آلفا فتوپروتئین (AFP) یک پروتئینی است که معمولا توسط کبد و کیسه زرده کودک در حال رشد در دوران بارداری تولید می شود. سطح AFP بعد از تولد کاهش می یابد. آزمون برای اندازه گیری مقدار AFP در خون انجام می شود.مقادیر نرمال در جنس مرد و زن غیر باردار باید کمتر از 40 میکروگرم / لیتر باشد.محدوده نرمال ممکن است کمی در میان آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد.
معمولا AFP خون یک زن باردار مقدار پایینی است و بطور معمول در خون مردان سالم یا زنان غیر باردار این ماده یافت نمی شود و در صورت وجود میزان این ماده در خون این افراد بسیار اندک است. از روی مقدار AFP خون یک زن باردار می توان جهت تشخیص بیماری ها یا شرایط خاص استفاده کرد و می توان تشخیص داد که آیا جنین دچار مشکلاتی از قبیل مسدود شدن کانال نخاعی، آنانسفالی یا سندروم داون و موارد خیلی نادر مانند سندروم های کروموزوم (تریزومی) یا امفالوسل که یک نقص مادرزادی در دیواره شکمی است، هست یا نه.
در مسدود شدن کانال نخاعی (Spinabifida) ، چنانچه میزان AFP خون زودتر از ۱۵ هفتگی مورد بررسی قرار بگیرد، قابل اطمینان نیست. از روی AFP موجود در خون به همراه نتایج دو تست دیگر بنامهای «استریول» و HCG می توان سندروم داون (Down) را تشخیص داد. هنگامی که این سه تست با هم انجام شوند به آن تست تریپل می گویند. این تست جهت اسکرین (تشخیص) مشکلات جنینی، بسیار دقیق تر از تست مجزای AFP است. این تست بر روی سرم خون مادر انجام می شود.
وجود AFP در خون مردان و زنان غیر باردار می تواند نشانه وجود انواع جدی سرطان بخصوص سرطان بیضه یا سرطان کبد باشد.
علل انجام تست آلفا پروتئین:
۱- اسکرین جنین یک زن باردار جهت تشخیص مشکلات مغزی یا نخاعی که نقص های لوله عصبی نامیده می شوند. این نقایص از هر ۱۰۰۰ مورد حاملگی تنها در دو مورد رخ می دهند.
احتمال ابتلا به نقص لوله عصبی در یک جنین هیچ رابطه ای با سن مادر ندارد. بیشتر خانمهایی که نوزادانشان با این نقص بدنیا می آیند هیچگونه سابقه ارثی از این بیماری ندارند. اگر قرار باشد از تست AFP برای تشخیص نقایص جنین قبل از تولد استفاده شود باید این تست در بین هفته های پانزدهم تا بیست و دوم حاملگی انجام شود.
۲- اسکرین جنین یک زن باردار جهت تشخیص سندروم داون: سطح پایین AFP در ۶۰ درصد موارد می تواند نشانه سندروم داون باشد اما هنگامی که نتایج تست AFP همراه با نتایج دو تست استریول و HCG مورد بررسی قرار گیرد، احتمال تشخیص سندروم داون تا ۸۰ درصد افزایش می یابد.
۳- اسکرین سرطان کبد (هپاتوما) در میان افراد مبتلا به سیروز یا هپاتیت B مزمن. قبل از انجام این تست نیاز به آمادگی خاصی نیست و خونگیری این تست مانند سایر آزمایشات است.
در صورتی که داروهای ضد انعقاد مانند آسپرین یا وارفارین مصرف می کنید، قبل از انجام خونگیری، به پزشک اطلاع دهید. ممکن است مقادیر نرمال AFP در آزمایشگاههای مختلف با هم تفاوت داشته باشند. این مقادیر نرمال بسته به سن جنین فرق می کند. شاید AFP بالا یا پایین به این معنی باشد که سن جنین اشتباه محاسبه شده است. به کمک سونوگرافی خیلی دقیق تر می توان سن جنین را محاسبه کرد. انجام آمینیو سنتز نیز به منظور اندازه گیری AFP مایع آمینیون توصیه می شود.
در زنان باردار مقدار AFP در هفته چهاردهم بتدریج شروع به افزایش می کند. این حالت تا یکی دو ماه قبل از تولد ادامه یافته و سپس بتدریج کاهش می یابد. مقادیر AFP در زنان سیاهپوست معمولا کمی بالاتر از زنان سفید پوست است. برای تخمین صحیح سن جنین لازم است مقدار AFP را بدقت اندازه گیری کرد. اندازه نرمال مقدار AFP برای هر خانم بر اساس وزن، نژاد، وضعیت دیابت(یعنی اینکه آیا شخص نیاز به تزریق انسولین دارد) و سن جنین وی تنظیم شده است. اگر طی سونوگرافی تخمین سن جنین تغییر کند باید مقدار AFP را دوباره با آن تطبیق داد. میانگین این اندازه تطبیق داده شده را MOM می نامند. مقدار MOM را برای خانم مورد آزمایش، نرمال در نظر می گیرند.
مقدار بالای AFP
مقدار بالای AFP در یک زن باردار می تواند به این دلایل باشد: سن نامناسب بارداری، یک حاملگی چند قلویی، جنین با نقص لوله عصبی، نقص دیواره شکمی (Omphalocele) و جنین مرده. برای اصلاح Omphalocele یا نقص دیواره شکمی، نوزاد باید پس از تولد مورد عمل جراحی قرار بگیرد.
نکته:
مقدار بالای AFP در افراد بزرگسال غیر باردار می تواند نشانه سرطان کبد، بیضه ها یا تخمدان ها باشد. در بیماران سرطانی آنتی ژنها دوباره ظاهر می شوند که ناشی از فعالیت ژنهای معینی است که دوباره در اثر تغییرات سلولی بدخیم فعال شده اند.
مقدار کمتر از حد نرمال AFP
در یک زن باردار مقدار پایین AFP می تواند به این دلایل باشد: سن نامناسب آبستنی، جنین مبتلا به سندروم داون.
عوامل تأثیر گذار بر روی تست آلفا فیتو پروتئین
یکی سیگار کشیدن باعث افزایش مقدار AFP خون می شود و دیگری نگهداری بد و نامناسب خون در یخچال و آلوده بودن خون از دلایلی هستند که می توانند در نتایج تست اختلال ایجاد کنند. AFP یک تست اسکرینیینگ است که احتمال وجود مشکلات را در جنین جستجو می کند. چنانچه نتایج AFP غیر طبیعی باشد باید تستهای اضافه دیگری را نیز انجام داد. برای ارزیابی AFP غیر طبیعی از سونوگرافی استفاده می شود. سونوگرافی علاوه بر اینکه مواردی از قبیل چندقلویی زایی و تخمین سن جنین را مشخص می کند، علت افزایش مقدار AFP خون را هم نشان می دهد. در صورتی که با سونوگرافی نتوان علت AFP غیر طبیعی را تشخیص داد باید آمینوسنتزیس انجام شود. مقدار AFP موجود در مایع آمینوتیک را می توان به کمک آمینو سنتزیس اندازه گیری کرد.
در صورتی که در خون یک زن باردار مقادیر غیر طبیعی AFP یافت شود وی باید در مورد نتایج و عواقب آن با پزشک متخصص یا مشاور ژنتیک خود مشورت کند. حتی زمانی که هیچ مشکلی ندارد ممکن است نتایج AFP مادر غیر طبیعی باشد.
کاهش AFP در افراد مبتلا به سرطان کبد یا انواع دیگر سرطان ها نشان دهنده پاسخ مطلوب فرد به درمان است.
