داستان اول: آغاز سفر
صبح یک روز بهاری ست. زن جوانی به نام زهره به قصد رفتن به محل کار از خانه بیرون می زند، در مسیرش تا ایستگاه تاکسی از محلی گذر می کند که رفت و آمد چندانی در آن نیست. در همین حین یک مرد رهگذر در حین عبور از کنارش کلمه ناشایستی به او می گوید…
تحلیل داستان: اتفاقی که برای زهره می افتد، یکی از رایج ترین انواع آزار در بین خانم ها به خصوص زنان جوان است که در روان شناسی «آزار کلامی» و در زبان عامه به عنوان «متلک گویی» شناخته می شود. با این که در این شکل از آزار مانند دیگر شکل های آن، نوعی خشونت نسبت به فرد قربانی اعمال می شود، اما به دلایلی مثل گذرا بودن و یا وارد نکردن آسیب جسمانی به قربانی، از لحاظ روان شناسی فرد چندان توجهی به آن نمی کند.
در برابر متلک چه کنیم؟
ناآگاهی از شیوه های صحیح مدیریت خود در مواجهه با این موقعیت می تواند پیامدهای آن را بدتر کند.
1- به خودتان اعتماد کنید. اجازه ندهید احساس ناامنی، اعتماد به نفس و خودکنترلی شما را ضربه فنی کند. به توانایی تان برای عبور بی دردسر از این موقعیت اعتماد کنید و آرامش را به خودتان هدیه کنید.
2- پاپیچ مزاحم نشوید! مزاحمان کلامی اغلب زمانی به سراغ شما می آیند که تنها هستید و در مکان و یا زمان خلوتی قرار دارید. در این موقعیت که کمترین شانس را برای دفاع از خودتان دارید، از توقف کردن و یکه به دو کردن با آن ها بپرهیزید.
3- بی محلی کنید. این گروه از آزارگران، طالب توجه جنسی هستند. اگر این توجه را ول به صورت منفی به آن ها بدهید ممکن است تقویت بشوند و مزاحمت بیشتری برای شما ایجاد کنند. یادتان باشد بی توجهی بدتر از توجه منفی است. پس آزار آن ها را با بی توجهی تلافی کنید.
4- فقط روی خودتان حساب کنید. اگر مزاحمت در جای شلوغی برایتان اتفاق افتاد، به امید کمک دیگران، جار و جنجال راه نیندازید، چون مردم به خانمی که با یک مرد درافتاده اغلب نگاه خوبی ندارند و کمک چندانی به او نمی کنند. پس فقط روی توانایی های خودتان حساب کنید.
5- موقعیت تان را تغییر بدهید. از محلی که شخص مزاحم حضور دارد دور شوید و به جای امن تری بروید.
6- کمک بخواهید. اگر فرد مزاحم دست بردار نیست، از کسی که می تواند به شما کمک کند و یا از پلیس، بخواهید که در محل حاضر شود.
داستان دوم: مسیر
لیلا، دانشجوی سال دوم، در تاکسی نشسته و در صفحه گوشی اش غرق شده است که ناگهان احساس می کند چیزی قلقلکش می دهد، به سمت آن نگاه می کند…
تحلیل داستان: مزاحمتی که لیلا با آن مواجه می شود کمتر از موقعیت زهره شایع است و در روان شناسی با نام «مالش دوست» شناخته می شود. مالش دوستی موقعیتی است که یک مرد غریبه بدن یک زنِ از همه جا بی خبر را لمس می کند و در طی لحظات لمس پیش خود تصور می کند که با قربانی یک رابطه انحصاری دارد.
این مزاحمت معمولا خیلی کوتاه است چرا که فرد مزاحم زود متوجه می شود باید موقعیت را ترک کند. اغلب، مردهای جوان این مزاحمت را ایجاد می کنند و جاهای تنگ و شلوغ مثل تاکسی، اتوبوس، مترو، داخل آسانسور و… را برای مقصودشان انتخاب می کنند.
در برابر تعرض بدنی چه کنیم؟
برای مواجهه با لمس کنندگان این کارها را انجام دهید:
1- به زبان بیایید. مزاحمان مالش دوست، اغلب آدم هایی منفعل و منزوی هستند که از راه لمس کردن قربانی خود، احساس می کنند بر او قدرت و تسلط دارند. اگر سکوت کنید، این تصور او را تایید کرده و خودتان را در موقعیت آزار نگه داشته اید.
2- صریح و قاطع باشید. نگویید «ببخشید، لطفا و…»، بلکه با قاطعیت و صراحت به او نگاه کنید و درباره رفتارش به او تذکر بدهید.
3- شما بی گناهید. مالش دوست فرد مزاحم، تقصیر شما نیست پس وقت تان را با جست و جوی علت در ظاهر و رفتارتان تلف نکنید.
4- احساس تان را بیان کنید. با یک فرد قابل اعتماد درباره اتفاق و احساسات بدی که پیدا کرده اید صحبت کنید.
داستان سوم: مقصد
نغمه مدتی است که متوجه تغییراتی در رفتار فلان همکارش شده اما مبنا را بر بی توجهی قرار داده است تا اینکه یک روز بعدازظهر، در حالی که ساز رفتن را می زند، آن فرد جلویش را می گیرد و حرف های نامربوطی می زند…
تحلیل داستان: مزاحمت در محیط کار، تحصیل، درمان و… معمولا از طرف کسی به وجود می آید که برای قربانی آشناست، به همین دلیل روی احساس امنیت و اعتماد او اثر ویژه ای می گذارد. شوخی ها، داستان ها و کنایه های جنسی، اظهارنظر درباره ظاهر فرد، دادن پیشنهادهای جنسی، اصرار به ملاقات های بیرون از محل کار، سوالات بیجا درباره زندگی شخصی و جنسی، چشم چرانی کردن و لمس کردن از جمله آزارهایی هستند که در محیط کار، تحصیل و درمان می توانند ایجاد شوند.
در برابر تعرض در محیط کار چه کنیم؟
در موقعیت پیچیده اما رایج تعرض جنسی در محل این کارها را انجام دهید:
1- تحمل کردن، همیشه ارزشمند نیست. به مزاحمتان با قاطعیت و صراحت بگویید که از رفتارش ناراحت و ناراضی هستید. اگر سکوت کنید، او آن را حمل بر رضایت یا ناتوانی شما می کند و به رفتارش ادامه می دهد.
2- ایراد از شما نیست. اگرچه ظاهر می تواند احتمال مزاحمت را افزایش بدهد، اما معمولا ایراد از فرد قربانی نیست، چرا که این موقعیت برای گروه های مختلفی از خانم ها اتفاق می افتد. پس بابت این قضیه احساس گناه نکنید.
3- نقش قربانی را بازی نکنید. بازی کردن نقش قربانی باعث می شود که در موقعیت آزار باقی بمانید و مزاحمت به دفعات برایتان تکرار شود.
4- خودتان را در آغوش بگیرید. بعد از آزار دلتان می خواهد خودتان را نادیده بگیرید، خودتان را سرزنش کنید و به نوعی خود را بابت گناهِ نکرده تنبیه کنید. این کارها باعث می شوند که بیشتر در باتلاق استیصال فرو بروید و آسیب پذیرتر شوید.
5- موقعیت تان را عوض کنید. اگر گفت و گو موثر واقع نشد، بهترین کار را بکنید؛ از آن محیط دور شوید.
* کارشناس ارشد روان شناسی
