گفت و گو یا مشاجره؟
می خواهم سوالی را مطرح کنم. در صورتی که پاسختان مثبت است، دست هایتان را بالا ببرید. چند نفر از شما تا به حال شخصی را، به دلیل آنکه درباره سیاست، مذهب، نحوه نگهداری از فرزندان یا غذا اظهارنظری توهین آمیز کرده است، از فهرست دوستان خود در فیس بوک حذف کرده اید؟
چند نفر از شما تنها به دلیل آنکه نمی خواهید با کسی صحبت کنید، از او دوری می کنید؟
سال ها پیش از این، می توانستیم تنها با تکیه بر توصیه هنری هیگینز مکالمه ای خوب داشته باشیم. توصیه هیگینز چیزی نبود که جز محدودکردن گفت و گو به احوالپرسی و اظهارنظر درباره وضعیت آب و هوا. اما امروز سوژه های گفت و گو آن چنان متنوع شده اند که این دو موضوع دیگر جالب به نظر نمی رسند.
در جهان ما، هر گفت و گویی پتانسیل تبدیل شدن به یک مشاجره را دارد. در این جهان، سیاستمداران نمی توانند با یکدیگر گفت و گو کنند و حتی درباره پیش پاافتاده ترین مسائل، منازعه هایی پرشور درمی گیرد. این وضعیت به هیچ وجه طبیعی نیست. مرکز پژوهشی «پو» ده هزار بزرگ سال را در آمریکا مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده که انسان هرگز تا این حد قطبی و چنددسته نبوده است. اکنون، انسان ها کمتر اهل سازش و مصالحه هستند و این بدان معناست که عادت نداریم به یکدیگر گوش بدهیم.
تصمیمات مان درباره انتخاب محل زندگی، همسر و دوستانمان برمبنای آنچه که پیش از این به آن باور داشته ایم، شکل می گیرند؛ پس انسان ها به یکدیگر گوش نمی دهند. گفت و گو مستلزم برقراری تعادل بین گفتن و شنیدن است؛ تعادلی که مدت هاست از دست رفته است.
فناوری یکی از دلایل بروز این شرایط است. تلفن های همراه هوشمندی که یا در دستانتان هستند یا چنان نزدیک به شما قرار گرفته اند که در کسری از ثانیه به آن دسترسی خواهید داشت نیز بخشی از این فناوری هستند. فرزندانمان روزانه ساعت ها را پشت صفحه های نمایش به مواجه با یکدیگر و ایده های مختلف اختصاص می دهند و به ندرت فرصتی برای تقویت مهارت های ارتباطی بین فردی به دست می آورند. همه با باید یک سوال را که شاید خنده دار هم به نظر برسد از خودمان بپرسیم: «آیا به نظر شما در قرن بیست و یکم میلادی، مهارتی مهم تر از حفظ مکالمه ای منسجم و مطمئن وجود دارد؟»
10 نکته و یک مفهوم مشترک
شغل من صحبت کردن با دیگران است؛ با برندگان جایزه نوبل، راننده های کامیون، میلیاردرها، مربیان مهدکودک، دولتمردان و لوله کش ها. من با انسان هایی که دوست دارم و دوست ندارم صحبت می کنم. با انسان هایی که سر موضوعی خاص با آنها اختلاف نظر شدید دارم هم مکالمه دارم. اما این اختلاف ها مانع نمی شوند که گفت و گویم با این افراد خوب نباشد. در ادامه نکاتی را مطرح می کنم که به شما در خوب صحبت کردن و خوب گوش دادن کمک می کنند.
1- چند کار را هم زمان انجام ندهید: منظورم این نیست که در یک لحظه فقط گوشی تلفن همراهتان را در دست بگیرید و کار دیگری نکنید. منظورم این است که در لحظه حاضر باشید. هنگام مکالمه، به دعوای امروز با رییستان یا به غذایی که قرار است برای شام داشته باشید، فکر نکنید. اگر می خواهید مکالمه را قطع کنید، درنگ نکنید و درست به این کار بزنید. نباید نیمی از شما درگیر گفت و گو و نیم دیگرتان درگیر مسائل دیگر باشد.
2- فضل فروشی نکنید: اگر می خواهی فرصت اظهارنظر، پاسخ، بحث، مقاومت یا تفصیل را به دیگران ندهید، وبلاگ بنویسید.
3- از سوال های باز استفاده کنید: در این مورد می توانید روزنامه نگارها را الگو قرار دهید. از عباراتی مانند چه کسی، چه چیزی، چه وقت، کجا، چرا و چگونه بهره ببرید. اگر سوالتان پیچیده باشد، پاسخی بیش از اندازه ساده دریافت خواهید کرد.
4- با جریان حرکت کنید: نگذارید افکاری که هنگام گفت و گو به یک باره به ذهنتان هجوم می آورند. شما را از موضوع صحبت غافل کنند. احتمالا مصاحبه های تلویزیونی مختلفی را دیده اید که در آن ها، مصاحبه شونده به مدت چند دقیقه صحبت می کند و مصاحبه کننده ناگهانی سوالی را می پرسد که کاملا بی ربط بوده یا قبلا پاسخ داده شده است. این امر نشان می دهد که مصاحبه کننده چند دقیقه ای از جریان خارج شده و به صحبت های طرف مقابل گوش داده است.
5- از گفتن «نمی دانم» نترسید: افرادی که در رادیو صحبت می کنند می دانند که صدایشان ضبط می شود و به همین دلیل درباره آنچه که در آن ادعای تخصص می کنند و نیز در مورد دانسته ها قطعی شان محتاط هستند. شما نیز جانب احتیاط را در این زمینه رعایت کنید و از گفتن «نمی دانم» ابایی نداشته باشید؛ چون گفته هایتان نباید بی ارزش باشد.
6- تجربه خودتان را با تجربه طرف مقابل برابر ندانید: اگر طرف صحبتتان درباره از دست دادن یکی از اعضای خانواده اش به شما گفت، شما از تجربه مشابهتان چیزی نگویید و یا اگر درباره مشکلی در محل کار برایتان حرف زد، با ابراز تنفر از شغل خودتان با او همدردی نکنید؛ چون تجربیات دو انسان هرگز به یکدیگر شبیه نخواهدبود. مهم تر از آن، موضوع صحبت شما نیستید، گفت و گو را فرصتی برای تبلیغات ندانید.
7- از تکرار بپرهیزید: تکرار نظرات و سخنانتان به طرف مقابل القا می کند که قصد برتری جویی را بر او دارید و از آن مهم تر این که مکالمه خسته کننده و کسالت بار است. این اتفاق در محیط کار یا هنگام گفت و گوی والدین و فرزندان به وفور رخ می دهد. می خواهیم حرفمان را به کرسی بنشانیم و در همین راستا، نظرمان را بارها و بارها در قالب های مختلف تکرار می کنیم. مرتکب این اشتباه نشوید.
8- به حاشیه نروید: صادقانه بگویم که دیگران به نام ها، سال ها، تاریخ ها و همه جزییاتی که تلاش می کنید در ذهنتان پیدا کنید، اهمیتی نمی دهند. این خود شما هستید که برایشان مهم هستید. آن ها درباره خصوصیات شما و نقاط مشترکتان با یکدیگر کنجکاو هستند. حواشی را کنار بگذارید.
9- گوش دهید: مهم ترین نکته، گوش دادن است. از آدم های مهم زیادی شنیده ام که گوش دادن مهم ترین مهارتی است که هر انسان می تواند در خود پرورش بدهد. «اگر دهانت همیشه باز باشد، چیزی یاد نمی گیری»؛ این نقل قولی شرقی با اندکی تغییر بد. «استفان کاوی» هم انظهارنظر جالبی در این مورد کرده است: «اکثر ما نه هدف درک کردن بلکه با هدف پاسخ دادن به دیگران گوش می دهیم.»
10- موجز باشید: سخنان موجز هم جذاب هستند و هم موضوع اصلی را پوشش می دهند.
همه این ده نکته در یک مفهوم خلاصه می شوند و آن، اینکه به دیگران توجه و علاقه نشان دهید.پس وارد اجتماع شوید، با مردم صحبت کنید، به مردم گوش دهید و مهم تر از همه، آماده شگفت زده شدن باشید.
