سندرم روده تحریک پذیر با چه عواملی پدید می آید و چگونه ایجاد می شود مهمترین دلایل بروز آن در کودکان چیست و چه روش های درمانی برای خردسالان مبتلا به این عارضه وجود دارد
کودکتان معده درد شدیدی دارد و نمی‌تواند مثل قبل بازی کند؟ او مدام نفخ دارد و هر اتفاق بدی باعث بدحالی‌اش می‌شود؟ بنابر‌این شاید ندانید که عوامل مختلف محیطی ممکن است باعث ابتلای فرزندتان به سندروم تحریک‌پذیری روده شده باشد. به همین دلیل خبرنگار ما در گفتگو با دکتر فرزانه معتمد، متخصص کودکان و نوزادان و فوق تخصص گوارش و کبد و آندوسکوپی، درباره علت‌های بروز این بیماری در کودکان از او پرسیده است .
دکتر فرزانه معتمد، درباره زمینه ابتلا به سندروم روده حساس یا تحریک‌پذیر(IBS) می‌گوید:«این سندروم بیشتر در کودکان و بزرگسالان مضطرب دیده می‌شود. کودکانی که به مدرسه می‌روند و برای درس خواندن تحت فشار خانواده و مدرسه هستند، آنها که مورد بد‌رفتاری قرار می‌گیرند و یا بچه‌هایی که والدین به مسائل تربیتی‌شان سخت‌گیری می‌کنند، معمولا بیشتر دچار این بیماری می‌شوند. این بیماری در کودکان از سن بالای 5 سالگی هم دیده می‌شود و حتی متخصصان کولیک نوزاد را که در 3 تا ماهگی اتفاق می‌افتد را فرمی‌از روده تحریک‌پذیر دانسته‌اند. درصد ابتلا به این بیماری در جنینی که در شکم مادر زیاد تکان می‌خورد هم زیاد است.»
تحریک‌پذیری روده در شیرخواران ممکن است به دلیل اضطراب خانواده و مخصوصا مادر باشد. چون بچه‌ها شیر مادر می‌خورند و هورمون‌های اضطراب هم از این طریق وارد بدن بچه می‌شوند. همچنین این استرس می‌تواند در اثر کمک‌هایی باشد که اعضای خانواده نزدیک می‌خواهند به نوزاد و مادرش بکنند چون هنوز کودک با آنها و رفتارشان آشنا نیست و ممکن است همین رفتار‌ها در او استرس ایجاد کند.
سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) انواع مختلفی دارد و ممکن است همراه با اسهال، یبوست و یا درد‌های شکمی در اطراف ناحیه اطراف ناف و پایین‌تر باشد. سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر همراه با اسهال نتیجه خوردن بعضی مواد غذایی و آبمیوه‌های صنعتی هستند که قند بالایی دارند و همچنین مواد غذایی که مواد افزودنی و ماندگاری زیادی دارند، باعث ایجاد دلپیچه و نفخ و اسهال می‌شوند. زمانی که سر و کله‌ی این سندروم همراه با یبوست پیدا می‌شود، کودک در ناحیه شکم و اطراف ناف یا نواحی پایین‌تر دچار درد می‌شود به طوری که فعالیت‌های روز‌مره‌اش را نمی‌تواند انجام دهد، بی‌قرار است و گریه می‌کند و خوابش مختل می‌شود. اما این بیماری باعث نمی‌شود که کودک شبانه از خواب بپرد و اگر چنین اتفاقی افتاد باید به بیماری دیگری مشکوک شد. درد‌های شکمی ناشی از این سندروم هم بدون تغییر در روال دستشویی رفتن بچه بروز می‌کنند و می‌توانند با اسهال و یا یبوست همراه باشند.
دکتر معتمدی اعتقاد دارد این بیماری می‌تواند بر اثر خوردن غذا‌هایی باشد که برای کودک آلرژی‌زا هستند و توضیح می‌دهد:« خوردن شیر هم یکی از علت‌های دیگر بروز این بیماری است چون قند لاکتوز موجود در شیر به راحتی قابل هضم نیست چون بسیاری از افراد، میزان کمی آنزیم لاکتاز در بدن دارند مخصوصا مردم کشور‌های آسیایی و آفریقایی به همین دلیل سندروم روده تحریک‌پذیر در این کشور‌ها بیشتر مشاهده می‌شود. در اثر کمبود لاکتاز، لاکتوز یا قند شیر به صورت هضم‌نشده در روده باقی می‌ماند و به وسیله‌ی باکتری‌های روده تبدیل به اسید‌های چرب فرار و مواد اسیدی دیگر می‌شود که در نتیجه باعث نفخ و دلپیچه و یبوست می‌شود. حتی این موضوع در بچه‌های شیرخوار ممکن است باعث زخم ناحیه‌ی مقعد شود.»
اگر کودکتان پس از هر اتفاق ناخوشایند و یا کم گرفتن نمره در مدرسه دچار معده‌درد می‌شود، باید به سندروم روده‌ی حساس یا تحریک‌پذیر مشکوک شوید. نباید استرس بچه را نادیده بگیرید و این را هم نباید فراموش کنید که هر معده‌دردی را به این بیماری نسبت ندهید.
دکتر معتمد به نشانه‌های این بیماری اشاره می‌کند و می‌گوید:« پدر و مادر‌ها باید بدانند که این سندروم باعث از دست رفتن وزن بچه نمی‌شود چون جذب مواد‌غذایی نرمال و اشتهای بچه هم خوب است. این کودکان بچه‌های سرحال، باهوش و ایده‌آل طلبی هستند و معمولا در مدرسه عملکرد بسیار خوبی دارند و وقتی درد ندارند بسیار بازیگوش و پر‌جنب و جوش هستند. همین نشانه‌ها است که تفاوت بین این سندروم با بیماری‌های دیگر را مشخص می‌کند.»
سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر اغلب در سن نوجوانی اتفاق می‌افتد اما در کودکانی که در سن مهد کودک و یا مدرسه قرار دارند نیز دیده می‌شود. بر همین اساس دکتر معتمد می گوید:« بچه‌های طلاق به علت اضطرابی که متحمل می‌شوند بیشتر در معرض ابتلا به این سندروم قرار دارند. همچنین سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر ممکن است به صورت نهان در بدن کودک بماند و در بزرگسالی خودش را نشان دهد به همین دلیل پزشکان در هنگام معاینه، از بیمار مشکوک به این سندروم درباره دوران کودکی و احتمال آزار روحی و جسمی او می‌پرسند.»
این متخصص کودکان و نوزادان درباره درمان این بیماری توضیح می‌دهد:« برای درمان این بیماران، پس از بررسی دقیق علائم و شر‌ح‌حال بیمار، آزمایش خون و آزمایش مدفوع از بیمار گرفته شده و درمان نهایی طبق نتایج آنها انجام می‌شود. البته در ابتدای تشخیص این بیماری، باید به بیمار اطمینان‌خاطر داد که بیماری خاصی ندارد. به همین دلیل بخش زیادی از بیماری بیشتر این افراد، قبل از خروج از مطب درمان می‌شود. برای درمان انواع سندروم تحریک‌پذیری همراه با اسهال، یبوست و درد‌های شکمی هم دارو‌های مخصوص به خود تجویز می‌شوند. اما در بعضی موارد که بیماری حاد شده و بدن بیمار هم به دارو‌ها مقاومت نشان می‌دهد برای ادامه درمان او را به روان‌شناس یا روان‌پزشک معرفی می‌کنیم.»
دکتر معتمد معتقد است در پیشگیری و درمان این بیماری، رژیم غذایی نقش فوق‌العاده مهمی دارد و خوردن غذا‌های پر‌فیبر برای این افراد بسیار مفید است و می‌گوید:« فاصله گرفتن از محیط‌های پر‌استرس و ننوشیدن مایعاتی که خیلی شیرین هستند هم به بهبود آنها کمک می‌کند.»
همچنین پدر و مادر‌ا باید بچه‌ها را از محیط پر‌استرس دور کنند، شرایط خانه را آرام نگه دارند و به احساسات او توجه کنند. ممکن است کودک در مدرسه دچار مشکل باشد که در این صورت والدین باید با معلمان و مربیان مدرسه درباره نحوه‌ی رفتار با کودک‌شان صحبت کنند تا محیط آرامی داشته باشد.
دکتر معتمد درباره بیماری‌هایی که ممکن است به همراه این سندروم بروز کنند می‌گوید:« سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر ممکن است با بیماری‌های دیگری مانند سندروم درد‌های عضلانی و خستگی مزمن همراه باشد اما منجر به سرطان نمی‌شود.
بنابر‌این افراد مبتلا به این دو سندروم همیشه در اندام‌های مختلف بدن خود درد دارند و احساس خستگی زیادی می‌کنند به‌طوری که صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب هم خسته هستند. همراهی این دو سندروم در بعضی دیگر باعث میگرن می‌شود.»
این سندروم با روش‌های درمانی گفته شده به طور موقت بهبود می‌یابد چون ممکن است دوباره با یک موقعیت استرس‌زا دوباره عود کند. اما چون بیشتر افراد مبتلا به این سندروم به‌تدریج به بیماری خود عادت می‌کنند معمولا دارو‌ها همراهشان است.
البته پذیرش داشتن بیماری توسط مبتلایان به این سندروم باعث کم شدن استرس آنها و کنترل بروز بیماری می‌شود.
نی‌نی سایت
