ایلئوس به طور بالقوه تهدید کننده حیات است و ممکن است به عمل جراحی اورژانس نیاز داشته باشد. علائم آن شامل درد شکم، استفراغ، اسهال، و عدم اجابت مزاج. صداهای روده به طور معمول در دستگاه گوارش فراتر از انسداد وجود ندارد، و شکم سفت و سخت است. راه های تشخیصی ممکن است اشعه ایکس، سونوگرافی، و یا عمل جراحی لاپاروسکوپی باشد. درمان ه جراحی به منظور برداشتن انسداد، اغلب لاپاروسکوپی لازم است هر چند گاهی اوقات جراحی باز است. تاخیر در عمل جراحی می تواند نکروز بافتی رخ دهد
ايلئوس يكي از عوارض شايع و اجتناب ناپذير بعد از اكثر اعمال جراحي مي باشد. از اين رو شناسايي عوامل مستعد كننده ايلئوس و ارائه راهكارهاي مراقبتي مناسب و موثر جهت پيشگيري و يا درمان اين عارضه ضروري مي باشد. اين مقاله مروري به بررسي مطالعات انجام شده در زمينه آخرين راهکارهای مراقبتی برای بيماران بعد از عمل جراحی به منظور پیشگیری از ايلئوس و یا درمان آن می پردازد.
طبق مطالعات انجام شده عوامل داخلي و خارجي متعددی در ايجاد ايلئوس بعد از جراحي نقش دارند.
خروج زود هنگام لوله هاي بيني- معدي، تحرك هر چه سريعتر بعد از عمل جراحي، شروع تغذيه دهاني به دنبال سمع صداهاي روده اي، محدود سازي مايعات وريدي در جراحي كولون و استفاده از لاپاراسكوپي به جاي لاپاراتومي از جمله مواردي مي باشند كه مطالعات جاري و جديد تاثير آن را بر جلوگيري از ايلئوس بعد از جراحي آن ها را مفيد مي داند.
برخلاف تصور رايج در خصوص موثر بودن استفاده از متوكلوپراميد، اريترومايسين، بتابلوكرها، نئوستيگمين، مسهل ها و جويدن آدامس در پيشگيري از ايلئوس بعد از جراحي، يافته هاي تحقيقي جديد مويد آن است كه موارد نامبرده تاثيري در اين خصوص ندارند.
خروج زود هنگام لوله بيني معدي:
در گذشته لوله بيني معدي قبل از عمل جراحي گذاشته ميشد و با برگشت عملكرد طبيعي شكم بعد از عمل جراحي خارج مي شد كه با دردگلو، آتلكتازي و پنوموني آسپيراسيون همراه بود.
طبق یک مطالعه در خصوص برگشت عملكرد روده اي، تفاوتي بين كساني كه لوله بيني- معدي شان در اتاق ريكاوري خارج شد با كساني كه بعد از برگشت عملكرد طبيعي شكم، لوله بيني-معدي برداشته شد، تفاوتي وجود نداشت.
تحرک زود هنگام
تحرک زود هنگام براي جلوگيري از آتلكتازي، ترومبوز وريد عمقي و ديگر عوارض استفاده مي شود.
در مطالعه اي که بر روی 34 بيماري كه لاپاراتومي شده بودند صورت گرفت یک گروه در اولين روز بعد از عمل جراحي از تخت خارج شدند و گروه دوم چهارمين روز بعد از عمل جراحي، حرکت کردند.
تفاوتي از نظر زمان بهبودي عملكرد روده ای ديده نشد. اگرچه تحرک زود هنگام مزاياي ديگري دارد اما مدت زمان بهبودي را كاهش نمي دهد.
تغذيه دهاني زود هنگام
دريافت غذاي جامد و مايع از طريق دهان بعد از عمل جراحي تا برگشت عملكرد طبيعي شکمی توجيه پذير است زيرا تغذيه دهاني زود هنگام خطر تهوع و استفراغ و پارگي بخيه را افزايش مي دهد و حتی مي تواند منجر به پريتونيت شود.
طي مطالعه اي بر روي بيماراني كه تحت رزكشن كولون بودند، نتايج بين تغذيه زود هنگام دهاني در اولين روز بعد از عمل جراحي و تاخير در دريافت دهاني بعد از بازگشت عملكرد شكمي مقایسه انجام شد.
در 44درصد بیماران با تغذيه زود هنگام و 25درصد بيماران با تاخير دريافت دهاني، استفراغ ديده شد.
تفاوتي در بهبودي ايلئوس ناشي از عمل جراحي بين دو گروه ديده نشد.
محدود سازي مايعات وريدي
محدود سازي مايعات وريدي بعد از عمل جراحي کولون حمايت شده است زيرا دادن مايعات در طول جراحي باعث ادم روده و تاخير در بازگشت عملكرد روده ای مي شود.
مطالعه اي برروي بيست نفر كه تحت همي كولوکتومي بودند انجام شد. گروه اول مايعات وريدي محدود(دو ليتر در روز) و گروه دوم مايعات وريدي به طور نرمال (سه لیتر) دريافت كردند.
گروه اول اولين اجابت مزاج و اولين دريافت غذاي جامد را در چهار روز بعد از عمل جراحي تجربه كردند در مقابل،گروه دوم اولين اجابت مزاج و اولين دريافت غذاي جامد را در شش و نيم روز بعد از عمل جراحي تجربه كردند.
ميانگين مدت زماني بستري گروه اول در بيمارستان (6 روز) نسبت به گروه دوم (9 روز) کمتر بود.
محدود سازي مايعات وريدي براي بيمار بعد از عمل جراحي كولون مفيد است.
استفاده از لاپارسكوپي
در طي لاپاراتومي چندين سوراخ يك اينچي روي سطح شكم براي دسترسي به صفاق به منظور كولوكتومي ايجاد مي شود كه فرایند بسيار دردناكی است. طي اين فرایند شكم با گاز دي اكسيد كربن پر مي شود تا جراحي بهتر انجام شود و در پايان جراحي دي اكسيد كربن خارج مي شود اگر اين گاز بطور كامل خارج نشود منجر به درد قفسه سينه بعد از عمل و ناراحتي شكم در بيست و چهار ساعت اول بعد از عمل مي شود.
استفاده از لاپارسكوپي به جاي لاپاراتومي براي جراحي كولوركتال موید آن بود كه طول مدت ابتلا به ايلئوس و مدت بستري شدن در بيمارستان كوتاه مي شود.
لاپارسكوپي سوراخ كوچكي است كه دسترسي به شكم را امكان پذير مي كند، درد كمتري دارد، استفاده از مخدر ها را كاهش مي دهد، شروع تغذيه دهاني و بهبود بخشي سريع تر را به دنبال دارد.
آنالژیک اپيدورال توراسیک
در یک مطالعه متا آناليز، در بيماراني كه بعد از لاپاراتومي از ضد درد موضعي (لوكال) اپيدورال استفاده كرده اند نسبت به بيماراني كه از ضد درد سيستميك استفاده كرده اند
مدت زمان برگشت عملكرد دستگاه گوارش گروه اول نسبت به گروه دوم كمتر بود (24ساعت به 37ساعت).
در صورتي اثر ضد دردي اپیدورال توراسیک بعد از عمل جراحي ظاهر مي شود كه كاتتر در سطح T8- 10جاگذاري شود و جاگذاري در سطحي پايين تر به اندازه كافي اثر بخش نخواهد بود.
ضد درد اپيدورال توراسیک اغلب طي دو روز استفاده مي شود و در بيست درصد بيماران به دليل مشكلات مكانيكي، نارسايي تكنيكي اتفاق مي افتد.
ضد درد موضعي اپيدورال سينه اي با كاهش پروسه سايتو كايين ها، كاهش درد وسيع، استفاده كمتر از مخدر ها و بازگشت زود تر عملكرد شكمي نرمال نسبت به سيستميك ارجحيت دارد.
سایر رویکردها
متو كلوپراميد بعد از عمل جراحي استفاده مي شود اما طول مدت ايلئوس ناشي از جراحي را بعد از عمل شكمي را كاهش نمي دهد. متوكلوپيراميد خالي شدن معده را تسريع مي بخشد و تحريك معده، پيلور و فعاليت حركتي روده كوچك را افزايش ميدهد اما اثر كمي بر روي كولون دارد.
در يك مطالعه رندوم دوسويه كور، پلاسبو كنترل شده برروي سي و نه بيماري كه تحت جراحي كولون بودند ارتباط كاتكول آمينها در پاسخ به استرس جراحي با استفاده از بتا بلوكرها رد شد
بيماراني كه اريترومايسين هر هشت ساعت يكبار دريافت كردندنسبت به گروه پلاسبو از نظر طول مدت بهبودي وبستري شدن در بيمارستان تفاوتي ديده نشد. اريترومايسين هيچگونه اثري در بهبودي ايلئوس ناشي از جراحي ندارد.
در يك مطالعه كنترلي دوسويه كور برروي نود بيماري كه تحت لاپاراتومي بودند،گروهي كه نئوستيگمين را هر سه ساعت در در طول سه روز بعد از عمل جراحي دريافت ميكردند هيچ اثري در طول مدت ايلئوس ديده نشد.
در مطالعه اي كنترلي – پلاسبو، تصادفی و دوسويه كور برروي نه بيمار با نشانه هاي يبوست بدليل استفاده از مخدرها، براي كاهش درد مزمن بيماران از نالوكسان 2 الی 4 میلی گرم يا پلاسبو دهاني سه بار در روز براي سه هفته استفاده شد. شش نفر از بيماران تحت درمان با نالوكسان، افزایش حركات روده ای را تجربه كردند اما سه نفر از بيماران واكنش معكوس را تجربه كردند و نالوكسان با اين دوزها براي درمان شان مفيد واقع نشد.
نتيجه گيري
غالب مداخلات دارويي كه براي كاهش يا پيشگيري ايلئوس بعد از جراحي انجام مي شود ناموثر مي باشند و يا موجب عوارض سو مي شوند. تحقيقات بيشتري براي شناسايي درمانهاي دارويي موثر ضروري مي باشد.