پنومونی و این توصیه های مهم

شکیب الحق: بیماری عفونی سینه پهلو یا پنومونی شمار زیادی از کودکان را در مقایسه با سایر بیماری های عفونی حتی بیشتر از مجموع بیماری های ایدز و مالاریا و سرخک از بین می برد.

بر اساس آمار های سازمان جهانی بهداشت بیش از 2 میلیون کودک سالانه به دلیل بیماری پنومونی از بین می روند . در کودکان زیر 5 سال از هر 5 فوت یک مورد به دلیل این بیماری اتفاق می افتد و در بین عوامل شایع مرگ و میر کودکان زیر 5 سال متاسفانه پنومونی در صدر عوامل عفونی کشنده قرار دارد .

با همه این اوصاف توجه اندکی به این بیماری در سطح جهان وجود دارد. متاسفانه از هر 5 پرسنل ارائه خدمات بهداشتی و درمانی تنها یک نفر از علائم خطرناک پنومونی آگاه است . تقریبا نصف کودکانی که مبتلا به پنومونی هستند از مراقبت های پزشکی مناسب بهره مند می شوند و متاسفانه کمتر از 20 درصد کودکان مبتلا به پنومونی آنتی بیوتیک دریافت می نمایند. مداخلات موثر جهت کاهش موارد مرگ و میر پنومونی یا ذات الریه وجود دارد اما در اختیار تعداد اندکی از کودکان قرار می گیرد. افزایش پوشش درمانی با هزینه اندک در آینده دور از انتظار نیست زیرا درمان آنتی بیوتیکی به صورت جهانی می تواند در اختیار کودکان مبتلا به پنومونی قرار گیرد و زندگی کودکان بیمار با تجویز مناسب داروهای معجزه گر حفظ شود.

عفونت های تنفسی حاد می توانند در هر قسمتی از سیستم تنفسی از گوش میانی و بینی گرفته تا ریه ها اتفاق بیافتد. بیماری عفونی پنومونی شدید ترین حالت عفونت حاد دستگاه تنفسی تحتانی می باشد که به صورت ویژه ریه ها را تحت تاثیر قرار می دهد. ریه های انسان از هزاران لوله یا برونش ها ( نایژه ) تشکیل شده است که به میسر های هوایی کوچکتری به نام نایژک ها امتداد یافته و در نهایت به کیسه های هوایی ختم می شود. در کیسه های هوایی مویرگ های خونی وجود دارد که اکسیژن به خون رسانده و کربن دی اکسید را خارج می کنند. هنگامی که فرد دچار بیماری پنومونی یا سینه پهلو می شود چرک و مایعات می توانند کیسه های هوایی موجود در ریه ها را احاطه کنند که در چنین حالتی جذب اکسیژن مختل شده و تنفس دشوار می گردد. بسیاری از عفونت های تنفسی حاد منجر به یک بیماری ملایم نظیر سرماخوردگی ساده می شوند. اما در کودکان حساس ممکن است عفونتی که با علائم و نشانه های ملایم آغاز شده است منجر به یک بیماری شدید گردد. پنومونی چنانچه با سایر بیماری های عفونی دیگر نظیر اسهال یا مالاریا همراه شود می تواند زندگی فرد بیمار را با تهدیدی جدی مواجه کند.

چه چیزی باعث ایجاد پنومونی می شود؟
از مهمترین پاتوژن ها یا عوامل بیماریزایی باکتریال که می توانند پنومونی را ایجاد کنند می توان به استرپتوکوکوس پنومونی اشاره کرد که یکی از عوامل شایع ایجاد کننده سینه پهلو در کشورهای درحال توسعه می باشد. از دیگر باکتری ایجاد کننده پنومونی می توان به هموفیلوس آنفلونزا نوع b اشاره کرد. عوامل قارچی و ویروسی نیز می توانند با شدت کمتری پنومونی ایجاد کنند

علائم و نشانه های پنومونی چیست ؟
کودکان مبتلا به پنومونی یا ذات الریه محدوده ای از علائم و نشانه ها را بسته به سن و عامل ایجاد کننده عفونت نمایان می سازند. عفونت باکتریال پنومونی باعث می شود که کودکان به شدت بیمار شوند که معمولا همراه با تب بالا و تنفس سریع می باشد. عفونت های پنومونی با منشا ویروسی به تدریج شدت می یابند و وضعیت بیمار را به آرامی وخیم می کنند. برخی از علائم و نشانه های رایج در کودکان مبتلا به پنومونی شامل زجر تنفسی و افزایش تنفس به همراه سرفه و تب و لرز و سردرد و خس خس سینه و کاهش اشتها می باشد. کودکان زیر پنج سال با موارد شدید پنومونی ممکن است منجر به اختلالات شدید تنفسی شود. علائم و نشانه ها در نوزادان می تواند با کاهش هوشیاری و کاهش دمای بدن و خستگی همراه باشد.

پنومونی را چگونه تشخیص دهیم ؟
عکسبرداری از قفسه سینه به همراه تست های آزمایشگاهی جهت تایید وجود پنومونی و تعیین وسعت عفونت به همراه محل قرار گیری آن مورد استفاده قرار می گیرد .

پنومونی چگونه انتقال می یابد و چرا کودکان نسبت به آن حساس هستند؟
پاتوژن هایی که باعث ایجاد پنومونی می شوند ممکن است از راههای مختلف به ریه های کودکان دسترسی پیدا کند. اگرچه اطلاعات پزشکی در ارتباط با مکانیسم بیماریزایی پنومونی در کودکان محدود است اما به نظر می رسد که پاتوژن های رایج باکتریال که پنومونی را ایجاد می کنند معمولا در گلو و بینی کودکان حضور دارند و از طریق استنشاق به ریه ها وارد شده و عفونت را ایجاد می کند. عوامل عفونی ممکن است از طریق قطرات تنفسی آلوده یا از طریق عفونت های خونی به ریه ها برسند. چند روز پس از تولد نوزاد کودکان بیشترین خطر ابتلا به پنومونی را دارند زیرا می توانند در ارتباط با میکروب های کانال تولد یا تجهیزات آلوده هنگام زایمان باشد. خوشبختانه در افراد بالغ سیستم ایمنی بدن می تواند به صورت طبیعی به مقابله با عفونت ذات الریه بپردازد اما در کودکان و نوزادان به همراه افرادی که نقص سیستم ایمنی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت های تنفسی قرار می گیرند.

چگونه پنومونی را مهار کنیم و راه درمانی مناسب چیست ؟
اقدامات کلیدی پیشگیرانه شامل تغذیه مناسب کودکان به ویژه شیر مادر به همراه تقویت ایمنی سازی جامعه با برنامه های واکسیناسیون کودکان و کاهش آلودگی هوا و شستشوی مداوم دست ها می باشد. استراتژی درمانی مناسب نیز استفاده منطقی از آنتی بیوتیک ها می باشد. شکیب الحق در پایان اضافه کرد که دو آنتی بیوتیک کوتریموکسازول و آموکسی سیلین از داروهای موثر جهت مقابله با عفونت پنومونی باکتریال می باشند.

*کارشناس ارشد میکروبیولوژی پزشکی