زانو چگونه ورم میکند و به اصطلاح آب می آوزد این عارضه با چه عواملی پدید می آید و راه و روش های درمانی برای آن کدامند؟
دکتر سیروس افشار: ورم مفصل زانو عملکرد و انعطاف‌پذیری زانو را محدود میکند، برای مثال بیمار مبتلا به علائم آب آوردن زانو به دشواری می‌تواند زانوی متورم را کاملاً خم یا صاف کند و در زمان دراز کردن و بی‌حرکتی پا زانو معمولاً 15 تا 25 درجه خمیدگی دارد. ورم زانو که گاهی اوقات از آن با اصطلاح متداول«آب آوردن زانو» و واژه پزشکی افیوژن (تجمع مایع) نیز یاد می‌شود می‌تواند پیآمد صدمه دیدن، استفاده بیش از اندازه یا بیماری باشد.
ورم مفصل زانو عملکرد و انعطاف‌پذیری زانو را محدود میکند، برای مثال بیمار مبتلا به علائم آب آوردن زانو به دشواری می‌تواند زانوی متورم را کاملاً خم یا صاف کند و در زمان دراز کردن و بی‌حرکتی پا زانو معمولاً 15 تا 25 درجه خمیدگی دارد.
ورم زانو با توجه به عارضه اصلی دامن زننده به این شرایط در برخی موارد با هیچ علامت دیگری همراه نیست و برعکس گاهی دردناک و قرمز است و زانو توانایی تحمل وزن بدن را ندارد.
علت آب آوردن زانو خواه اندکی بیمار را آزار دهد، خواه او را دچار دردی توان‌فرسا سازد باید مشخص شود و علائم آن به منظور تخفیف مشکلات آتی درمان شود.
ورم مزمن یا طولانی مدت می‌تواند به آسیب بافت مفصل، تحلیل و فروپاشی غضروف و نرمی استخوان بیانجامد، بنابراین در درمان آن نباید اهمال شود.
دلایل ورم زانو
در این مقاله به عارضه‌هایی اشاره می‌کنیم که از علت ورم زانو یا آب آوردن آن به شمار می‌رود. رایج‌ترین دلیل ورم زانوی ملایم تا متوسط صدمه و ضربه دیدن و عارضه‌های ناشی از استفاده مفرط، مانند آرتروز و التهاب بورس (بورسیت)، است.
آسیب و ضربه دیدن زانو
ضربه دیدن استخوان‌های زانو، رباط‌ها (لیگامان‌ها)، تاندون‌ها، مینیسک‌ها یا غضروف مفصلی درد و ورم را به دنبال دارد. آسیب جدی باعث می‌شود تا خون به درون مفصل راه پیدا کند و در نتیجه کبودی، سفتی، گرما و ورم قابل توجه بروز یابد.
این عارضه که از آن با اصطلاح “همارتروز” یاد می‌شود نیازمند مراقبت پزشکی و درمان فوری است. بیمار باید در صورت شدید بودن درد زانو، عدم تحمل وزن توسط زانو یا احتمال دادن شکستگی استخوان بی‌درنگ به پزشک مراجعه کند.
آرتروز زانو
تحلیل و فرسایش غضروف مفصل زانو می‌تواند نتیجه تولید بیش از اندازه مایع مفصلی و ورم متعاقب زانو باشد. ورم زانوی ناشی از آرتروز معمولاً همراه با درد است.
التهاب بورس (بورسیت) عفونی و غیرعفونی
کیسه‌های بسیار کوچک باریک مملو از مایعی، به نام بورس، در سراسر بدن وجود دارد که به طور طبیعی از مفصل‌ها محافظت میکند. التهاب و انباشته شدن مایع اضافی در بورس‌های زانو تورم و آب آوردن این مفصل را به دنبال دارد.
نقرس
حمله نقرس را تجمع دردناک بلورهای بسیار ریز اسید اوریک در مفصل تعریف کرده‌اند. ورم زانو گاهی به سرعت پدیدار می‌شود و معمولاً در این حالت با درد طاقت‌فرسا، قرمزی و گرمی زانو همراه است.
آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)
آرتریت رومانوئید (روماتیسم مفصلی) یک بیماری خودایمنی تأثیرگذار بر غشاء ظریف مفاصل است که می‌تواند با قرمزی، التهاب، درد، سفتی و ورم زانو همراه باشد.
علائم بیشتر در هر دوسمت بدن بروز می‌یابد، بنابراین اگر زانوی راست مبتلا شده باشد، احتمال ابتلای زانوی چپ نیز بالا خواهد بود.
تومور
تومور خوش‌خیم یا بدخیم نیز در موارد اندک از علل ورم زانو به شمار می‌رود.
علائم همراه با تورم زانو
بدیهی است که ورم زانو به بزرگ شدن این مفصل می‌انجامد؛ این تورم معمولاً در فرایند التهابی یا آسیب دیدن مفصل یا ساختار‌های پیرامونی آن ریشه دارد.
ورم مفصل عموماً با علائم دیگری چون سفتی، درد، قرمزی، گرما و کاهش قابل ملاحظه دامنه حرکتی زانو همراه است. ورم زانو، بسته به علت دقیق آن، ممکن است در یک یا هر دو زانو رخ دهد. آرتروز نیز از علل رایج آب آوردن زانو محسوب می‌شود…
کاهش میزان فعالیت فشار کمتری را به زانو وارد میکند و در نتیجه ورم کاهش می‌یابد. اما اگر بیمار فعالیت‌های خود را محدود نکند زانو به طور مداوم آسیب می‌بیند و به تدریج بد و بدتر می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
ورم زانوی ملایم تا متوسط را می‌توان در بسیاری موارد در خانه درمان کرد. بیمار باید در صورت مواجهه با موارد زیر به پزشک مراجعه کند:
– ورم شدید زانو یا ناهنجاری و بدشکلی قابل ملاحظه آن
– ناتوانی در صاف یا خم کردن کامل زانو
– درد طاقت‌فرسای زانو (تسکین نیافتن درد علیرغم مصرف مسکن‌های غیرتجویز)
– ناتوانی در انداختن وزن روی زانو یا احساس «خالی کردن» زانو
– گرم یا قرمز شدن پوست روی زانو
– بالا رفتن دمای بدن و تبدار بودن بیمار
– فروکش نکردن ورم پس از گذشت 3 روز یا بیشتر
راه ها و روش های درمان
درمان ورم زانو به علت آن بستگی دارد، بااین حال روش‌های زیر از رایج‌ترین شیوه‌های کاهش ورم به شمار می‌رود:
یخ
از یخ می‌توان برای کاهش سرعت جریان خون و در نتیجه فروکش کردن ورم و درد استفاده کرد. استفاده مناسب از یخ بسیار مهم است، چون اگر به درستی به کار برده نشود به تشدید درد و علائم می‌انجامد.
فشردگی
با استفاده از بریس‌ها و زانوبندها می‌توان زانو را تحت فشار قرار داد و ورم را کاهش داد.
دارو
پزشک گاهی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن را برای کاهش ورم زانو و همچنین کورتیکواستروئیدهای خوراکی، مانند پردنیزون، را برای تسکین التهاب تجویز میکند.
بیرون کشیدن مایع مفصلی (اسپیریش)
پزشک می‌تواند آب زانو را با سوزن تخلیه کند. البته لازم به ذکر است که گاهی اوقات احتمال دارد زانو دوباره آب بیاورد و ورم کند.
تزریق کورتیزون
کورتیزون هورمونی استروئیدی است که درد و التهاب را با سرکوب کردن سیستم ایمنی کاهش می‌دهد.
بالا نگه داشتن پا
بالا نگه داشتن پا در درمان ورم زانو مؤثر است چون جاذبه زمین مایع را از زانو دور میکند. بهترین حالت این است که زانو بالاتر از سطح قلب قرار گیرد.
استراحت
کاهش میزان فعالیت فشار کمتری را به زانو وارد میکند و در نتیجه ورم کاهش می‌یابد. اما اگر بیمار فعالیت‌های خود را محدود نکند زانو به طور مداوم آسیب می‌بیند و به تدریج بد و بدتر می‌شود.
عمل‌های جراحی
گاهی اوقات انجام جراحی‌های زیر برای درمان علت اصلی ورم زانو ضرورت می‌یابد:
آرتروسکوپی: لوله مجهز به منبع نور (آرتروسکوپ) از راه برشی کوچک وارد مفصل زانو می‌شود. جراح با وسایل و ابزار متصل به آرتروسکوپ بافت شل شده را خارج میکند یا آسیب زانو را ترمیم میکند.
تعویض مفصل: اگر زانو دیگر توانایی تحمل وزن نداشته باشد، جراحی تعویض مفصل ضرورت می‌یابد.
پزشک گاهی بیمار را برای بهبود قدرت و عملکرد زانو به متخصص فیزیوتراپی معرفی میکند.
* متخصص زانو
زندگی آنلاین
