درد ناگهانی کمر با چه عواملی ایجاد می شود چگونه می توانیم مانع بروز آن در این ناحیه شویم چه مواردی باعث عود درد سیاتیک می شوند توصیه های درمانی در این زمینه کدامند؟
مهرداد منصوری: سیاتیک چیست؟ اگر ناگهان دچار کمردردی شده‌اید که همراه با آن درد به باسن و پشت ران و ساق شما هم انتشار پیدا می‌کند، به احتمال زیاد دچار وضعیتی شده‌اید که به آن سیاتیک می‌گویند. سیاتیک به دردهای تیرکشنده‌ای می‌گویند که از پشت باسن شروع شده و به پشت ران و ساق و گاهی کف پا تیر می‌کشد.
علت سیاتیک چیست؟ سیاتیک بیشتر در سنین 50-30 سالگی به‌وجود می‌آید و علت عمده آن پاره شدن دیسک بین مهره‌ای است. به‌دنبال وارد شدن فشار بیش از حد به ستون مهره، قسمت حلقوی محیطی دیسک پاره شده و قسمت مرکزی از بین شکاف پارگی به بیرون راه پیدا می‌کند. این قسمت بیرون‌زده را هرنی یا فتق می‌گویند.
مهم‌ترین مشکلی که در فتق دیسک به‌وجود می‌آید، این است که قسمت بیرون‌زده به ریشه‌های عصبی که در حال بیرون آمدن از نخاع و مهره هستند، فشار وارد می‌کند؛ همچنین تماس مواد شیمیایی تشکیل دهنده قسمت ژلاتینی دیسک با ریشه‌های عصبی موجب تحریک و التهاب آنها می‌شود. این فشار و التهاب عصب موجب بروز علائم سیاتیک می‌شود. در ستون مهره کمری این تغییرات بیشتر در دیسک بین مهره‌های 3 و 4 و دیسک بین مهره‌های 4 و 5 ایجاد می‌شود.
هرنی یا فتق دیسک معمولا بعد از فعالیت‌هایی مانند بلند کردن یا هل دادن جسم سنگین یا خم شدن یا چرخیدن ناگهانی به‌وجود می‌آید. به‌طور متوسط از هر 50 نفر یک نفر در طول عمرش دچار هرنی دیسک می‌شود و از این تعداد در 25-10 درصد آنها علائم بیماری ممکن است بیش از شش ماه ادامه یابد. وقتی که قسمتی از دیسک بین مهره‌ای به هر علتی از محل اصلی خود جابه‌جا شود، به آن هرنی یا فتق دیسک می‌گویند. هرنی دیسک بین مهره‌ای از علل مهم بروز سیاتیک است.
عوامل مستعد کننده هرنی یا فتق دیسک
مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز هرنی یا فتق دیسک بین مهره‌ای عبارتند از:
جنس: هرنی دیسک در مردان بیش از زنان دیده می‌شود.
بلند کردن ناصحیح اجسام: وقتی جسم سنگینی را بلند می‌کنید، اگر به جلو خم شوید و جسم را بردارید، خود را در معرض پارگی دیسک قرار می‌دهید؛ همچنین چرخیدن کمر در حین بلند کردن اجسام احتمال پارگی دیسک را زیاد می‌کند. در حین بلند کردن اجسام به جای خم شدن به جلو، باید زانوهای خود را خم کرده و بنشینید و جسم را تا حد امکان به تنه خود نزدیک کرده و سپس بلند شوید.
وزن: افراد سنگین‌وزن بیشتر دچار هرنی دیسک می‌شوند.
رانندگی زیاد: نشستن به مدت زیاد و لرزش مداوم اتومبیل احتمال هرنی دیسک را بیشتر می‌کند.
زندگی بدون تحرک: این عامل موجب ضعیف شدن عضلات کمر و شکم شده و کمر ناپایدار می‌شود. نتیجه آن افزایش احتمال پارگی دیسک بین مهره‌ای است.
کشیدن سیگار: سیگار موجب ضعیف شدن دیسک بین مهره‌ای و در نتیجه افزایش احتمال آسیب‌پذیری آن می‌شود.
آیا به‌جز فتق دیسک بین مهره‌ای عوامل دیگری هم می‌توانند موجب سیاتیک شوند؟ بله. سیاتیک بر اثر فشار به ریشه‌های عصبی و اعصابی که به اندام تحتانی می‌روند، ایجاد می‌شود. پس هر عاملی که بتواند به این اعصاب فشار وارد کند، می‌تواند موجب بروز علائم سیاتیک شود. عوامل زیر هم گرچه شیوع کمتری از هرنی یا فتق دیسک بین مهره‌ای دارند، می‌توانند موجب بروز سیاتیک شوند.
عوامل داخل نخاع: تومورهای نخاع و لایه پوشاننده مغز، عفونت سلی، تنگی کانال نخاعی، هرنی دیسک بین مهره‌ای.
در سوراخ بین مهره‌ای: هر علتی که موجب تنگ شدن این سوراخ شود، به ریشه عصبی که از آن خارج می‌شود، فشار آورده و موجب بروز علائم سیاتیک می‌شود. این علل عبارتند از اسپوندیلولیستزی، تومورهای عصبی یا ایجاد استئوفیت (استخوان اضافه) در سوراخ.
عوامل داخل لگن: هر توده داخل لگنی مانند تومور یا آبسه یا هماتوم (تجمع خون) می‌تواند در مسیر اعصاب داخل لگن به آنها فشار آورده و علائم سیاتیک را ایجاد کند.
توده‌های باسن و ران: هر توده‌ای در این نواحی مانند تومورها، آبسه، هماتوم یا چسبندگی‌های ناشی از اعمال جراحی قبلی می‌تواند به اعصابی که از این نواحی عبور می‌کنند فشار آورده و علائم سیاتیک را ایجاد کنند. گاهی اوقات التهاب اعصاب و نه فشار بر آنها موجب بروز علائم سیاتیک می‌شود. به‌طور مثال، التهاب عصب به‌دنبال میلوگرافی یا عمل جراحی یا به‌دنبال بیماری‌هایی مانند دیابت یا الکلیسم.
علائم سیاتیک چیست؟
درد سیاتیکی ممکن است به‌صورت احساس گرفتگی عضلات در ساق یا به‌صورت احساس درد در پشت یا سطح خارجی ساق باشد. درد ممکن است موقع نشستن، سرفه کردن یا عطسه کردن بیشتر شود. ممکن است احساس سوزن سوزن شدن یا گزگز یا خواب رفتگی در ساق داشته باشید. حتی ممکن است احساس سنگینی ساق و احساس ضعف عضلانی در ساق داشته باشد. ممکن است علائم ذکر شده در ساق بدون کمردرد باشد. اگر بیماری مدت زیادی طول بکشد می‌تواند موجب لاغر شدن بعضی از عضلات اندام تحتانی شود.
سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بعد از اینکه پزشک با بیمار در مورد مشکلاتش صحبت کرده و اطلاعات لازم را کسب می‌کند، وی را دقیقا معاینه کرده و در صورت مشکوک شدن به هرنی دیسک بین مهره‌ای، بررسی‌های پاراکلینیکی را برای بررسی بیشتر انجام می‌دهد. رادیوگرافی ساده می‌تواند تغییرات کلی را در ستون مهره نشان دهد ولی برای بررسی وضعیت دیسک و ریشه‌های عصبی باید از روش‌های تصویربرداری دیگری استفاده کرد. استفاده از میلوگرافی به‌صورت تزریق دارو در اطراف نخاع و سپس عکس‌برداری از آن یکی از روش‌های تشخیصی است. امروزه این روش تا حد زیادی جای خود را به ام. آر. آی. داده است. گاهی اوقات پزشک معالج با استفاده از الکترومیوگرافی یا تست نوار عصب و عضله وضعیت ریشه‌های عصبی نخاع را بررسی می‌کند.
*ارتوپد
روزنامه سپید
