ارزیابی و اندازه گیری دوره ای ماده ای به نام آنتی ژن اختصاصی پروستات یا PSA یکی از اقداماتی است که می توان برای تشخیص زودرس سرطان پروستات انجام داد. این ماده که اختصاصی سلول های پروستات است به طور طبیعی در خون مردان یافت می شود. میزان طبیعی آن در مردان پایین تر از 50 سال حدود 5/2 نانوگرم در میلی لیتر است و با بالا رفتن سن مقدار آن افزایش می یابد.
علاوه بر سرطان پروستات در سایر بیماریهای پروستات مثل بزرگی خوش خیم پروستات و همچنین التهاب حاد یا مزمن پروستات بر هر دلیل مقدار PSA در خون افزایش می یابد اما یک جمله را به خاطر داشته باشید:
بعضی از افراد مبتلا به سرطان پروستات، PSA بالا ندارند و بسیاری از بیمارانی که PSA بالا دارند مبتلا به سرطان پروستات نیستند.
لازم است راجع به اهمیت و ارزش PSA در سرطان پروستات به چند نکته اشاره کنیم.
1. اندازه PSA به طور متوسط در مردان کمتر از 4 نانوگرم در میلی لیتر است.
2. اندازه PSA در مردان با سن پایین تر از 50 سال کمتر از 5/2 نانوگرم در میلی لیتر است.
3. اندازه PSA در مردان بالاتر از 65 سال کمتر از 5/6 است.
4. علاوه بر سرطان پروستات حالات زیر نیز باعث افزایش PSA در خون می شوند.
الف- بزرگی خوش خیم پروستات BPH
ب- التهاب و عفونت پروستات (پروستاتیت)
ج- تا 24 ساعت پس از انزال میزان PSA بالاتر از حد معمول است.
د- میزان PSA تا چندین روز پس از سوندگذاری، بالاتر از حد معمول باقی می ماند.
5. اگر کسی فیناستراید استفاده کند میزان PSA حدود 50 درصد پایین تر از حد معمول نشان داده می شود.
6. اگر بخواهیم بر اساس میزان PSA در خون، درصد احتمال سرطان پروستات را حدس بزنیم.
در خون دو نوع PSA داریم یک نوع آزاد است و بدون اتصال با پروتئین های پلاسما به صورت آزادانه در خون حرکت می کند. نوع دیگر PSA باند شده نام دارد یعنی به پروتئین های پلاسما متصل شده و همراه با
آن ها در خون حرکت می کند. وقتی میزان کل PSA خون بین 4 تا 10 نانوگرم در میلی لیتر باشد با استفاده از محاسبه درصد PSA آزاد نسبت به PSA کل می توان ریسک سرطان پروستات را حدس زد.
یک مرد 60 ساله برای بیماریابی از نظر سرطان پروستات مراجعه می کند. پزشک برای او سطح PSA را اندازه می گیرد. آزمایشگاه سطح PSA کل را 8 و میزان PSA آزاد را 5/1 نانوگرم در میلی لیتر گزارش کرده است. بدون در نظر گرفتن سایر اقدامات تشخیصی مثل معاینه پروستات از طریق مقعد یا هر اقدام تشخیصی دیگر اگر بخواهیم تنها بر اساس این اطلاعات درصد احتمال سرطان پروستات را حدس بزنیم از فرمول زیر استفاده
می کنیم.
بر اساس محاسبه انجام شده به بیمار می گوییم چون 18 درصد بین 15 و 20 درصد قرار دارد بنابراین شما طبق آنچه پیش بینی شده است با احتمال حدود 20 درصد مبتلا به سرطان پروستات هستید.
8. علاوه بر استفاده از PSA همچنین استفاده از درصد PSA همچنین استفاده ازدرصد PSA آزاد، می توان از سرعت افزایش سطح PSA برای احتمال وجود سرطان پروستات استفاده کرد.
در این روش سطح اندازه گیری شده PSA اهمیت ندارد بلکه آنچه اهمیت دارد سرعت افزایش سطح خونی آن است. حتی اگر سطح اندازه گیری شده PSA کمتر از 4 نانوگرم در میلی لیتر باشد در صورت اضافه شدن 2 تا 4 نانوگرم طی 12 ماه به سطح اولیه PSA نشان دهنده این است که درصد خطر سرطان پروستات زیاد است و فرد باید مورد بیوپسی قرار گیرد اجازه دهید یک مثال بزنم.
یک مرد 65 ساله که برای آگاهی از وجود سرطان پروستات مراجعه کرده است مورد آزمایش قرار می گیرد. آزمایشگاه سطح PSA او را 6 نانوگرم در میلی لیتر گزارش می کند. از بیمار در مورد آزمایشات سال قبل سوال می شود او می گوید 11 ماه قبل آزمایش دادم و سطح PSA در برگه آزمایش سال قبل همراه او 2 گزارش شده است. به بیمار می گوییم اگر چه سطح PSA شما اکنون 6 است ولی چون طی 11 ماه گذشته حدود 4 نانوگرم به آن اضافه شده است خطر ابتلا به سرطان پروستات در شما زیاد است و در صورت اثبات این افزایش باید حتما مورد بیوپسی پروستات قرار گیرید.
این مطلب توسط تیم مترجمین مجله پزشکی دکتر سلام تهیه شده است. استفاده از آن فقط با ذکر منبع دکتر سلام(hiDoctor.ir) مجاز می باشد
