مراحل بارداری زایمان و وضع حمل طبیعی Normal labor & delivery
تعریف : زایمان فرایند فیزیولوژیک در تولد نوزاد می باشد.
زایمان Labor : انقباضات رحمی منظم و غیر ارادی که منجر به ورود محصولات حاملگی به واژن می گردد.
وضع حمل Delivery : خروج کامل جنین و جفت از واژن.
فاز های زایمان
- فاز صفر: از قبل از لانه گزینی تا مراحل انتهائی حاملگی
- فاز یک : روز های آخر حاملگی
- فاز دو : Active Labor
- فاز سه : حدود ۶-۴ هفته بعد از زایمان
شروع زایمان عبور از فاز صفر به فاز یک رحم می باشد.
فاز های زایمان :
فاز صفر: دوره حاملگی
فاز یک : آخر حاملگی
فاز دو : زایمان فعال
فاز سه: ریکاوری
زایمان فعال دارای مراحل زیر است:
مرحله یک ۵- ۸ ساعت
مرحله دو ۵۰- ۲۰ دقیقه
مرحله سه ۵- ۱ دقیقه
- در فاز سه زایمان حوادث ذیل بروز می کند.
- انقباض رحم و رتراکسیون برای جلوگیری از خونریزی
- شروع شیردادن
- جمع شدن رحم
- برگشت باروری
کل دوران بارداری از لحظه لقاح تا وضع حمل ۴۰ هفته به طول می انجامد که به سه دوره سه ماه تقسیم می شود.
الف) تغیرات در سه ماه اول (شروع بارداری تا هفته دوازدهم): ظرف ۷ تا ۱۰ روز پس از لقاح تخمک بارور در داخل رحم کاشته می شود. مادر ممکن است دچار تهوع یا استفراغ شده و احساس خستگی کند و به علت فشاری که رحم در حال بزرگ شدن بر مثانه وارد می کند دچار تکرر ادرار شود. تا پایان هفته دوازدهم طول جنین بین ۶ تا ۷ سانتیمتر و وزن آن تقریبا” gr200 می رسد. بچه می تواند لگد بزند و سرش را بچرخاند ولی این کار هنوز برای مادر قابل احساس نیست.
ب) تغیرات در سه ماهه دوم (هفته های ۱۳ تا ۲۶ بارداری): برای دیگران قابل تشخیص است.از حدود ۲۰ هفتگی حرکات جنین برای مادر قابل درک است و حالت تهوع و خستگی از بین رفته و اغلب مادر احساس مطلوبی دارد تا پایان سه ماهه دوم طول جنین به ۱۹ تا ۲۳ سانتیمتر و وزن آن تقریبا” به gr600 می رسد. بچه دارای ابرو مژه و ناخن است و اگر قبل از موعد متولد شود شانس مختصری برای زنده ماندن دارد.
ج) تغیرات در سه ماهه سوم یعنی هفته های ۲۷ تا ۴۰ بارداری (۳۸ تا ۴۲ هفته به عنوان دوره کامل بارداری در نظر گرفته می شود): رحم بسیار بزرگ شده و دارای انقباضات منظم است(فقط گاهی مادر این انقباضات را حس می کند) اغلب شکایات عمومی شامل تکرر ادرار , درد ستون فقرات , تورم و خستگی پا , کوتاهی تنفس و یبوست است تا زمان تولد طول بچه cm 33 تا ۳۹ و وزن آن تقریبا”gr ۳۴۰۰ می رسد.
زایمان :
مکانیسم دقیق ایجاد درد زایمانی ناشناخته است ولیکن نظریه های مختلفی که ارائه شده است عبارتند از : هیپوکسی ناشی از انقباضات رحمی , فشار وارد بر گانگرنهای عصبی مجاور گردن رحم , کشش مکانیکی دهانه رحم , فشار روی شبکه ساکرال, لیگامانها و عضلات و ارگان های لگنی , پر بودن مثانه و همچنین وجود ترس و اضطراب از عوامل موثر می باشد.
ضمنا” محققین بر این اعتقاد هستند که کشش گردن رحم باعث ترشح اکسی توسین و همچنین افزایش غلظت پروستو گلاندین در رحم می شود که می تواند باعث تشدید انقباضات رحمی و در نتیجه تشدید درد شود.
مکانیسم زایمان که به سه مرحله تقسیم می شود به شرح زیر می باشد.
الف) مرحله اول زایمان : عبارت است از شروع انقباضات غیر ارادی , منظم و قوی عضلانی رحم که به تدریج با تغییراتی در گردن رحم همراه می شود .که عبارتند از :
۱- :Effacement (افسمان) کاهش ضخامت گردن رحم که با شروع درد زایمانی ازcm 5 به ضخامت یک تکه کاغذ می رسد.
۲ – Dilation : گشاد شدن گردن رحم از قطر یک نوک انگشت به تقریبا” ۱۰ سانتیمتر که این گشاد شدگی در سه مرحله اتفاق می افتد.
ب) مرحله دوم زایمان (خروج جنین ): تغییرات وضعیتی جنین که به آن اجازه می دهد که از میان لگن عبور کرده و به دنیا آید.
ج) مرحله سوم زایمان : مربوط به خروج جفت و برگشت رحم به وضع قبل می باشد.
متعاقب زایمان رحم به انقباض خود ادامه می دهد و جمع می شود. با کاهش اندازه رحم جفت از دیواره رحم جدا می شود و عروق خونی منقبض شده و خونریزی کاهش می یابد. این جریان ۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از خروج جنین رخ دهد. در داخل رحم تشکیل یک هماتوم روی محل جفت جلوی از دست دادن قابل توجه خون را می گیرد. اگر چه خونریزی ملایم برای ۳ تا۶ هفته پس از زایمان برقرار می باشد در طول این ۳ تا ۶ هفته به تدریج رحم جمع می شود تا اینکه به وضع ثابتی برسد .لازم به ذکر است رحم قدری بزگتر از اندازه قبل از بارداری باقی می ماند.
نیرو های عضلانی موثر در مراحل اول و دوم زایمان:
نیروهای موثر در مرحله اول زایمان (نیروی اولیه) انقباضات غیر ارادی عضلات رحم است که به تدریج منظم تر و قوی تر می شود . نیروی موثر در مرحله دوم زایمان (نیروی ثانویه) انقباضات ارادی عضلات شکمی و دیافراگم است که با افزایش فشار داخل شکمی باعث رانش جنین به طرف خارج می شود.
مناطق انتشار درد زایمانی:
اعصاب حسی رحم از ریشه های عصبی L1 – T12-T11 – T10 (بیشتر از T12– T11 ) و اعصاب حسی گردن رحم از ریشه های عصبی –S 4 S 2 – S 3 منشا می گیرد. به علت نزدیکی محل انتشار اعصاب رحمی با اعصاب شکمی درد های رحمی با اعصاب شکمی درد های رحمی به زیر شکم منتقل می شود. و به علت نزدیکی محل انتشار اعصاب گردن رحم با اعصاب ناحیه پائین کمر و کف لگن , درد های گردن رحم بیشتر به صورت کمر درد می باشد.
وضعیت مناسب هنگام درد زایمانی و وضع حمل:
در مرحله اول زایمان که انقباضات رحمی شروع شده و به تدریج گردن رحم آماده باز شدن می شود. حفظ وضعیت ایستاده می تواند به انقباضات رحمی و رانش جنین به سمت پائین کمک کند چرا که به علت جاذبه وزن جنین به طرف پائین فشار وارد می کند و لذا می تواند مراحل بعدی زایمان تسهیل ایجاد کند . با توجه به این مقدمه به فرد توصیه می شود که در بین انقباضات رحمی قدم بزند و در حین انقباضات و شروع درد جایی را گرفته و به طرف جلو تکیه کند و البته همراه با این اقدامات بایستی از تکنیک های ریلا کسیشن استفاده کند.
در مرحله دوم زایمان که مرحله خروج جنین است بهترین وضعیت Dorsal Lythotomy Position است که شبیه وضعیت نیمه چمباتمه در حالت به پشت خوابیده می باشد. به طوری که پاها کاملا از یکدیگر باز باشد. جهت ایجاد وضعیت مناسب تخت های مخصوص زایمان که دارای رکاب هایی در طرفین تخت است به کار می رود و ساق های بیمار روی این رکاب هاست. در موارد نادری بر اثر فشار زیاد قسمت فوقانی خارجی ساق پا به رکاب تخت , عصب پرونئال در محل عبور خود به دور گردن فیبولا دچار صدمه شده و Dropfoot ایجاد می شود که به راحتی می توان با قرار دادن پد کافی روی رکاب و آگاهی دادن به فرد به منظور اجتناب از فشار وارد کردن به رکاب از بروز این مشکل ممانعت ایجاد کرد.
این مطلب توسط مجله پزشکی دکتر سلام تهیه شده است. استفاده از آن فقط با ذکر منبع دکتر سلام(hiDoctor.ir) مجاز می باشد
