عوامل خطر در بیماری آدنومیوز

آدنومیوز ضخامت رحم  بافت آندومتر است که  به دیواره های عضلانی خارجی رحم حرکت می کند .علت آن ناشناخته است. گاهی اوقات آدنومیوز ممکن است یک توده یا رشد آن در داخل رحم،باشد.این بیماری معمولا در زنان بالای 30 سال رخ میدهد.سونوگرافی از رحم  به تفاوت بین آدنومیوز و تومورهای دیگر رحم  کمک می کند.  زمانی که سونوگرافی نتایج قطعی ندهد ام آر ای بهتر است

اندومتریوز نام یک بیماری است که با حضور بافت اندومتریوز  بافت داخل حفره رحم، در خارج از رحم تعریف می شود.

اگر این بافت از داخل حفره اندومتریوز به تخمدان سرایت نماید و تولید کیست های تخمدانی نماید به آن کیست های شکلاتی یااندومتریوما گفته می شود و در صورتی که بافت آندومتربه داخل عضلات رحمی نفوذ کند به نام آدنومیوز نامیده می شود.

اندومتریوز چه علائمی دارد؟

با توجه به اینکه این بیماری قابلیت این را دارد که در هر نقطه ای از حفره لگن و خارج از رحم نفوذ کند و رشد نمایدبسته به محل جایگزینی علائم مختلف رحمی، گوارش، ادراری و … دارد.

و شایعترین علامت آن به صورت درد زمان قاعدگی(دیسمنوره)، درد زمان نزدیکی(دیسپارونی)، درد مزمن لگنی ونا زایی است.

در کل علائم اندومتریوز در افراد مختلف متفاوت است:

درد: درد قاعدگی اغلب می تواند قبل از شروع خونریزی قاعدگی شروع شود و در طول سیکل قاعدگی ممکن است ادامه یابد.

درد های شدید لگنی که گهگاه با تیر کشیدن درد به پاها، مقعد، مجاری ادراری همراه باشند می تواند تظاهری از اندومتریوز باشد.

شدت درد معمولاً ارتباطی با شدت اندومتریوز ندارد گاهی اندومتریوز خفیف، درد فراوان و گاه اندومتریوز شدید با درد خفیف تر بروزپیدا می کند.

کاهش باروری(نازایی): اگر اندومتریوز از نوع متوسط یا شدید باشد و یا گرفتاری تخمدان ها سبب بروز چسبندگی ها یی شود که مانع از تحرک لوله های رحمی و تخمدان و مانع برداشت تخمک شود  با کاهش باروری همراه خواهد بود.

اندومتریوز در زنانی که باروری دارند نیز دیده می شود ولی معمولاً از نوع خفیف می باشد.

علائم گوارشی: اندومتریوز ممکن است با علائم شدید دستگاه گوارش (درد، تهوع، استفراغ ، انسداد روده، خونریزی دوره ای از مقعد، سیری زود هنگام، نفخ و اتساع شکم و تغییر عادات دفع مدفوع همراه باشد. بیماران اندومتریوز گاهی بیمارانی هستند که مراجعات مکرر به کلینیک های گوارشی دارند و گهگاه علائم آن به صورتIBS(سندرم روده تحریک پذیر)بروز پیدا میکند

سقط خودبخود: ارتباط بین سقط خودبخود و اندومتریوز نیز تایید شده است. که فاکتورهای متعددی در این باره دخیل می باشد.

خونریزیهای قاعدگی غیر طبیعی: ممکن است تظاهرهر اندومتریوز به صورت لکه بینی قبل از شروع عادت و یا لکه بینی بعد از پایان عادت باشد. گهگاه اندومتریوز با خونریزی شدید دوران  قاعدگی و افزایش طول مدت خونریزی همراه است.

علائم ادراری: در صورتی که اندومتریوز به دستگاه ادراری نفوذ یافته باشد، علائم ادراری متفاوتی از خود نشان می دهد که می تواند از وجودخود در ادرار(هماچوری )در آزمایشات اتفاقی به عمل آمده ،تا درد زمان ادرار کردن،درد پهلو و تکرر ادرار و خون واضح در ادرار متغیر باشد. که ممکن است علامت گرفتاری حالب یا مثانه باشد.

علائم ارتوپدیک: با توجه به احتمال دست اندازی  اندومتریوز به اعصاب کف لگن  ممکن است علائمی مشابه دردهای منشاء گرفته ازستون فقرات ایجاد کند، مانند درد های مزمن و یا دردهای تیر کشنده به اندام تحتانی. این بیماران اغلب در مراجعه به کلینیک های اعصاب و ارتوپدی یافته خاصی در رابطه با مشکلات ستون فقرات ندارند، ولی درد وجود دارد.

علائم ریوی: در موارد بسیار نادر اندومتریوز از طریق جریان خون یا لنف و یا طرق دیگردر ریه نفوذ پیدا کرده وممکن است علائم به صورت سرفه های خونی در جریان خونریزی قاعدگی تظاهر یابد.

علائم درگیری جدار شکم: در صورت جایگزین شدن بافت اندومتریوز در جدار شکم که می تواند در محل برش سزارین یا عمل های دیگر شکمی و یا ناف باشد، هر ماه همراه با خونریزیهای قاعدگی درد و تورم در این مناطق مشاهده می شود.

با وجود کلیه موارد ذکر شده گاهاً اندومتریوز بدون علامت است و به صورت اتفاقی کشف می شود.

سوال: چند درصد زنان جامعه به این بیماری مبتلا هستند؟

هنوز اطلاع دقیقی از نظر شیوع این بیماری وجود ندارد در مطالعات مختلف شیوع بین 90-20 درصد زنانی که نازایی یا درد لگنی و شکمی دارند و 43-3 درصد زنانی که باروری داشته اند متغیر است ولی در کل جزء بیماری ها نسبتاً شایع و مزمن می باشد.

میزان بالای تفاوت در شیوع به این علت است که هنوز روش تشخیصی آسانی که برای همه قابل انجام باشد برای این بیماری شناخته نشده است.

این بیماری چگونه تشخیص داده می شود؟

مهمترین نکته در تشخیص این بیماری این است که این بیماری را شناخته و همیشه به یادش باشیم. این روزها با توجه به شناخت بالای مردم از بیماریهایی مانند فشارخون، سکته قلبی، دیابت، بیماریهای تیروئیدی، سرطانها و …. در صورت بروز علائم مشابه هرکدام از این بیماری ها نه تنها پزشکان و کادر درمانی، بلکه خود مردم عادی نیز آگاه شده اند و با بروز علائم این بیماری می گویند:نکند این علائم مربوط به دیابت باشد! نکند مشکل قلبی باشد! نکند مشکل تیروئیدی باشد!نکند سرطان باشد! و حتی از ما درخواست می کند که چکاپ مربوطه را انجام دهند! ولی با توجه به شناخت نسبتا کمی که نسبت به این بیماری هست ، کسی نمی گوید نکند اندومتریوز باشد و این نکته ای است که باید به آن پرداخته شود و اطلاعات مردم نسبت به این بیماری باید افزایش پیدا کند.

نکته این جاست که برای تشخیص این بیماری هنوز راه ساده ای مانند تشخیص دیابت یا بیماریهای شایع دیگر وجود ندارد. باید بیماری را در نظر داشت و با توجه به علائم معاینات دقیق بالینی، آزمایشات ، سونوگرافی و گهگاه MRIو سی تی اسکن به تشخیص رسید. مهمترین نشانه تشخیص این بیماری تغییرات علائم بیماری با سیکل قاعدگی است ،که با نزدیک شدن به زمان خونریزی قاعدگی علائم شدت می یابد و بعد از اتمام آن شدت علایم کاهش می یابد.

آزمایشات مختلف مانند فاکتور خونی CA125ممکن است کمک کننده باشد ولینرمال بودن این فاکتور ردکننده بیماری نمیباشدو بالا رفتن آن نیز می تواند به علت بیماری های دیگر نیز باشد.در حال حاضر تنها روش تشخیص قطعی این بیماری لاپاراسکوپی است و لاپاراسکوپی نیز باید توسط فردی انجام گیرد که تجربه کافی در مورد تشخیص این بیماری داشته باشد، زیرا این بیماری در مرحله اول به صورت ضایعات بسیار کوچک و در حد کک و مک در روی قسمت های مختلف حفره شکمی و در مراحل پیشرفته به صورت درگیری ارگان ها و احشاء داخل شکم، چسبندگی و اختلال در فعالیت آنان می باشد. در صورت انجام لاپاراسکوپی تشخیصی به این منظور باید به دقت  مناطقی از حفره لگن که  در حالت عادی از دید جراح مخفی می مانند، مانند کلدوساک، زیر تخمدان ها ، زیر لوله های رحمی، روی آپاندیس و زیر دیافراگم با دوربین لاپاراسکپی که بزرگنمایی 20 الی 30 برابر دارد مشاهده شود.

آیا این بیماری جنبه وراثتی و ژنتیکی دارد؟

اندومتریوز حداقل به صورت نسبی نوعی بیماری ژنتیکی است و در صورت ابتلا یکی از بستگان درجه اول به اندومتریوز، خط اندومتریوز 7 برابر افزایش می یابد. ولی با توجه به اینکه عوامل دیگری در فعال شدن و بروز این بیماری دخیل هستند، ممکن است زمینه ژنتیکی در یک خانواده وجود داشته باشد ولی شرایط بروز پیدا نکرده باشد.

چه چیزی باعث می شود که احتمال ایجاد و بروز این بیماری در افراد بالاتر برود؟

برگشت خون قاعدگی از رحم به حفره شکمی از طریق لوله های رحمی در زمان قاعدگی

عوامل ژنتیکی و جهش ها

اختلال در سطح ایمنی بدن

عوامل محیطی و آلودگی محیط زیست و ….

لذا این بیماری در کسانی که میزان خونریزی قاعدگی آنان بیشتر است، زمینه ژنتیکی دارند،

زمینه بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس و بیماری های رماتیسمی دارند، محل زندگی آنان در مناطقی با آلودگی های محیط زیستی می باشد، بیشتر دیده می شود .

هرچه سن اولین بارداری پایین تر باشد، تعداد بارداری بیشتر و یا سن یائسگی زودتر باشد، احتمال ابتلا به این بیماری کمتر است، زیرا بارداری و یائسگی از عوامل خاموش کننده این  بیماری می باشد.

آیا رژیم غذایی در این بیماری تاثیر دارد؟

ارتباط مستقیمی بین رژیم غذایی و ایجاد این بیماری شناخته نشده است، ولی گزارش شده که با مصرف بعضی از غذاها علائم اندومتریوز تشدید می یابد، مانند مصرف کافئین بالا و مواد غذایی حامی آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین C و Eکه در میوه ها و سبزیحات و ماهی به وفور یافت می شود، در کاهش علائم آن موثر می باشند.

چه روش های درمانی برای این بیماری وجود دارد؟

درمان این بیماری باید بسته به شرایط خاص هر فرد صورت گیرد. بهترین روش درمان این بیماری برداشتن همه ضایعات قابل رویت اندومتریوز و چسبندگی های همراه و کیست ها و برگرداندن شکل آناتومی طبیعی بدن است و به دنبال آن پیگیری بیمار و در صورت  نیاز ادامه درمان با داروهای مربوطه صورت می گیرد.

و درمان طبی فقط در مواردی که به هر دلیل امکان برداشتن این ضایعات مقدور نمی باشد، صورت می گیرد.

با توجه به اینکه ضایعات اندومتریوز در مناطقی از حفره  لگنی قرار دارند که دسترسی به آنان مشکل است ، بهترین درمان در حال حاضر برداشت کامل ضایعات توسطلاپاراسکوپی توسط تیم مجربی که در این زمینه تبحر کافی داشته باشند، می باشد. که با این روش درمان احتمال عود اندومتریوز ناچیز میباشد.

درمانهای طبی در بیمارانی که انجام این روش درمانی برایشان مقدور نمی باشد، صورت می گیرد که درمانهای مختلفی از قبیل داروهای هورمونی داروهای ضد التهاب می باشد.معایب درمان طبی در مقایسه با درون جراحی عبارتند از: هزینه بالای فرآورده های هورمونی مانند دکاپپتیل((GNRH agonist، شیوع بالای عوارض جانبی از قبیل پوکی استخوان و چاقی و میزان بالای اندومتریوز.

آیا احتمال اینکه این بیماری به بدخیمی تبدیل شود وجود دارد؟

بیماری اندومتریوز یک بیماری خوش خیم ولی مزمن می باشد و احتمال بدخیم شدن ضایعات اندومتریوز بسیار پایین است.