این رسم از قدیم الایام در بین ما ایرانیان رایج بوده که سفره شب عیدشان با سبزی پلو و ماهی رنگین کنند می خواهیم در مورد خواص این غذای پرطرفدار بگوییم با ما در ادامه مطلب همراه باشید
*مریم آریافر؛: سبزی نشان از سرسبزی بهار و برنج نشان از برکت و پرباری دارد. همچنین ماهی نیز سمبلی از جنب و جوش و روشنی بوده و اخیرا هم به سمبلی از سلامتی تبدیل شده است، بنابراین آغاز سال نو با نشانه‌های خوب خدا نوعی شکرگزاری بر نعمت‌های او خواهد بود.
از دیر باز و طبق سنن قدیم رسم بر این بوده است که ناهار یا شام روز اول بهار سبزی پلو با ماهی باشد، زیرا سبزی نشان از سرسبزی بهار و برنج نشان از برکت و پرباری دارد. همچنین ماهی نیز سمبلی از جنب و جوش و روشنی بوده و اخیرا هم به سمبلی از سلامتی تبدیل شده است، بنابراین آغاز سال نو با نشانه‌های خوب خدا نوعی شکرگزاری بر نعمت‌های او خواهد بود.
حفظ ارزش غذایی مواد مصرفی در علم تغذیه بسیار مهم می‌باشد و بهره گیری از این دانش مطمئنا بر ارزش مواد غذایی خواهد افزود. اولین گام در این مرحله انتخاب مواد اولیه سالم است. در این زمینه، انتخاب ماهی سالم و تازه اهمیت ویژه ای دارد که باید به آن توجه کرد.
راه‌های تشخیص ماهی سالم از فاسد
۱- بوی ماهی: ماهی‌هایی که تازه هستند، تقریبا بوی مطبوعی دارند و اگر از آب‌های شیرین صید شده باشند، بوی گیاهان آبزی همان منطقه را می‌دهند، ولی ماهی فاسد بوی نامطبوعی دارد که بیشتر اوقات بوی آمونیاک و ترشیدگی و در اثر پیشرفت فساد بوی گندیدگی می‌دهد. به هر حال، تشخیص سلامت ماهی از روی بوی آن، نیاز به تجربه دارد. اگر تجربه کافی ندارید، تنها به کنترل بوی ماهی اکتفا نکنید.
۲- حالت فلس‌ها و پولک‌ها در ماهی: در رابطه با ماهی‌های تازه، فلس‌ها کاملا به بدن چسبیده‌اند و به سختی جدا می‌شوند، در حالی که در ماهی‌های فاسد فلس‌ها برجسته هستند و به راحتی کنده می‌شوند.
۳- شکل بدن ماهی‌ها: بدن ماهی‌های تازه قابلیت ارتجاعی دارد و فاقد ترشحات می‌باشد، ولی اگر با انگشتان فشاری بر روی بدن ماهی‌های فاسد وارد شود، کاملا ایجاد فرورفتگی می‌کند. همچنین ترشحات بدن ماهی‌های فاسد زیاد است و این ترشحات حالت چسبنده دارند.
۴- چشم‌های ماهی: چشم ماهی‌های تازه علاوه بر اینکه شفاف و درخشان است، حالت کاملا محدب دارد، در صورتی که چشم ماهی‌های فاسد تیره و کدر است و کره چشم به طور کامل در حفره چشم فرو رفته است.
۵- سرپوش گوش‌ها: در ماهی‌های تازه سرپوش‌ها به طور کامل و تقریبا چسبیده هستند و سطح داخلی آنها لکه ندارد، ولی در ماهی‌های فاسد این سرپوش‌ها تقریبا جدا هستند و بر روی سطح داخلی آنها لکه‌های قهوه‌ای و قرمز رنگ دیده می‌شود.
۶- حالت آبشش‌ها: در ماهی‌های تازه آبشش‌ها مرطوب و به رنگ قرمز روشن هستند، ولی در ماهی‌های فاسد آبشش‌ها مرطوب نبوده و رنگی خاکستری دارند.
خواص ماهی
امروزه کمتر کسی است که از خواص ماهی چیزی نشنیده باشد. نام ماهی همواره یادآور امگا-3 در اذهان است. این ماده غذایی در هرم غذایی در گروه گوشت‌ها جای می‌گیرد و حدود 60 تا 90 گرم آن معادل یک واحد گوشت کم چرب در نظر گرفته می‌شود، در حالی که چربی موجود در آن عمدتا از نوع چربی‌های غیراشباع مانند امگا- 3 است.
امگا-3 که جزء گروه چربی‌های ضروری به حساب می‌آید، اعمال بسیار گسترده و پیچیده‌ای در بدن بر عهده دارد که بسیار حیاتی هستند. همچنین استفاده از امگا-3 در درمان افسردگی موثر است. طبیعتا مقدار امگا-3 در بین ماهی‌های مختلف تفاوت‌هایی دارد.
اصولا ماهی‌های ساکن آب‌های سرد و ماهی‌های چرب مانند کپور، قباد، آزاد، ساردین، قزلآلای دریاچهای و ماهی تن از ماهی‌هایی هستند که از منابع غنی امگا-3 به حساب می‌آیند. مسأله بعدی حفظ ارزش غذایی سبزی پلو ماهی شب عید با رعایت اصول صحیح پخت‌و‌پز می‌باشد.
قبل از هر چیز توصیه می‌شود به جای سرخ‌کردن ماهی، آن را بخارپز کنید و یا در فر یا مایکروویو طبخ نمایید، زیرا سرخ کردن باعث از بین رفتن مواد مغذی و افزایش کالری دریافتی می‌شود و زمینه را برای ابتلا به عوارضی چون چاقی و اضافه وزن فراهم می‌سازد…
لزوما ماهی‌هایی که قیمت ارزان‌تری دارند، ارزش غذایی کمتری ندارند، ولی طبیعتا ماهی‌های دریاهای آزاد، اسید چرب امگا-۳ بیشتری دارند و از نظر ارزش غذایی بهترند.
در طبخ ماهی از حداقل نمک استفاده نمایید و برای ایجاد عطر و طعم مطبوع از انواع ادویه‌جات و سبزیجات معطر استفاده کنید. همچنین از ماهی دودی استفاده ننمایید، زیرا اغلب ماهی‌هایی که حالت مانده پیدا کرده اند و احتمالا بخشی از پروسه فسادشان را هم طی کرده‌اند، جهت دودی شدن انتخاب می‌شوند.
علاوه بر آن ثابت شده است که در ذرات دود ترکیبات سرطانزایی وجود دارد که باعث آلوده شدن گوشت ماهی به این ذرات می‌گردد. همچنین توجه داشته باشید که لزوما ماهی‌هایی که قیمت ارزان‌تری دارند، ارزش غذایی کمتری ندارند، ولی طبیعتا ماهی‌های دریاهای آزاد، اسید چرب امگا-۳ بیشتری دارند و از نظر ارزش غذایی بهترند. البته ماهی‌های پرورشی و دیگر انواع ماهی‌ها نیز دارای پروتئین کافی و ارزش غذایی بالا هستند و همگی آنها حاوی ید و کلسیم می‌باشند.
افزودن سیر به سبزی پلو نیز بسیار مفید می‌باشد. محققان سیر را قوی ترین آنتی اکسیدان طبیعی معرفی کرده‌اند. بو و طعم تند سیر مربوط به ترکیب آلیسین موجود در آن می‌باشد که یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی است. آلیسین ماده اصلی ضدمیکروبی و دارای اثرات کاهندگی کلسترول خون در سیر است.
جالب است بدانید که از سیر می‌توان به عنوان درمان کمکی در کاهش چربی خون، پیشگیری از تصلب شرایین وابسته به سن و آرتروز استفاده کرد، ولی اگر مشکل انعقاد خون دارید و از وارفارین استفاده می‌کنید، در مصرف سیر زیاده‌روی نکنید، زیرا خود سیر در کاهش انعقاد خون نقش دارد و مصرف هم زمان وارفارین و مقدار زیاد سیر، زمان انعقاد خون را به 2 برابر افزایش می‌دهد.
اگر مبتلا به چربی خون بالا یا دیابت هستید، مصرف هر چه بیشتر ماهی را به شما توصیه می‌کنیم، ولی بهتر است ماهی را بخارپز نمایید و یا در فر تهیه کنید، زیرا سرخ کردن آن باعث دریافت کالری بیشتر و در نتیجه بروز اضافه وزن خواهد شد. در هر حال، مصرف 2 وعده ماهی در هفته برای همه افراد سالم و 3 بار در هفته برای بیماران ذکر شده مفید است و مصرف هر روزه آن ضروری نمی‌باشد.
نگهداری در یخچال
اگر برنج را قبل از اینکه کاملا سرد شود در یخچال قرار دهید، با ایجاد رطوبت در محیط به شکل قطرات آب، زمینه را برای رشد میکروبی و کپک‌ها بسیار مساعد می‌نماید که خود را به صورت لزج شدن برنج نشان می‌دهد. ماهی نیز دارای گوشت لطیف و حساسی است که باید سریعا نسبت به مصرف آن اقدام کنید. شما میتوانید غذا را پس از سرد شدن در ظرف مناسب بریزید و آن را بدون دستکاری برای 3 تا 4 روز در یخچال نگاه دارید، اما فراموش نکنید که هیچ چیز به اندازه غذای تازه، مغذی نخواهد بود.
*کارشناس تغذیه، کارشناس ارشد صنایع غذایی
