زمان استفاده از داروهای گیاهی از زمانهای قدیم وجود دارد مثلا در زمانهای قدیم عطاریها نیز وجود داشتند که داروهای گیاهی برای انواع مختلف بیماریها می فروختند و تا کنون هم وجود دارد پس استفاده از داروهای گیاهی از زمانهای قدیم وجود داشته است. اکنون میخواهیم درباره طبیعی بودن و در عین حال عوارض این داروها نکاتی را بیان کنیم
استفاده از داروهای گیاهی و گیاهان دارویی سابقه ای هزاران ساله دارد. اگر بخواهیم مثالی از مهمترین داروه با منشاء گیاهی بیاوریم رزرپین، مرفین و وینکا مثالهای مهم هستند.
امروزه داروهای گیاهی بوفور در تمام دنیا چه بصورت رسمی و چه بصورت غیز رسمی یافت شده و مصرف می شوند؛ چه بصورت سنتی (عطاری) و چه بصورت مدرن (با بسته بندی و تعیین دزاژ و … در کارخانجات). خیلی از این داروها بصورت OTC در دسترس هستند اما نکته مهمی که در استفاده از این داروها وجود دارد علاوه بر بحث تعیین دزاژ صحیح و توجه به عوارض آنها (اغلب مردم عادی بر بی خطر بودن این نوع داروها معتقد هستند)، بحث تداخل بین این داروها و مکملهای گیاهی با داروهای روتین است. این مقاله بطور خلاصه به این موضوع می پردازد.
۱ – آیا FDA بر گیاهان دارویی و مکملهای گیاهی نظارت دارد؟ جواب منفی است FDA هیچ نظارتی بر این گونه مواد ندارد، پس استفاده از این داروها بدون مطالعات کافی ممکن است با خطر همراه باشد و صرف درج کلمه “طبیعی” یا natural بر لیبل آن نمی تواند بازگو کننده ایمنی مصرف آن باشد. پس بهتر است بیمارانی که سایر داروها را استفاده می کنند در استفاده از مکملها یا داروهای گیاهی با داروساز یا پزشک در مورد عوارض و تداخل بین داروهای خود و این گونه داروها مشورت کنند.
۲ – چون گیاهان طبیعی هستند پس چرا باید تداخل ایجاد کنند!
باید گفت درست است که گیاهان از طبیعت می آیند و بشر در ساخت آنها نقشی ندارد اما ماده اصلی موثره آنها مواد شیمیایی فعالی هستند که می توانند با سایر داروها و مواد شیمیایی تداخل ایجاد کنند حتی با آب یا الکل. متاسفانه این مواد اغلب فاقد لیبل اطلاعات درست مانند تداخل و میزان ماده موثره هستند.
۳ – تداخل داروهای گیاهی یا گیاهان دارویی با داروهای روتین از چند جهت مهم است:
الف – این مواد عوارض داروهای شیمیایی را افزایش می دهند
ب – در جذب داروها تداخل ایجاد می کنند
ج – در مسیر متابلیسمی آنها اختلال ایجاد می کنند
د – اثرات درمانی داروها را بلاک کنند
ه – سایر موارد
۴ – چگونه می توان تداخل دارو – گیاه را هندل کرد؟
به خاطر داشته باشید که بهترین راه پیشگیری است برای این کار شما باید هر گونه تداخل بین داروهای خود و مکملهای گیاهی بشناسید و یا در مورد آنها اطلاعات کسب کنید و بهترین کار در این مورد مشورت با پزشک و بخصوص داروساز است. در موقعی که دارویی برای شما تجویز می شود پزشک و یا داروساز خود را از مصرف هرگونه از این مکملها و حتی ویتامینها مطلع سازید.
به چند مثال توجه کنید:
- گیاه کوهوش سیاه Black cohosh با نام علمی Actaea racemosa
این گیاه بطور گسترده ای در درمان علائم یائسگی مانند گرگرفتگی ، قاعدگی دردناک، اسپاسم مجاری ادرار و واژینیت استفاده می شود. نکته مهم در مورد این گیاه اینست که این گیاه ممکن است باعث آسیب کبدی شده و یا آسیبهای کبدی سایر داروها با آسیب کبدی را افزایش دهند مانند استامینوفن، آتورواستاتین و الکل
- کوآنزیم کیو ۱۰ (Coenzyme Q10) که به یوبی کینون ubiquinone هم مشهور است امروزه بطور گسترده ای استفاده می شود. این کوآنزیم بطور طبیعی در قلب، کبد، پانکراس و کلیه وجود دارد که با بالارفتن سن و مصرف سیگار میزان آن کم می شود.
کوآنزیم کیو ۱۰ برای بازسازی بافت آسیب دیده قلب بعد از سکته ها، کمک کننده در درمان سرطان سینه، دیستروفی عضلانی و بیماریهای لثه و… کاربرد دارد. اما استفاده همزمان آن با ضدانعقادهایی مانند وارفارین باعث کاهش اثر آنها شده و احتمال لخته شدن افزایش می یابد. در استفاده همزمان این دو دارو باید مانیتورینگ مرتب انجام شود.
- قره قاط یا سیاه گیله Cranberry با نام علمی Vaccinium arctostaphylos که در گونه ها و جنسهای مختلفی وجود دارد. در بسیاری از کشورها از میوه این گیاه استفاده های درمانی می شود مانند کشور ما که در مواردی به کار می رود مانند دردهای قاعدگی ، عفونتهای ادراری و بعنوان یک ماده قابض. در برخی از کشورها آب میوه آن بسیار پر مصرف است. مصرف همزمان این میوه با وارفارین منجر به افزایش اثر ضدانعقادی وارفارین شده و ممکن است منجر به خونریزی شود.
- روغن گل مغربی یا Evening Primrose Oil که بخصوص در سالیان اخیر کاربرد زیادی پیدا کرده و شکل پرل آن نیز در ایران قابل دسترسی است. این روغن اسیدهای پرب مورد نیاز بدن را تامین می کند و در طیف گسترده ای از بیماریها به عنوان مکمل استفاده می شود؛ مانند بیماریهای قلبی، کلسترول بالا، مشکلات گردش خون، سندرم پیش قاعدگی، اندومتریوزیس، درد پستان، برخی علائم یائسگی، اگزما، آکنه، سوریازیس، حتی MS ، آسم، سرطان سینه، دیابت و نازایی
(منبع: http://www.drugs.com/mtm/evening-primrose-oil.html)
روغن گل مغربی دارای ماده ای به نام گامالینولئیک اسید است که باعث کند شدن روند انعقاد و افزایش احتمال خونریزی می شود. پس باید در استفاده همزمان آن با ضد انعقادها و آسپرین دقت کرد. همچنین روغن گل مغربی اثر داوهای ضد تشنج و فنوتیازینها را کاهش داده و نیاز به افزایش دز این داروهاست
- والرین Valerian : که داروی گیاهی مشهوری بوده و در درمان بیخوابی، اضطراب کاربرد دارد و خاصیت سداتیوی ملایمی دارد. بیشتر از ۵۰۰ دارو وجود دارد که ممکن است با والرین تداخل داشته باشند که برخی از آنها خفیف بوده و برخی شدید (مثلا تداخل ماژور با بوپرنورفین) برای دیدن لیست کامل تداخلات دارویی والرین با داروهای دیگر اینجا را کلیک کنید.
اما بطورکلی در استفاده همزمان والرین با سایر داروهای ضد اضطراب، خواب آور، شل کننده های عضلانی و ضد افسردگیها باید دقت زیادی شود.
- هوفاریقون یا گل راعی St. john’s wort با نام علمی Hypericum perforatum: بطور گسترده ای در درمان افسردگی مصرف دارد (در ایران قطره خوراکی هایپیران). تداخل دارویی با هوفاریقون بسیار زیاد و خطرناک هستند و در استفاده از آن باید نظر مشورتی پزشک یا داروساز را گرفت. چند نمونه از تداخلات این ماده:
– SSRIs , TCAS , مهار کننده های MAO , نفازودون، تریپتان، وارفارین، داروهای هورمونی و ضد حاملگی و …
- ملاتونین: یک هورمون طبیعی است که به ریتم خواب – بیدار ی کمک می کند. از ان برای درمان بی خوابی و کمک به بهبود کیفیت خواب و اختلالت خواب مانند سندرم پای ناآرام استفاده می شود. ملاتونین می تواند موجب خواب آلودگی شدید شود. مصرف همزمان آن با این داروها نیاز به توجه جدی دارد:
– بنزودیازپینها، آنتی هیستامینها، داروهای اوپیوئیدی و فرآورده های هوفاریقون (گل راعی)
– ملاتونین باعث افزایش قندخون می شود و موجب مشکلاتی در درمان دیابتیها می گردد و باید ذز داروهای دیابت دوباره تنظیم شود.
- جینسینگ: این گیاه هزاران سال است به خاطر اثرات درمانی بسیارش بخصوص در آسیای شرقی مورد استفاده قرار می گیرد. (در مورد کاربردهای درمانی این گیاه به مطلب کامل زیر به قلم اینجانب مراجعه فرمایید: گیاه جینسینگ و خواص این گیاه عجیب
تداخل جدی جینسینگ با وارفارین و سایر ضدانعقادها است و نیز تداخل آن با داروهای کاهنده فشارخون نیز باید مورد توجه باشد.
- جینکو بیلوبا که به جرات می توان گفت پرمصرفترین گیاه جهان است در بسیاری از موارد کاربرد دارد . برای دیدن کاربردهای این گیاه پرمصرف این مطلب نوشته اینجانب را در مجله اینترنتی گونش آنلاین بخوانید : معرفی گیاه جینکو بیلوبا – پر مصرفترین گیاه دنیا
استفاده از جینکو به طب سنتی چین باستان می رسد که در دمانس، آلزایمر، پارکینسون موارد مصرف دارد. از دیگر کاربردهای آن بهیود و تقویت حافظه، سرگیجه می باشد.
جینکو اثرات ضد ویروسی داروهای ضد ویروس بخصوص داروهای ضد ایدز efavirenz و indinavir را کاهش می دهد. جینکو باعث تغییراتی در متابلیسم داروها در کبد می گردد که داروهای زیادی در لیست هستند اما مهمترین آنها امپرازول، استاتین ها، دونپزیل می باشد.
از مصرف همزمان جینکو با داروهای ضد تشنج، ضد انعقادهای خوراکی و داروهای دیابتی باید اجتناب گردد.
- سیر Garlic : گیاه معروفی که موارد استفاده خوراکی و دارویی زیادی دارد. سیر برای کاهش کلسترول و تری گلیسیرید خون، پیشگیری از سرطان، کاهش فشارخون و کاهش و تنظیم قندخون استفاده می شود.
از سایر موارد مصرف سیر می توان از کاهش دردهای قاعدگی و تنظیم قاعدگی و میزان خونریزی در طی دوره قاعدگی نام برد.
گزارش شده است که بر روی انعقاد خون و سطح گلوکز خون تاثیر دارد و با داروهایی که بر انعقاد خون تاثر دارند مانند پلاویکس، آسپرین، انوکساپارین وارفارین تداخل دارد. برای مشاهده لیست کامل داروهایی که ممکن است با سیر تداخل داشته باشند اینجا کلیک کنید.
- چای سبز: که از چین گسترش یافت و تبدیل به یک نوشیدنی مورد علاقه شد کاربردهای درمانی شناخته شده ای دارد مانند کاهش وزن و کلسترول؛ ناراحتیهای گوارشی، پیشگیری از سرطان (به علت داشتن آنتی اکسیدان ها).
برگهای خشک چای سبز حاوی میزان زیادی ویتامین K می باشد و مصرف زیاد آن ممکن است با داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین و … تداخل ایجاد کند. بخصوص مصرف کنندگان وارفارین باید هنگام مصرف چای سبز محتاط باشند.
- زنجبیل یا ginger : در تهیه غذاها به عنوان یک ادویه خوش طعم و بو و یک طعم دهنده عالی استفاده دارد اما کاربردهای درمانی خبی هم دارد مانند : درمان و پیشگیری از بیماری مسافرت؛ سرگیجه، تهوع و استفراغ، افزایش اشتها و کاهش اسیدیته معده. همچنین با نظر پزشک در تهوع و استفراغ شدید دوران حاملگی کاربرد دارد.
تداخلات دارویی زنجبیل زیاد مستند نیستند اما مطالعاتی وجود دارد که زنجبیل ترومبوکسان را مهار کرده و زمان انعقاد را افزایش می دهد و با داروهای ضد انعقاد و رقیق کننده های خون مانند وارفارین و آسپرین تداخل دارد. دی پیریدامول هم داروی مهمی در این زمینه است.
