کابوس به خواب های پریشان گفته می شود. این خواب ها منجر به بیدار شدن فرد در شب می شوند. تاثیراتی که کابوس بر روی فرد می گذارد حس ترس ، احساس گناه ، خشم غم و یا افسردگی زودگذر است. کابوس می تواند موضوع و محتوای مختلفی داشته باشد از رایج ترین این موضوع ها تعقیب شدن توسط کس دیگر است.
در کابوس کودکان، کودک توسط حيوان يا هيولايي دنبال مي‌شود. در اين زمان كودك اكثرا در رختخواب خود مي نشيند و فرياد مي كشد و يا گريه مي كند و يا به طرف اتاق خواب و تخت والدين مي آيد و از آنها تقاضاي كمك مي كند. گاهي هم ممكن است كودك دچار وحشت شبانه در خواب شود و با صداي بلند در خواب داد بكشد و گريه كند. اما از خواب بيدار نشود. کابوس‌ها دلايل متفاوتي دارند. مصرف بعضي از داروها و يا قطع ناگهاني آنها، تب بالا يا بيماري هم مي‌تواند منجر به ديدن کابوس شود.
درکودکان، کابوس جدال بين آنها و عاملي است که آنها را مي‌ترساند. حوادث آسيب‌زا و تکان‌دهنده نظير عمل جراحي، تصادف، و شرايط استرس زا مي‌توانند زمينه کابوس را مهيا سازند، افراد خلاق و احساساتي معمولا کابوس‌هايي مي‌بينند که هيچ ارتباطي به زندگي واقعي آنها ندارد. علل و موجبات اصلي كابوسها ممكن است بر اثر رويدادها و مسائل ترسناكي باشد كه كودك در طي روز در تلويزيون مي بيند يا در داستانها و كتابها مي خواند و يا اطرافيان تعريف مي كنند و يا اصولا مسئله اي باشد كه كودك، خود شخصا با آن رو به رو است مانند: دعواها، مشكلات احساسي و در بچه هاي بزرگتر مشكلات در مدرسه و شايد سختي تكاليف درسي و غيره. همچنين كابوسهاي كودك مي تواند تاثيراتي از اعمال روزانه باشد، يك روز فشرده و سخت مي تواند باعث كابوس هنگام خواب شود . البته خوابهاي وحشتناك مي تواند از تخيل كودك هم شكل بگيرد بدون اينكه معناي خاصي داشته باشد . در بچه هاي كوچك اين خوابها قسمتي از رشد آنهاست و وقتي از خواب مي پرند بلافاصله به خواب مي روند و در فرداي آن روز چيزي به ياد نمي آورند.
نحوه بر خورد والدين هنگام ديدن خوابهاي وحشتناك به اين گونه است كه:
هنگامي كه كودكي در دل شب فرياد كشيد، بي آن كه از خواب بيدار شود ، بايد او را نوازش كرد و آرام در گوشش لالايي نجوا كرد و در اين هنگام نبايد كودك را حتي الامكان از خواب بيدار كرد. اما زماني كه كودكتان از صداي فرياد خودش بيدار شد ، همچنان وحشت زده و ترسيده است او را در آغوش بگيريد و يك ليوان آب به او بدهيد و او را نوازش كنيد و با صداي آهسته برايش تعريف كنيد كه اين فقط يك خواب بود و گذشت ، آنچه كه ديدي همه در خواب بود. حتي اگر كودك معني واژه رويا (خواب) را هنوز ياد نگرفته باشد ، طنين آرام بخش صدايتان او را تسكين خواهد داد و به او خواهد فهماند كه آنچه كه ديده واقعيت نداشته است ، و اگر كودك باز هم بي قراري كرد مي توان چراغ را روشن كرد و گفت بيا به دنبال آن چيزي كه مي ترسي بگرديم و يا به او بگوييم چراغ را برايت روشن مي گذارم.
البته امكان دارد كه در بعضي موارد، صحنه هايي از آن كابوس وحشتناك در ذهنش دوباره تكرار شود و از ترس اينكه دوباره آن منظره هاي وحشتناك را ببيند از رفتن به رختخواب امتناع ورزد، توصيه اي كه در اين زمان وجود دارد اين است كه موضوع خوابي را كه كودك عنوان مي كند را به شكل ديگري به پايان برسانيم. به اين شكل كه مثلا اگر خواب اژدها را ديد به او بگوييم كه در انتها تو شمشير داشتي و اژدها را كشتي. سعي كنيد وقتي كودك خواب ترسناك مي بيند و به طرف تخت شما مي آيد او را به تخت خودش باز گردانيد چون بعدا خيلي مشكل است كه شب هاي بعد در اتاق خودش به خواب رود و سعي كنيد پيش كودك تا به خواب رفتن وي بمانيد و بعد اتاق او را ترك كنيد.
هنگامي كه احساس مي كنيد ديدن كابوس در كودكتان به علت اين است كه ذهنش مشغول مسئله اي است بايد دقت كنيد كه چه چيزي در زندگي كودك تغيير يافته است. البته بايد از خود كودك كمك گرفت و يك سئوال باز و دقيق پرسيد مثلا ديشب چه خوابي ديده بودي؟ يا دقيقا از چه چيزي مي ترسي؟ و بگذاريم خودش تعريف كند و سعي كنيم بين صحبتهايش حرف نزنيم با دقت گوش كنيم زيرا كودك با اين عمل ما احساس خواهد كرد كه وي را درك مي كنيم. براي رفع کابوس در کودکان معمولا نيازي به درمان پزشکي نيست. با اين حال، در صورتي که کودک به صورت مکرر دچار کابوس‌هاي بد مي‌شود، درمان، لازم به نظر مي‌رسد.
فرد درمانگر ممکن است از کودک بخواهد تا کابوس خود را شرح داده يا تصوير آن را نقاشي کند، در مورد شخصيت‌هاي آن صحبت کرده و به ميل خود در آن تغييراتي ايجاد کند تا ترسش کمتر شود. اين کار به کودک کمک مي‌کند تا همزمان با رشد خود بتواند با عوامل ترساننده‌اي که ممکن است برايش پيش آيد مقابله کند.
البته در كودكاني كه كوچكتر هستند نبايد انتظار داشته باشيم كه خوابشان را واضح بتوانند بيان كنند زيرا كودكان در سنين پائين نمي توانند دقيقا خوابي را كه ديده اند به روشني براي ديگران تعريف كنند و فقط ممكن است يك لغت بگويند مثل: زن بد جنس يا سگ بزرگ. در اين صورت بايد به آنها گفت كه در واقعيت و در اتاق او چيزي وجود ندارد و مي توان به همراه كودك همه جاي خانه را جستجو كرد.
پيشگيري
شبها سعي كنيد هميشه يك چراغ خواب در اتاق كودك روشن باشد و در تاريكي قبل از اينكه كودك به خواب رود به وسايل در اتاق كودك نگاه كنيد كه بد چيده نشده باشد مثلا سايه يك صندلي ممكن است براي كودك ايجاد ترس كند و يا مي توان يك عروسك به كودك داد و يا در اتاق او آويزان كرد و به او بگوييد كه اين عروسك جلوي خوابهاي بد را مي گيرد.
سعي كنيم كودكان قبل از به خواب رفتن فيلمهاي خشن و ترسناك نبينند و يا بازيهاي خشن و هيجان انگيز انجام ندهند ، سعي كنيد قبل از به خواب رفتن كودك برايش قصه بخوانيد (البته نه قصه هاي هيجان انگيز) . يك مسئله را كه براي كودك جالب است، برايش تعريف كنيد و به او بگوييد :اميدوارم امشب در موردش خواب ببيني. شما مي توانيد يك موقعيت روحي خوب و آرامش قبل از خواب، براي كودكتان ايجاد كنيد.
