تنبیه کودک نقش مهمی در تربیت او دارد. اما تنبیه باید به صورت درست و صحیح انجام گیرد. در مطالب قبل در مورد روش های تنبیه صحیح کودک صحبت کردیم. باید بدانید که همانقدر که تنبیه می تواند در تربیت کودک موثر باشد ، به همان اندازه نیز میتواند تاثیر منفی داشته باشد. یکی از بهترین انواع تنبیه ، تنبیه کلامی است.
یك روانپزشك، روش مورد تایید در تنبیه را روش محروم كردن دانست و افزود: می‌توان كودك را از یك سری امتیازات مثل تماشای برنامه‌های تلویزیونی، رفتن به منزل دوستان یا خرید وسایل خوشحال كننده و… محروم كرد.
دكتر قاسم دستجردی با بیان اینكه در هر خانه یك سری اصول كلی حاكم است كه باید از افراط و تفریط از آنها پرهیز شود، اظهار كرد: در تربیت كودك بعضی از خانواده‌ها آزادی كامل و مطلق را به نفع كودك می‌دانند ولی برخی دیگر سیستم استبدادی و قوانین زیاد و خشك بر كودك تحمیل می‌كنند كه هر دو روش اشتباه است.
وی ادامه داد: بهتر است در خانواده یك سری اصول كلی و خط قرمزهایی براساس هنجاری‌های آن خانواده وجود داشته باشد. همچنین والدین باید بر روی اصولی كه می‌خواهند فرزندشان تربیت شود توافق و ثبات داشته باشند و بین پدر و مادر دوساز ناهمگون زده نشود.
وی با اشاره به اهمیت اصول مذكور در تربیت كودك افزود: همچنین والدین در موقعیت‌های مختلف ثبات داشته باشند. به عبارتی دیگر اگر والدین در یك موردی قانونی بگذارند، نباید بطور دائم برای آن استثناء قائل شوند.
دستجردی روشهای تربیت كودك را به دو دسته تنبیه و تشویق تقسیم كرد و گفت: تنبیه از نظر لغوی به معنی بیدار كردن، آگاهی دادن و آنچه كه در ذهن مساوی با ضرب و شتم برخوردهای تند است، می‌باشد.
وی هدف از تنبیه را اصلاح، آگاهی دادن و هدایت كردن عنوان و اضافه كرد: هیچ وقت تنبیه به معنای خشم خود را فروشاندن، تحقیر كردن و اذیت و آزار طرف مقابل نیست و هرجا والدین احساس می‌كنند خود را تخلیه كرده و خشم خود را فرو می‌نشانند، این عمل به معنای تنبیه نیست.
وی با بیان اینكه تنبیه الزاما فیزیكی نیست، گفت: در تربیت كودك اغراق نیست اگر بگوییم تنبیه فیزیكی جایی ندارد و چنانچه بعضی از والدین بخواهند جایی برای تنبیه قائل شوند آن را به عنوان آخرین گام بكار ببرند.
این روانپزشك گفت: تنبیه فیزیكی نباید باعث درد و آسیب به كودك شود و هدف از این تنبیه آن است كه پدر و مادر با این روش ناراحتی خود را از رفتار كودك نشان داده و توجه وی را به بدی و زشتی رفتارش جلب كنند كه نهایتا میتواند در حد یك پشت دستی زدن یا آرام پشت باسن كودك زدن باشد.
وی تنبیه كلامی را شكل دیگری از بروز تنبیه دانست و تصریح كرد: زمانی كه كودك رفتاری برخلاف هنجارهای موجود در خانه انجام دهد، پدر و مادر در حد كلامی با گفتن “از آن رفتار شما ناراحت شدم“، “از برخورد شما عصبانی هستم” یا “كار شما كار خوبی نیست” و در كنار آن اخمی كنند، ترش رویی كنند یا موقتا ارتباط عاطفی صمیمانه را كمرنگ كنند و لازم است در زمان انجام كارهای گفته شده، رفتار كودك مورد سرزنش قرار گیرد نه شخصیت وی.
وی با تاكید بر كمتر استفاده كردن از تنبیه فیزیكی توصیه كرد: حتی‌الامكان باید موارد این نوع تنبیه زیاد نباشد؛ چرا كه اگر رفتار كودك را دائما سرزنش كرده یا به وی تذكر دهیم، اثر تنبیه كمرنگ می‌شود.
دستجری خطاب به والدین توصیه كرد: از سرزنش شخصیت كودك و نسبت دادن صفات زشت به وی پرهیز كنید، وی را توهین و مسخره نكنید، با كنایه و طعنه با كودك حرف نزنید. همچنین جلوی دیگران بیش از حد از او انتقاد نكنید.
وی در خصوص نكات قابل اهمیت در مورد تنبیه فیزیك و كلامی گفت: تنبیه باید كاملا متناسب با رفتار كودك باشد؛ به طوری كه نباید برای رفتاری كه خیلی بد نیست تنبیه بدی در نظر بگیریم. همچنین علت تنبیه مشخص باشد و علت آن برای كودك توضیح داده شود. همچنین بین تنبیه و رفتار كودك فاصله زمانی زیادی نباشد.
این روانپزشك آسیب جسمی، افزایش خشونت، پرخاشگری و لجاجت، افت تحصیلی و تا حدودی بهره هوشی، احتمال مشكلات روانپزشكی مانند افسردگی، رفتارهای ضد اجتماعی و وابستگی به مواد را از عوارض تنبیه زیاد كودك عنوان كرد.
وی همچنین افت اعتماد به نفس، ایجاد شخصیتهای منفعل و وابسته و عدم پرورش روحیه قاطعیت در كودك را از دیگر عوارض تنبیه فیزیكی یا كلامی زیاد دانست.
وی گفت: در بعضی از موارد، رفتار منفی كودك را بر روی خود نیاورید كه این روش در اوایل شروع آن رفتار كاربرد دارد.
این روانپزشك در پایان یادآور شد: در برخی مواقع بهتر است از روش تشویق استفاده كرد كه میتواند به شكلهای كلامی، رفتاری و خریدن هدیه و جایزه اعمال شود.
