مقابله با سکته مغزی و قلبی با کنترل فشار خون

هر بار که قلب می‌تپد، موجی از خون به داخل بدن پمپاژ می‌شود که وقتی این حجمِ خون از طریق سرخرگ‌ها به تمامی قسمت‌ها و اندام‌های بدن جاری می‌شود، فشاری به دیواره سرخرگ‌ها وارد می‌کند که «فشار خون» نامیده می‌شود. فشار خون هر انسان متفاوت است که در شرایط مختلف روحی، روانی، جسمی و … دچار تغییر و نوسان می‌شود که اگر این تغییرات در محدوده طبیعی باشد هیچ عارضه‌ای برای سلامت افراد نخواهد داشت.

 اغلب افراد تا حدودی با «فشار خون» آشنایی دارند و تقریبا یکی از اعضای هر خانواده دچار پرفشاری خون است. فشار خون بالا موجب بروز عوارض در سایر ارگان‌های بدن مانند مغز، قلب، کلیه و … می‌شود به گونه‌ای که وزارت بهداشت پرفشاری خون را یکی از مهم‌ترین علل بروز سکته مغزی دانسته و اعلام کرده است که 25 درصد از ایرانیان دچار عارضه پرفشاری خون هستند.

27 اردیبهشت مصادف با 16 می روز جهانی «فشار خون» نامگذاری شده است که امید است با توجه مردم و مسئولان شاهد کاهش آمار مبتلایان به این عارضه در کشور باشیم.

دکتر منصور گتمیری، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات نفرولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی آنا، می‌گوید: تمام افراد دارای فشار خون هستند که به صورت طبیعی فشار ماکسیمم باید کم‌تر از 120 و فشار مینیموم کم‌تر از 80 میلیمتر جیوه باشد که اگر حداکثر فشار خون تا 14 نیز افزایش یابد کاملا طبیعی بوده و نیاز به درمان‌های دارویی ندارد اما افزایش بیش از این مقدار فرد را در معرض عوارض ناشی از آن قرار می‌دهد.

وی درباره عوارض ناشی از افزایش فشارخون، عنوان کرد: اگر فشار خون بیش از حد طبیعی افزایش پیدا کند می‌تواند موجب آسیب به تمام ارگان‌های بدن به خصوص ارگان‌های که عروق بیشتری دارند و برای ادامه زندگی حیاتی هستند، شود.

ارگان‌های در معرض خطر پرفشاری خون

این فوق تخصص نفرولوژی مغز را مهم‌ترین ارگان در معرض خطر افزایش فشار خون دانست و یادآور شد: افزایش فشار خون به صورت دائمی موجب تصلب شرایین، آترواسلکروزو (نارسایی قلبی) و ضخیم شدن دیواره شریانی عروق می‌شود اما زمانی که فرد علاوه بر افزایش فشار خون دچار دیابت و یا چربی خون باشد پرفشاری خون موجب سکته مغزی در فرد می‌شود.

فشار خون و خطر نابینایی

گتمیری در ادامه چشم را یکی دیگر از اعضای در معرض خطر پرفشاری خون دانست و عنوان کرد: پرفشاری خون موجب خونریزی چشم، فشار به شبکیه، کاهش بینایی و در نهایت از دست رفتن قدرت بینایی می‌شود.

وی با بیان اینکه پرفشاری خون می‌تواند روی قلب که مولد اصلی فشار خون است نیز اثرات سوء داشته باشد، گفت: افزایش بیش از حد فشار خون موجب نارسایی قلب، تنگی نفس، تورم بدن از جمله پاها و حتی سکته قلبی شود که متاسفانه امروزه سکته قلبی یکی از علل اصلی مرگ‌ و میر در ایران اعلام شده است.

از دست رفتن سلامت کلیه‌ها به دنبال افزایش فشار خون

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، در ادامه تصریح کرد: افزایش فشار خون هم‌چنین می‌تواند روی سلامت کلیه‌ها نیر تاثیرات منفی داشته باشد و فرد مستعد نارسایی کلیه و یا حتی از دست دادن کلیه‌ها شود.

وی درباره عوامل افزایش فشار خون خاطرنشان کرد: در 70 تا 80 درصد موارد، هیچ علت قطعی و شناخته شده‌ای برای ابتلا به فشارخون وجود ندارد که به این دسته از پرفشاری خون «فشارخون اولیه» گفته می‌شود اما در 20 تا 30 درصد موارد عواملی مانند کاهش تحرک، سبک زندگی، رژیم غذایی، ابتلا به بیماری‌هایی مانند پرکاری تیروئید، پرکاری غده فوق کلیه و تنگی شریان باعث افزایش خون می‌شوند.

گتمیری افزود: اگر علت پرفشاری خون «فشار خون اولیه» باشد فرد باید تا پایان عمر تحت نظر پزشک دارو مصرف کند اما اگر به دنبال علت خاصی باشد بیمار باید آن علت را از زندگی حذف و یا تغییر دهد برای بیماریمثال بیماری را درمان و سبک زندگی را اصلاح کند.

فشارخون؛ بیماری خاموش

این فوق تخصص نفرولوژی بی‌علامتی را شایع‌ترین علامت پرفشاری خون دانست و گفت: متاسفانه در اکثر موارد افزایش فشار خون هیچ گونه علامتی ندارد به همین دلیل به افراد توصیه می‌شود «فشار خون» را جدی بگیرند.

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات نفرولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با توجه به گام‌های اساسی جهت پیشگیری از بروز افزایش فشار خون، عنوان کرد: گام اول برای پیشگیری از پرفشاری خون حذف نمک است. به صورت طبیعی افراد باید طی روز 5 گرم نمک مصرف کنند و این در حالی است بسیاری از مواد غذایی مانند نان به صورت ذاتی دارای نمک هستند اما متاسفانه‌ آمارها نشان می‌دهد مصرف نمک در ایرانیان 2 برابر استاندارد جهانی است.

وی افزود: نمک از سه طریق وارد غذاهای ایرانیان می‌شود؛ نمکی که در تهیه غذا استفاده می‌شود، نمک موجود در نمکدان و نمک‌هایی که در صنایع غذایی برای تهیه غذاهای آماده استفاده می‌شود به همین دلیل در ابتدا به مادران خانواده توصیه می‌شود میزان نمک در تهیه غذا را کم‌کنند، نمکدان را از سفره‌ها حذف و به شدت از مصرف غذاهای آماده خودداری شود.

گتمیری گام دوم در جهت پیشگیری از افزایش فشار خون را افزایش پتاسیم دانست و یادآور شد: به افراد توصیه می‌شود ماست و شیر کم‌چرب و دوغ‌هایی را که خودشان در منزل تهیه می‌کنند، مورد استفاده قرار دهند و برای دریافت پتاسیم مورد نیاز میوه و سبزیجات را بیشتر مورد استفاده قرار دهند.

تاثیر ورزش بر فشارخون

این فوق تخصص نفرولوژی با تاکید بر نقش ورزش برای جلوگیری از افزایش بیش از حد فشارخون، عنوان کرد: به افراد توصیه می‌شود برای پیشگیری از عارضه پرفشاری خون 3 تا 5 روز در هفته به مدت 30 دقیقه ورزش کنند زیرا ورزش موجب کاهش 5 تا 10 درصدی فشارخون می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: افرادی که دچار چاقی یا افزایش وزن هستند باید برای پیشگیری از افزایش فشار خون برای کاهش وزن اقدام کنند.

علائم کاهش فشارخون

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات نفرولوژی ایران در ادامه درباره کاهش فشار خون، عنوان کرد: کاهش فشار خون بیماری شایع نیست. کاهش فشار خون منجر به ضعف، بی‌حالی، سیاهی چشم و … می‌شود که در اغلب موارد به دنبال از دست رفتن مایعان بدن مانند ابتلا به اسهال ایجاد می‌شود و چون همراه با علائم است مردم به پزشک مراجعه می‌کنند که در نتیجه عوارض جدی نخواهد داشت.

وی با توجه به شیوع پرفشاری خون و بروز موارد محدودی از کاهش فشار خون، عنوان کرد: توصیه می‌شود هر خانواده یک دستگاه فشارسنج داشته باشد.

فشارخون روپوش سفید

گتمیری درباره فشارخون روپوش سفید، گفت: فشار خون باید در شرایط ایده‌آل اندازه گیری شده باشد برای مثال فرد بیمار باید حداقل 15 دقیقه نشسته باشد، خونسرد باشد، قهوه یا سیگار مصرف نکرده باشد و دچار هیجان مثبت و منفی نباشد به همین دلیل به پزشکان توصیه می‌شود زمانی که فرد هر یک از علائم فوق را داشته باشد به فشار خون حاصل شده اتکا نکنند.

وی افزود: برخی افراد به خصوص جوانان در زمان مراجعه به پزشک دچار استرس و افزایش فشار خون می‌شوند به همین دلیل عدد حاصل شده قابل اتکا نیست و پزشک نیاز به فشار خونی دارد که در منزل و در شرایط روحی مناسب اندازه گیری شده باشد. زمانی که فرد در مراجعه به پزشک دچار افزایش فشار خون می‌شود اصطلاحا گفته می‌شود فرد دچار فشار خون روپوش سفید شده است.

قاتل خاموش ایرانیان

دکتر رضا افشار، فوق تخصص نفرولوژی نیز درباره عوارض بی‌توجهی به درمان پرفشاری خون گفت: فشار خون اصولا به عنوان «قاتل خاموش» خوانده می‌شود یعنی چند ارگان هدف در بدن وجود دارد که در صورت عدم درمان و کنترل مناسب فشارخون، این ارگان‌ها دچار مشکل می‌شوند. این ارگان‌ها شامل سیستم عصبی مرکزی، قلب و عروق، کلیه‌ها و چشم است که بی‌توجهی به درمان موجب سکته‌های مغزی، سکته یا نارسایی قلبی، نارسایی حاد یا مزمن کلیوی، خونریزی‌های ته چشم و یا تورم شبکیه شوند. در کل عدم کنترل فشار خون در دراز مدت سبب کاهش کیفیت زندگی و حتی طول عمر می‌شود.

وی درباره رژیم غذایی در افراد مبتلا به پرفشاری خون، عنوان کرد: برای بیماران مبتلا و یا در معرض ابتلا به فشار خون توصیه می‌شود علاوه بر رژیم غذایی، سبک زندگی خود را اصلاح کنند.

این فوق تخصص نفرولوژی، افزود: به این دسته از افراد توصیه می‌شود از رژیم‌های غذایی کم نمک، کم چرب و یا حداقل دارای چربی‌های حیوانی و رژیم‌های غذایی غنی از سبریجات و میوه‌ها استفاده کنند.

پرفشاری خون در بارداری

وی درباره عوارض افزایش فشار خون در دوران بارداری، گفت: فشارخون در بارداری به دو شکل دیده می‌شود، گروه اول، مادرانی که قبل از بارداری فشار خون دارند و بعد باردار می‌شوند و گروه دوم مادرانی که قبل از بارداری مشکلی ندارند ولی در طی بارداری دچار فشار خون می‌شوند. لازم به ذکر است که طی حاملگی طبیعی فشارخون همه مادران با پیشرفت حاملگی کاهش می‌یابد، که این اتفاق در مورد مبتلایان به فشار خون خفیف هم ممکن است بیفتد. ولی تمام مادران باید جهت پیشگیری از عوارضی نظیر عوارض قلبی، عروقی مغزی، ابتلا به مسمومیت حاملگی، نارس شدن جنین، زایمان زودرس و حتی سقط جنین به فشار خون خود توجه بسیاری داسته باشند.

دانشیار دانشگاه شاهد، افزود: در گروه دوم، که طی بارداری دچار فشار خون و مسمومیت حاملگی (پره اکلامپسی) می‌شوند در صورت عدم درمان و کنترل فشارخون می‌تواند سبب بروز عوارض عروقی مغزی وتشنج، نارسایی حاد کلیه، سقط جنین و تهدید حیات مادر و جنین شود.

کودکان در معرض خطر

افشار درباره افزایش فشار خون در کودکان، عنوان کرد: شیوع فشار خون در کودکان نسبت به بالغان به مراتب کمتر است. ولی در هر حال احتمال بروز فشار خون در کودکان نیز وجود دارد. خطر بروز فشار خون در کودکانی که دچار چاقی هستند و سابقه فامیلی در والدین دارند، بیشتر است. معمولا فشار خون کودکان به دلایل اولیه و ناشناخته است، ولی علل ثانویه نظیر بیماری‌های کلیوی، عروق کلیه، سیستم غدد مترشحه داخلی نظیر غدد فوق کلیه و تیرویید می‌توانند زمینه ساز پرفشاری خون در کودکان شوند. ابتلاء به پرفشاری خون در کودکان خطر بیماری‌های زودرس قلبی عروقی را زیاد می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: تمام این عوارض در حالی رو به گسترش است که فشارخون یک عارضه قابل پیشگیری است که به راحتی می‌توان با آن مقابله کرد اما متاسفانه به دلیل بی‌توجهی مردم به افزایش فشار خون شاهد عوارض گاه جبران‌ناپذیر آن در جامعه هستیم.

آنا،