای زندگی كودك یعنی در هفته اول، وزن شیرخوار كم می شود ولی از روز هفتم كودك به وزن اولیه باز می گردد. دلیل این كم شدن وزن ، خروج كودك از محیط مایع رحم است. با رشد مناسب و تغذیه خوب در پایان 6 ماهگی، وزن كودك دو برابر وزن هنگام تولدش می شود. تغذیه كودك در 6 ماه اول، تغذیه انحصاری با شیرمادر است. كودك به هیچ ماده غذایی دیگری نیاز ندارد. حتی آب هم نیاز ندارد. اگر به دفعات كافی و مقدار مناسب شیر بخورد، كلیه نیازهایش تأمین می شود. دادن آب قند، جوشانده ها و داروهای خودسرانه یك اشتباه بزرگ است و موجب حساسیت غذایی و غیرغذایی كودك در سنین بالاتر و افزایش احتمال آلودگی به میكروب اسهال می شود.
بهترین روش برای شیر دادن به كودك
آیا كودك به میزان كافی شیر مصرف می كند؟
اطلاع از اینكه آیا نوزاد شیر كافی مصرف می كند مشكل است، چون شیرمكیده شده از سینه را نمی توان اندازه گرفت از اینرو با روشهای زیر از كفایت مصرف شیر توسط كودك مطلع می شویم.
* افزایش وزن مطلوب شیرخوار بر اساس منحنی رشد كه نیم كیلوگرم در ماه است.
* حدود 6 تا 8 بار دفع ادرار بصورت پوشك كاملاً خیس در 24 ساعت در صورتی كه شیرخوار با شیر مادر تغذیه شود. ادرار پس از چند روز اول تولد باید كاملاً شفاف باشد و در غیراینصورت باید با پزشك كودك مشورت كنید.
* 5-2 بار دفع مدفوع در روز. در روزهای اول تولد حركت روده ی كودك بدلیل دفع مكونیوم زیاد است و مدفوع كودك تیره رنگ است. از روز پنجم تولد حركات روده نرمال شده و مدفوع آبكی یا خمیری و خردلی رنگ است و معمولاً بوی كمی دارد. تغییر رنگ مدفوع نشان دهنده بروز مشكل نیست، ولی اگر مدفوع كودك مثل روزهای نخستین همچنان تیره بود و یا تعداد دفعات مدفوع در 5 تا 21 روزگی ، كمتر از یكبار در روز شد، حتماً با پزشك مشورت كنید.
با افزایش سن كودك دفعات مدفوع كم شده و این نشانه یبوست یا بیماری نیست. بطور كامل مدفوع كم و نامنظم كودك نشانه كمبود مصرف شیر است.
– شادابی پوست، هوشیاری و سلامت ظاهری شیرخوار.
افزایش حجم شیر مادر
بهترین راه برای افزایش شیر، افزایش دفعات شیردهی است. مثلاً اگر كودك را هر 2 ساعت یكبار شیر می دادید، فواصل شیردهی را به یكساعت و نیم كاهش دهید. برای راحت تر شدن و اطمینان بیشتر، در چند روز اول، دفعات و مدت شیردهی را یادداشت كنید. مدت معمول شیرخوردن كودكان 15 دقیقه است. افزایش دفعات شیردهی سیستم هورمونی بدن را بیشتر تحریك كرده و تولید شیر افزایش می یابد.
از جمله غذاها و مواد غذایی كه موجب افزایش شیرمادر می شوند:
مواد غنی از نشاسته مثل ماكارونی، به علاوه میوه هایی چون بادام، انگور، همچنین هویج، شوید، آب لیموی تازه، سیب زمینی ترشی موجب افزایش شیرمادر می شوند. در طب گیاهی آمده، خوردن عرق زیره ، برگ ترب سیاه پخته شده و 2 گرم تخم ترب در طول شبانه روز موجب افزایش شیرمادر خواهد شد.
مادران شاغل چگونه باید فرزند خود را شیر بدهند؟
این سئوال برای خیلی از مادران مطرح است، زیرا با مشغولیتی كه خارج از منزل دارند نمی توانند بطور منظم به كودك شیر بدهند. این مادران باید در مدتی كه در منزل هستند شیر خود را بوسیله شیردوش یا در فنجان بدوشند و در یخچال نگه داری كنند. در ساعت كاری پرستار بچه، فنجان شیر را در آب گرم گذاشته و وقتی شیر ولرم شد با قاشق كوچك به شیرخوار بدهند. در مواردی كه امكان نگه داری شیرخوار در منزل فراهم نیست، بهتر است مادر، كودك را در مهد كودكی نزدیك محل كارش بگذارد تا بتواند در طول ساعت كاری چند مرتبه به كودك شیر بدهد.
سعی كنید تا حد امكان سراغ شیر خشك نروید.
زمان شروع مكمل های ویتامین و املاح برای شیرخوار
كودكی كه زودتر از موعد بدنیا می آید و یا با وزن كمتر از 5/1 كیلو بدنیا می آید، نیاز به ویتامین ها و املاح زیادی دارد تا رشدش جبران شود. از اینرو دادن مكمل های ویتامین و املاح كه برای نوزادان و بر اساس نیازهای آنها تنظیم شده، مفید است.
در مورد كودكان سالم، شروع قطره آهن از 6 ماهگی الزامی است و طبق تحقیقات قطره ویتامینD هم بسیار مفید است و از بروز بیماری راشیتیسم شیرخواران یا همان نرمی استخوان جلوگیری می كند.
در مورد زمان شروع تغذیه تكمیلی و یا غذای جامد و نوع آن، در مطلب بعدی توضیحات جامعی ارائه خواهد شد.
