در شب امتحان برخی افراد به مصرف قرص های مختلف روی می آورند ریتالین یکی از این قبیل قرص ها به شمار میرود می خواهیم از عوارض این دارو برایتان بگوییم
سعید صفاتیان*: در بین کسانی که به صورت دائم و با مقدار زیاد از این دارو استفاده می‌کنند عوارض خاصی مثل لرزش، تب‌های طولانی‌مدت و تغییر ضربان قلب مشاهده می‌شود. این عوارض در افرادی که از ماده ال‌اس‌دی (نوعی ماده روان گردان بسیار سنگین) استفاده می‌کنند نیز مشاهده می‌شود. بسیاری از این افراد می‌گویند احساس می کنند زیر پوستشان چیزی شبیه کرم حرکت می‌کند یا داخل معده‌شان احساس می‌کنند حشراتی در حال حرکت هستند. این حالات در افرادی که مقدار زیادی ریتالین استفاده می‌کنند نیز دیده می‌شود. نکته مهم این است که ما باید به جوانان خود درباره اثرات سوء این گونه مواد آگاهی دهیم.
داروی متیل فنیدات که ما در ایران آن را با نام تجاری ریتالین می‌شناسیم حدود ۶۰ سال است که در کشورهای دنیا مصرف می‌شود. تولید و مصرف این دارو برای درمان بیماری‌های زیادی مورد استفاده قرار می گیرد.این دارو عموما برای درمان خواب‌آلودگی در طول روز، خستگی مزمن، بیش‌فعالی و عدم تمرکز در کودکان از سوی پزشکان متخصص تجویز می‌شود. درهمه جای دنیا گروهی از افراد که نیاز به کم خوابیدن داشتند به مرور این دارو را مورد استفاده قرار دادند. رانندگان کامیون، جوانان دانشجو در ایام امتحانات و جوانانی که به مهمانی‌های شبانه می‌روند و به بیدار ماندن نیاز دارند بیشتر مصرف‌کنندگان این دارو هستند. بحث مصرف این مواد در بین دانشجویان و جوانان بحثی نیست که تنها مربوط به کشور ایران باشد. اما در چند سال گذشته ما شاهد افزایش استفاده آن در جوانان ایرانی و به ویژه دانشجویان در شب‌های امتحان بوده‌ایم.
ریتالین ماده‌ای از گروه آمفتامین‌هاست که در موارد طبی با نسخه و اجازه پزشک برای درمان بسیاری بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. آمفتامین یک داروی محرک اعصاب است که جزو کلاس فنتیلامین محسوب می‌شود. اصلی‌ترین کاربرد دارویی ترکیبات آمفتامین اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی است، اما در برخی موارد فرد با مصرف آمفتامین به سمت عادت کردن به این مواد میرود، یعنی پس از مدتی از لحاظ روانی به این مواد وابسته می‌شود. مانند مصرف دیگر مواد مخدر از جمله شیشه، تنها با این تفاوت که آمفتامین ها میزان اثر و تخریب کمتری دارند اما زمانی که فرد به این مواد اعتیاد پیدا و میزان مصرف مواد افزایش پیدا می‌کند میزان تخریب آن نیز بیشتر می شود.
عوارض اعتیاد به ریتالین
عوارضی که این مواد روی دستگاه عصبی و دستگاه گوارش افراد دارد ایجاد بی‌اشتهایی، بی‌خوابی، کابوس‌های شبانه و تحریک پذیری است که در اکثر جوانان موجب بداخلاقی و تندی با اعضای خانواده می‌شود. افسردگی، تهوع و کاهش وزن، بی‌قراری، بی‌خوابی، سرگیجه، سردرد، بی‌حوصلگی، در طولانی‌مدت افسردگی شدید و سایکوز از جمله دیگر عوارض اعتیاد به ریتالین است. خشکی دهان، اسهال، یبوست، کرامپ شک نیز از جمله عوارض جسمانی است که با مصرف ریتالین به وجود می‌آید. به دلیل ایجاد کاهش وزن متاسفانه در ایران شاهد آن هستیم که بسیاری از جوانان برای کنترل چاقی نیز به سمت این مواد می‌روند و از آن استفاده می‌کنند.
ترک ریتالین ساده نیست
نکته دیگر درباره این دارو بحث درمان آن است. بر خلاف تصور عوام ترک این دارو به هیچ عنوان کار ساده‌ای نیست. بسیاری از افرادی که از این‌گونه داروها استفاده می‌کنند خود نیز آگاه نیستند که به آن اعتیاد پیدا کرده‌اند. این موضوع زمانی روشن می‌شود که آنها تصمیم می‌گیرند مصرف مواد را کاهش دهند یا به طور کلی آن را قطع کنند. کسانی که مصرف بالایی از این دارو را دارند به راحتی نمی‌توانند آن را کنار بگذارند. این افراد به دلیل وابستگی شدیدی که به این دارو پیدا می‌کنند نمی‌توانند مصرف آن را کنترل کنند و از آنجا که تصور می‌کنند اعتیاد هم ندارند به طور دائم این دارو را مصرف می‌کنند. در بین کسانی که به صورت دائم و با مقدار زیاد از این دارو استفاده می‌کنند عوارض خاصی مثل لرزش، تب‌های طولانی‌مدت و تغییر ضربان قلب مشاهده می‌شود. این عوارض در افرادی که از ماده
ال‌اس‌دی (نوعی ماده روان گردان بسیار سنگین) استفاده می‌کنند نیز مشاهده می‌شود. بسیاری از این افراد می‌گویند احساس می کنند زیر پوستشان چیزی شبیه کرم حرکت می‌کند یا داخل معده‌شان احساس می‌کنند حشراتی در حال حرکت هستند. این حالات در افرادی که مقدار زیادی ریتالین استفاده می‌کنند نیز دیده می‌شود. نکته مهم این است که ما باید به جوانان خود درباره اثرات سوء این گونه مواد آگاهی دهیم. جوانان ما باید بدانند که برای بی‌خوابی می‌توانند از داروهای دیگری استفاده کنند. این افراد تصور می‌کنند ریتالین می‌تواند تمرکز شدیدی در آنها ایجاد کند و این افزایش تمرکز باعث می‌شود همه آن حجم زیادی را که در مدت زمان اندک مطالعه می‌کنند به خاطر بسپارند، در حالی که این‌گونه نیست. اغلب جوانان ما فریب تمرکز کوتاه‌مدتی را که از این طریق به دست آورده‌اند می‌خورند در حالی که آسیب‌های آن در بلندمدت فاجعه‌ای را برای آنان رقم خواهد زد که از آن آگاه نیستند. ضعف اطلاع‌رسانی ما درباره ضررهای این‌گونه مواد و از طرفی این موضوع که این دارو مصرف پزشکی نیز دارد و از سوی بسیاری پزشکان برای درمان برخی بیماری‌ها تجویز می‌شود، سبب شده جوانان تصور کنند می‌توانند از این مواد به راحتی استفاده کنند بدون اینکه خطری آنها را تهدید کند. اما باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از داروهایی که مصرف پزشکی دارند می‌توانند در صورت استفاده نادرست و زیاد در بلندمدت آسیب‌های بسیاری به افراد برسانند. این داروها می‌تواند برای خانم‌های باردار و افراد مسن بسیار خطرناک باشد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به آنها برساند.
سودجویی عامل دسترسی آسان به ریتالین
داروهایی مانند ریتالین داروهایی است که داروخانه‌ها اجازه فروش بدون نسخه آنها را ندارند. ممکن است این دارو به صورت قاچاق وارد کشور شود یا نوع تقلبی آن در بازار در اختیار افراد قرار گیرد که دسترسی به آن را آسان می‌کند، اما با قوانینی که برای از بین بردن دسترسی آسان این نوع داروها وجود دارد و اقداماتی که وزارت بهداشت در این مورد انجام داده است دسترسی به این داروها دیگر برای افراد آسان نیست. با این وجود، ما شاهد آن هستیم که در برخی داروخانه‌ها، برخی افراد با انگیزه کسب سود اقدام به فروش این داروها بدون نسخه پزشک می‌کنند و با قیمت‌های آزاد و بسیار بالا دارو را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهند. ما دراین باره باید نظارت‌ها را افزایش دهیم و علاوه بر آن آگاه‌سازی جوانان را در دستور کار خود قرار دهیم. اینکه جوانان و خانواده‌های ما از خطرات مصرف این مواد آگاه شوند بیش از هر اقدام دیگری در کاهش مصرف آن اهمیت دارد. با وجود افزایش مصرف داروهای مخدر توسط جوانان هم اکنون هیچ‌گونه آماری از میزان کشفیات یا مصرف این مواد در بین افراد وجود ندارد. باید تلاش‌ها در این زمینه افزایش یابد تا به تبع خطرات استفاده از داروهای اعتیادآور کم شود. این مهم نیازمند هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف است.
* کارشناس مواد مخدر
روزنامه آرمان،
