عوامل بسیار مهمی بر روی شیر مادر و میزان آن تاثیر دارند. مهم ترین این عوامل تغذیه مادر است. داشتن استرس یکی از اصلی ترین دلایل کم شدن شیر مادر است. به همین دلیل پزشکان همیشه به افراد خانواده توصیه می کنند که محیط خانه را برای مادر باردار به محیطی به دغدغه و نگرانی تبدیل کنید.
استرس در شرايط بسيار متفاوتي از لحاظ جسمي يا روحي ايجاد مي شود. اين پديده ممكن است در اثر اتفاقاتي ناخوشايند، خوشايند و يا تغيير در شرايط زندگي مثل بچه دار شدن به وجود آيد. تأثير استرس بر توليد شير الزاماً مستقيم نيست، بلكه ممكن است در اثر آن، تداخل بسيار كمي بين رفتار و توجهات مادر و نيازهاي كودك ايجاد شود. براي مثال ممكن است مادر به دليل محدوديت هاي زماني يا عدم آگاهي از نيازهاي كودكش به ميزان كافي به كودك شير ندهد كه باعث گرسنه ماندن و بي قراري كودك و نيز كاهش ميزان توليد شير مادر مي شود.
مهم ترين نكته براي ادامه ي شيردهي بدون مشكل، در نظر گرفتن نيازهاي كودك است. ادامه ي شيردهي حتي در شرايط پرتنش نيز ضروري است. بسياري از مادران حتي در هنگام مرگ ناگهاني همسر و يا يكي از افراد فاميل موفق به ادامه ي شيردهي شده اند و مادراني كه كودك خود را در دوران شيردهي از دست داده اند به دليل ادامه ي ترشح شير دچار مشكلاتي مثل احتقان و التهاب پستان ها شده اند.
عملكرد بدن
يك بررسي دقيق در مورد مشكلات روحي در دوران بعد از زايمان نشان مي دهد كه ادامه ي شيردهي تأثير بسزايي در ايجاد ارتباط روحي بين مادر و كودك و بهبودي حال مادر دارد. علائم افسردگي و عصبانيت غالباً همراه با كاهش اعتماد به نفس و ناتواني در سازگاري با ديگران است و قطع شيردهي، بيشتر اوقات به دنبال اين مسائل ايجاد مي شود. مادراني كه يك مشكل روحي را تجربه مي كنند ، براي ادامه ي شيردهي احتياج به حمايت دارند كه اين حمايت بايد تا زمان از شير گرفتن كودك ادامه يابد. شوك، ترس، نگراني و استرس هاي مشابه حتي در مواقعي كه جريان شيردهي به خوبي پيش مي رود، بروز وقايع خارجي ممكن است سبب تنش شود و توليد شير را تحت تأثير قرار دهد. از دست دادن يكي از افراد فاميل به ويژه همسر و يا يكي از فرزندان ، تنش بسيار بزرگي است. مشكلات مالي و زناشويي، مسافرت هاي كاري يا تغيير محل زندگي و يا بيماري فرزند ديگر ممكن است شرايطي را ايجاد كند كه توليد شير را كاهش دهد. براي مثال مراجعات متعدد به بيمارستان جهت عيادت يا مراقبت از يكي از افراد خانواده يا يكي از نزديكان و داشتن مسئوليت مراقبت از خانواده، بيش از خودِ استرس سبب اختلال در شيردهي مي شود. داروهايي كه براي درمان بي خوابي در طي دوره ي سوگواري داده مي شود مي تواند شيوه مكيدن كودك را تحت تأثير قرار دهد. همچنين ترس و نگراني دائمي واكنش خروج شير را متوقف مي كند. در مواقعي كه تحمل استرس اجتناب ناپذير است، بايد راه حلي براي ادامه ي شيردهي پيدا كرد ؛ از جمله :
– بهتر است مادر با يك نفر در مورد احساساتش صحبت كند.
– افراد خانواده مادر را حمايت كنند.
– لازم است مادر با يك مشاور مناسب ذي صلاح و خبره مانند كاركنان بهداشتي، پزشك، انجمن ترويج تغذيه با شير مادر و ساير صاحب نظران مشورات كند.
– با پزشك خود در مورد نوع داروي مصرفي (در صورت استفاده) مشورت نمايد.
– از مشاور بخواهد كه فنون ايجاد آرامش را به او آموزش دهد و او نيز از اين روش ها به خوبي استفاده كند. با برخورداري از اين امكانات، مادر از عهده ي شيردهي فرزند خود بر مي آيد.
استرس هاي فيزيكي شيردهي موفق مادراني كه تغذيه ي ناكافي داشته اند نشان مي دهد كه كيفيت شيردهي تحت تأثير تغذيه ي نامناسب قرار نمي گيرد. تحقيقات اخير نشان مي دهد، تنها زماني كه مادر دچار سوء تغذيه ي شديد باشد كيفيت شيرش كاهش مي يابد، اگر چه ضعف در نتيجه ي تغذيه ي ناكافي ممكن است كودك را تحت تأثير قرار دهد؛ زيرا وقتي مادر خسته است دفعات كمتري به كودك خود شير مي دهد، از طرف ديگر اگر از پستانك، شيشه و شير مصنوعي استفاده كند، چون مكيدن پستان و تحريك آن براي توليد شير كم مي شود، ميزان توليد و ترشح شير نيز كاهش مي يابد.
كشيدن سيگار
به نظر مي رسد كه رابطه ي مستقيمي بين سيگار كشيدن و زود از شير گرفتن شيرخوار وجود دارد. ميزان هورموني كه در بدن سبب توليد شير مي شود (پرولاكتين) در زناني كه سيگار مي كشند پايين تر است. در نتيجه سبب كاهش توليد و ذخيره ي شير مي شود. در اثر سيگار كشيدن ماده اي در بدن مادر آزاد مي شود (هورمون آدرنالين) كه واكنش خروح شير را تحت تأثير قرار مي دهد؛ هم چنين نيكوتين در شير ترشح مي شود. كودكان زنان سيگاري در هنگام تولد، كم وزن تر هستند و شيوع دردهاي قولنجي در آنها بيشتر است. ممكن است دليل ناراحتي و توجيه كننده ي بي قراري كودك، شير ناكافي باشد.
مصرف الكل
مصرف الكل مي تواند بر روي واكنش خروج شير مؤثر باشد. بيشتر اوقات خروج شير در مادران معتاد به الكل، دچار اختلال است. اين مادران، كمتر كودك را به پستان مي گذارند . كودك نيز بر اثر الكل دچار خواب آلودگي ، استرس و دردهاي قولنجي مي شود. مادر الكلي كه با پستانك و شيشه، كودك خود را تغذيه مي كند، براي انجام موفق مسئوليت مادري احتياج به كمك دارد.
كافئين
كافئين از طريق شير مادر دفع شده و در بدن نوزاد تجمع مي يابد. مصرف ۶ تا ۷ فنجان قهوه در روز سبب پيدايش علائمي در كودك مانند بيداري و فعاليت بيش از حد او مي شود. نوشابه هاي كولادار (سياه ) و چاي نيز داراي كافئين هستند كه مصرف بيش از حد آنها موجب بي قراري در شيرخوار مي گردد. سيگار كشيدن هم سبب تشديد تأثير كافئين مي شود. مصرف داروهاي انرژي زا اين داروها ممكن است تأثيرات بسيار اندكي بر كودك داشته باشند، ولي همين ميزان نيز ممكن است موجب بروز مشكلاتي در توليد شير شود. مصرف داروهايي كه سبب كاهش مكيدن پستان ها مي شوند، با تأثير بر مادر، كودك يا هر دو، بر روي توليد شير تأثير منفي دارند. كمك كردن به مادر براي پرهيز يا كاهش مصرف اين داروها در حين ادامه ي شيردهي نتيجه ي بهتري براي مادر و كودك دارد و در شرايط بسيار خاصي ممكن است (با نظر پزشك) نياز به قطع موقت شيردهي باشد. بيماري بعضي از مادران با وجود بيماري شديد و يا بستري شدن در بيمارستان به خوبي به تغذيه ي كودك با شير خود مي پردازند. اگر مادر بسيار ضعيف باشد يا از لحاظ جسمي در شرايطي نباشد كه بتواند كودك خود را بغل كند ( مثلاً پس از عمل جراحي ) ، پرسنل پرستاري بايد به وي كمك كنند تا شيرخوار، درست به پستان مادر گذاشته شود. مراقبت از كودك نيز بايد بر اساس نوع ، ميزان دارو و زمان مصرف آن باشد تا تأثير دارو بر نوزاد به حداقل برسد. مادري كه ميزان زيادي خون از دست داده و يا بدنش كم آب باشد، ميزان ذخيره ي شيرش كاهش مي يابد. اگر مادر و كودك از ادامه شيردهي مطمئن شوند ، بهبودي سريع تر صورت مي گيرد. كاركنان بيمارستان بايد روش هاي معمولي خود را با مادر شيرده و كودك تطبيق دهند. بسياري از مادران اذعان دارند كه در زمان هايي كه فرزندشان دچار بيماري خفيفي بوده، به دفعات بيشتر شيردهي احتياج داشته است.
