در فصل های مختلف از سال درگیر چه نوع بیماری هایی خواهیم شد می خواهیم روش های درمانی و پیشگیری از ابتلا به عارضه های فصلی را در این مطلب به شما معرفی کنیم
از دیدگاه طب سنتی ایرانی، هر فصل دارای مزاج مخصوص به خود است و بر همین اساس توصیه‌ها و تدابیر خاصی برای حفظ تندرستی و پیشگیری از بیماری را به شما گوشزد می کند.
مزاج فصل بهار گرم و تر و در حد اعتدال است و بهترین زمان برای تقویت روح و قوای بدن است. البته سبک زندگی امروز و استفاده از وسایل گرمایشی و سرمایشی، سبب شده تا درک کاملی از تغییرات فصول و آمد و شد آنها نداشته باشیم. با تمام این اوصاف، طب کل نگر ایرانی برای تغییر فصل سرما به گرما توصیه‌های مهم و اثرگذاری دارد که آنها را با هم مرور می‌کنیم.
آیا همه بیماری‌های فصلی بد هستند؟
از دیدگاه طب سنتی گاهی بدن نیاز دارد تا مواد بیش از حد انباشته شده را دفع و خودش را کمی سبک کند. بهار این فرصت را به بدن می‌دهد تا مواد زائدی را که در بدن جمع شده‌اند و ممکن است بعد‌ها احداث بیماری‌های وخیم‌تری بکنند به سادگی از بدن دور کرده و علائمی نظیر بیماری داشته باشد. در واقع برای جلوگیری از بیماری‌های وخیم تر، بدن کمی خانه تکانی کرده است.
چرا در بهار بیمار می شویم؟
به قول حکمای طب سنتی، بهار طبی زمانی آغاز می‌شود که فرد در سرزمین با دمای معتدل، برای گرم شدن نیاز به پوشیدن لباس اضافی و استفاده کردن از سیستم‌های گرمایشی نداشته نباشد. شروع بهار، همزمان است با روئیدن گل‌ها و گیاهان، جفت‌گیری حیوانات، رونق چهره و بدن، چاقی و سرخی رنگ و رخ آدمی. در این فصل، گرمی هوا، اخلاط و موادی که به دلیل سرمای زمستان و کاهش تعریق در بدن حبس شده اند را رقیق کرده و به حرکت در می‌آورد. چیزی شبیه همان اتفاقی که برای برف و یخ‌های زمستانی می‌افتد.
حالااگر بدن نتواند این اخلاط را دفع کند، به سوی اندام‌های ضعیف‌تر مانند کشاله‌های ران، زیرپوست و اطراف بدن جاری می‌شوند و امراض شایعی نظیر دمل‌ها، جوش‌ها، ورم‌های چرکی، خارش، گزگز و.. را ایجاد می‌کنند. اگر این مواد به مخاط بینی بریزند، زکام، گرفتگی صدا و سرفه ایجاد می‌کنند. آلرژی‌ها هم به همین سبب شیوع می‌یابند. ریزش این مواد به مفاصل نیز موجب درد مفاصل و زانو درد و ورم‌های چرکی مفصلی می‌شود.
آش بخورید
یکی از بهترین و دم‌دستی ترین کارها، خوردن آش‌های محلی با گیاهان فصلی و تازه همان‌جاست. گیاهانی از جمله شنگ، والک،پنیرک،ریواس،کنگر و بارهنگ از جمله گیاهان بهاری هستند که علاوه بر ملین بودن، خواص طبی نیز دارند و از طریق لینت مزاج به دفع برخی از مواد زائد کمک می‌کنند. آش یارمه که از غذاهای محلی خراسانی هاست یک غذای مفید است.
مواد لازم این آش عبارت است از: نخود، عدس، لوبیا(از هر کدام یک پیمانه ) و یارمه(بلغور گندم) سه پیمانه، سبزی‌های کوهی به مقدار لازم و نمک و فلفل. مواد را از قبل کمی بخیسانید و بعد بپزید. در میانه کار بلغور را اضافه کنید و آنقدر هم بزنید تا ته نگیرد. سپس سبزی‌ها و نمک و فلفل را اضافه کرده و با دوغ میل کنید.
بایدها و نبایدهای حجامت
حجامت برای زیر دوساله‌ها و بالای شصت ساله‌ها ممنوع است.
اگر خلط خام در بدن وجود دارد، قبل از نضج و آماده شدن آن برای دفع، حجامت آن ممنوع است.
دو بار خالی کردن ماده از بدن اشتباه است، یعنی اگر دفع منی، استفراغ، قی و حیض داشته‌اید حجامت اکیداً ممنوع است.
اگر ورم یا درد در عضوی دارید و به شما توصیه می‌کنند حجامت کنید تا همه دردهایتان درمان شود، به هوش باشید که کار خطرناک و اشتباهی است.
اگر مزاج بدنی شما سرد و تر یا سرد و خشک است، در دفع خون احتیاط کنید. برای افرادی که غلبه بلغم دارند حجامت ممنوع است. به طور کلی برای کم کردن خون از بدن احتیاط کنید و فقط با تجویز پزشک انجام دهید.
رایحه‌‌های بهاری را استشمام کنید
به طور کلی به گفته ابن سینا، پزشک و فیلسوف بزرگ قرن چهارم هجری قمری از معالجات خوب و تاثیرگذار برای بیشتر امراض ،شادی و دیدن کسانی است که دوستشان داریم و از دیدنشان خوشحال می شویم. علاوه براین استنشاق بوهای خوش و موسیقی دلنشین و مناسب به داشتن حال خوب در فصل بهار کمک می کند.استشمام بوهای خوش، نظیر بوی گل های بهاری، اسپند، صندل و حتی بوی عود های خوشبو توصیه می شود، در همین خصوص ابن سینا می گوید به موسیقی های «طیب» گوش دهید، یعنی موسیقی خوب و پاک و مناسب طبع انسانی.از همین نکته مشخص است که موسیقی درمانی و رایحه درمانی که امروزه جزو درمان های مکمل محسوب می شود و دربیشتر کشورهای پیشرفته به صورت حرفه ای انجام می شود در ایران سابقه ای طولانی دارد.
به شیوه طب سنتی بدن تان را به روز کنید
تا اینجا با هم مرور کردیم که شیوع بیماری‌ها در بهار به دلیل امتلای بدن از مواد نامناسب و منجمد شده‌ای است که با آغاز فصل گرما در بدن جاری می‌شوند و به اندام‌های ضعیف‌تر می‌ریزند. حالا برای درمان این ریزش‌ها چه باید کرد؟ پاسخ خیلی ساده است. به بدن کمک کنیم تا مواد اضافی را دور بریزد و پاک سازی را از کانال و مجرای مناسب‌تری انجام دهد.
عطار خودتان باشید
اگر در بهار مسافر کوه و دشت هستید، دلتان می خواهد از گیاهان دارویی استفاده کنید و خودتان عطار خودتان باشید به این چند نکته توجه کنید:
گل های بهاری مانند بومادران، بابونه، پنیرک، گل بنفشه، ریحان کوهی ، گل گاو زبان ، بیدمشک ، کاسنی، مریم گلی و…از اساسی ترین گل ها و گیاهان دارویی این فصل به حساب می‌آیند. بهتر است آنها را خودتان از دل طبیعت چیده، بشویید و در سایه خشک کنید و در طی سال در مواقع لزوم استفاده کنید.
گل ها را از ریشه نچینید زیرا قسمت مورد استفاده از این گل ها گلبرگ ها هستند و چیدن ریشه ها از رشد آنها جلوگیری می‌کند، همینطور برای چیدن گیاهان و سبزی ها هم به چیدن برگ‌ها قناعت کنید و ریشه ها را نچینید.
نحوه استفاده از گیاهان تازه ای که خودتان چیده اما هنوز خشک نکرده اید این است که به ازای هر چهار لیوان آب جوش یک مشت بزرگ از گلبرگ ها و برگ ها را ریخته و بعد از ده دقیقه دم کردن نوش جان کنید، اما اگر گیاه خشک شده استفاده می کنید برای چهار لیوان آب جوش یک قاشق غذاخوری سر پر از گل‌ها و بر گ‌ها کافی است.
نکته های بهاری
اگر از ملینات و مسهلات نمی‌توانید استفاده کنید و شرایط خون‌گیری هم ندارید چند راهکار ساده را پیشنهاد می‌دهیم.
1.پرخوری نکنید تا ماده اضافی وارد بدنتان نشود.
2.از غذاهایی که تولید کننده خلط خون هستند مانند انواع گوشت به ویژه گوشت قرمز، کمی اجتناب کنید و آنها را به حداقل برسانید.
3. بورانی اسفناج، سمنو و کاهو سکنجبین بخورید.
4. بهترین گوشت، گوشت خروس بچه است و می توانید با ادویه هایی نظیر دارچین و فلفل طعم خوشایندی به آن بدهید.
5. از مصرف مایعات و نوشیدنی‌های گرمی بخش و رطوبت ساز بپرهیزید. زمانی مایعات را به بدنتان برسانید که واقعا تشنه باشید و آب ولرم بهترین نوع نوشیدنی برای این فصل است.
6.خوردن شیرینی‌های طبیعی و ملایم را جایگزین شیرین‌جات کارخانه‌ای و شیرینی‌های قنادی کنید. برای عید از خوردن شیرین‌های سنتی بپزید و از شیرین کننده‌های طبیعی استفاده کنید.
7. به نسبت زمستان، کمتر ورزش کنید و جنب و جوشتان در حد اعتدال باشد تا مواد بیش از اندازه در بدنتان جا به‌جا نشود.
شاید لازم باشد خون گیری کنید
خون گیری شامل حجامت، فصد و زالودرمانی است. برای برخی از افراد که غلبه خلط خون را دارند، کم کردن خون یکی از بهترین روش‌های درمان است.
اگر چه در بهار توصیه می‌شود که حجامت عام یا حجامت پیشگیری را همه انجام دهند ولی به خاطر داشته باشید که فقط و فقط با توصیه و تجویز پزشک زیر تیغ حجام‌ها بروید.
* کارشناس ارشد تاریخ پزشکی
مجله زندگی ایده آل – فاطمه همتی ترحمی*
