دوران بیماری و نقاهت از لحاظ نوع تغذیه اهمیت بسیار زیادی دارد. والدین باید توجه داشته باشند در این دوران به کودکشان مواد غذایی بدهند که مقاومت در برابر بیماری را در بدنش بالا ببرد و همچنین باعث تامین انرژی و مواد غذایی کودک در این دوره شود. در این مطلب به معرفی برخی از این مواد غذایی می پردازیم.
در طول دوران بیماری اگر غذای کافی مصرف نشود چربی ذخیره در بدن برای تولید انرژی مصرف می‌شود و عضلات تحلیل می‌رود و در نتیجه وزن کمتر می‌شود.
اتلاف بیشتر مواد غذایی از بدن کودک
اگر بیماری با علائمی مثل اسهال، استفراغ یا تب همراه باشد در هر سه حالت مواد غذایی بدن از دست می‌رود، در تب نیز با افزایش حرارت بدن انرژی بیش از حالت عادی مصرف می‌شود.
دریافت مواد غذایی کم می‌شود
معمولاً در دوران بیماری به ویژه کودک بیمار به شدت بی اشتها می‌شود. اگر زخم در دهان یا گلو داشته باشد اگر در اثر سرماخوردگی و گرفتگی بینی برای نفس کشیدن مشکل داشته باشد، غذا خوردن برای کودک سخت می‌شود. در دوران بیماری از یک طرف نیاز کودک به مواد غذایی افزایش می‌یابد چون می‌خواهد با عامل خارجی مقابله کند و همزمان دریافت غذا به دلیل بی اشتهایی کم می‌شود و از طرف دیگر از طریق تب و استفراغ، اتلاف غذا و انرژی هم پیش می‌آید. همه‌ی این عوامل دست به دست هم می‌دهند و وزن کودک کم می‌شود. این آغازی است برای توقف و یا تأخیر رشد کودک که با پایش رشد و توجه به روند منحنی رشد کودک می‌توان آن را دید. در این حالت مادران باید تا حد امکان به کودک غذا بدهند چون باعث می‌شود وزن او کم نشود و یا وزن کمتری را از دست بدهد و روند بهبودی او سریع‌تر شود.
تغذیه‌ی کودک تب‌دار
کودکی که تب دارد انرژی بیشتری می‌سوزاند به همین خاطر نیاز بیشتری به تأمین انرژی پیدا می‌کند. این امکان وجود دارد که کودک مبتلا به گلو درد یا مشکلات گوارشی، تغذیه مناسبی نداشته باشد؛ این مسئله یکی از نکات فراموش شده در تغذیه کودکان است، هنگامی که کودک به این عارضه‌ها دچار می‌شود از ابتدا باید کالری مورد نیاز وی محاسبه و تأمین شود و به ازای هر درجه تب باید دید که کودک به چه میزان کالری و آب نیاز دارد.
از1 تا 4 ماهگی روزانه 600 کالری، 5 تا 12 ماهگی 900 کالری، یک سالگی 1100 کالری،2 تا 3 سالگی 1350 کالری، 4 تا 6 سالگی 1550 کالری، 7 تا 9 سالگی در پسران 2100 و در دختران 1800 کالری، 10 تا 12 سالگی پسران 2200 و دختران 1950 کالری،13 تا 15 سالگی پسران 2400 و دختران 2100 کالری مورد نیاز است؛ با توجه به این میزان کالری در هر سنین باید به ازای هر درجه تب 13 درصد کالری بیشتر، دریافت شود.
برخی تصور می‌کنند که غذا خوردن برای کودک مبتلا به اسهال ضرر دارد در صورتی
که اگر غذا به مقدار کم و در دفعات زیاد به کودک داده شود به هر حال مقداری از آن جذب می‌شود و کم کم دفعات اجابت مزاج او کمتر خواهد شد
در کودکانی که تب دارند به خاطر سم تولید شده توسط میکروب‌ها در بدن و تأثیر آن بر سیستم مغز، اعصاب و اشتها، کودک دچار بی اشتهایی و در نتیجه سوء تغذیه می‌شود ضمن این که در بیماری‌های تب‌دار به خاطر سوزاندن بیش از حد کالری توسط بدن ضعف و لاغری ایجاد خواهد شد.
در کودکان مبتلا به تب کاهش وزن و ضعف سیستم دفاعی بدن دیده می‌شود در این وضعیت رژیم غذایی از اهمیت خاصی برخوردار است؛ از این رو در کودکان کمتر از 6 ماه فقط شیر مادر و تعداد دفعات شیردهی باید افزایش پیدا کند همچنین در کودکان بیش از 6 ماه که تغذیه تکمیلی در آن‌ها شروع شده است باید غذاهایی که نسبت به حجم آن از بالاترین میزان کالری برخوردار است مخلوطی از غلات، حبوبات، گوشت، سبزیجات و کمی روغن مایع نیز باشد و فرآورده‌های لبنی و زرده تخم‌مرغ نیز برای کودک تب‌دار مناسب است همچنین خوراندن مایعات گرم نظیر سوپ به کودک برای جبران مایعات از دست رفته بر اثر تب مؤثر است.
توصیه تغذیه ای برای کودک دچار تهوع و استفراغ
* به مدت 4 تا 6 ساعت دادن غذا قطع شود ولی هر 10 دقیقه مقداری حدود 10 میلی لیتر مایعات داده می‌شود.
* اگر بعد 4 تا 6 ساعت استفراغ کودک متوقف شد، کمی غذا مثلاً حدود 30 میلی لیتر شیر یا پوره نسبتاً رقیق به کودک داده شود.
* در صورتی که کودک cc30 غذا را تحمل کرد مجدداً 2 ساعت بعد هم از آن داده شود و کم کم به مقدار و غلظت غذا افزوده شود.
* در صورتی که کودک مجدداً استفراغ کرد تغذیه کودک، از ابتدا با 10 میلی لیتر مایعات شروع شود.
* در صورتی که کودک بعد از هر بار غذا دادن استفراغ کند و نشانه‌هایی از کم آبی دیده شود ممکن است نیاز به دریافت سرم داشته باشد.
* در صورتی که استفراغ کودک ناشی از شدت سرفه (سرماخوردگی) باشد بعد از دادن غذا باید کودک مدتی به حالت نشسته باشد و در صورت استفراغ مدتی بعد مجدداً به کودک غذا داده شود.
* تعداد دفعات شیردهی به کودکان زیر 6 ماه تب‌دار باید افزایش یابد.
برای تغذیه کودکی که دچار اسهال است چه باید کرد؟
وقتی کودک مبتلا به اسهال می‌شود میزان و دفعات اجابت مزاج او افزایش می‌یابد. به خصوص دفع آب، سدیم و پتاسیم بدن بسیار زیاد می‌شود بنابراین برای پیشگیری از خطر کم آبی و مرگ کودکان باید آب و مایعات و غذای بیشتری به کودک بدهیم.
برخی تصور می‌کنند که غذا خوردن برای کودک مبتلا به اسهال ضرر دارد در صورتی که اگر غذا به مقدار کم و در دفعات زیاد به کودک داده شود به هر حال مقداری از آن جذب می‌شود و کم کم دفعات اجابت مزاج او کمتر خواهد شد. دادن غذا باعث می‌شود که کودک سریع‌تر بهبود پیدا کند.
چه غذاهایی برای کودک مبتلا به اسهال مناسب است؟
در هنگام اسهال باید دفعات شیردهی به کودکی که با شیر مادر تغذیه می‌شود را افزایش داد. به کودکان بالاتر از 6 ماه دادن غذاهایی مثل سوپ و آش ساده مفید است. همچنین برای جبران آب از دست رفته به کودک مبتلا به اسهال مایعات مثل آب، چای کمرنگ و کم شیرینی، دوغ و ORS بدهید.
علاوه بر غذاهای آبکی، غذاهای دیگر مثل کته نرم با گوشت ماهیچه یا مرغ مناسب هستند. به کودک نباید نوشابه و آب میوه صنعتی بدهید چون اسهال کودک بدتر می‌شود.
از غذاهایی که پتاسیم دارند مثل موز و اسفناج بیشتر استفاده کنید (مصرف اسفناج برای کودکان از یک سالگی به بعد توصیه می‌شود).
در مطلب بعد درباره تغذیه در دوران نقاهت و دادن غذای مقوی به کودک صحبت خواهیم کرد.
