وقتی که در خیابان های تهران تردد می کنیم، چشممان به فضای سبز و چمن کاری های زیبای شهر می افتد و دروغ است که بگوییم دیدن این مناظر باعث آرامش خاطرمان نمی شود. اما مسئله اینجاست که این چمن ها چه برای شهرداری و چه برای مردم گران تمام می شود. هزینه های آبیاری و نگهداری از یک طرف و مسئله ی کم آبی در تهران و سایر شهرها از طرفی دیگر. این گونه زیباسازی شهرها مورد انتقاد بسیاری از افراد قرار گرفته است.
سال‌ها است که شهرداری تهران دو بخش‌نامه به شهرداری‌های مناطق تهران ابلاغ کرده است. براساس این بخش‌نامه‌ها کاشت چمن و هرگونه گیاه آب‌دوست در سطح شهر تهران ممنوع است. اما به نظر می‌آید چندان به این بخش‌نامه‌ها، حتی از سوی مرجع صادر‌کننده بخش‌نامه توجهی نمی‌شود.
کاشت و نگهداری چمن مستلزم صرف هزینه‌های سنگین است و نیاز آن به آب نیز بسیار زیاد است. همین دو عامل باعث اعتراض و انتقاد کارشناسان و سازمان‌های تخصصی حوزه فضای سبز کشور شد. این انتقادها به ابلاغ دو بخش‌نامه‌ای ختم شد که طی این سال‌ها بارها مورد بی‌توجهی شهرداری مناطق قرار گرفته است. علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تهران، بی‌توجهی به منع چمن‌کاری را چندان قبول ندارد و با بیان که سال‌ها است در مناطق چمن‌کاری انجام نمی‌شود، می‌گوید: چمن‌کاری به علت هزینه بالایی که دارد از یک‌سو و از سوی دیگر برای نیاز آبی بالا به هیچ عنوان برای تهران مناسب نیست؛ بنابراین حذف و کاهش کاشت چمن چندین سال است که در دستورکار سازمان قرار گرفته است. او ادامه می‌دهد: استفاده از گیاهان پوششی و گیاهانی که نیاز کمتری به مصرف آب دارند از جمله درختان به‌ویژه درختانی از گونه‌های گیاهی مقاوم، سازگار و ماندگار با شرایط اقلیمی شهر تهران در دستور کار قرار گرفته است. البته بهتر است این‌گونه‌ها از گونه‌های بومی پایتخت باشند؛ زیرا گونه‌های بومی امتحان خود را در سازگاری با شرایط اقلیمی و آب و هوایی این کلان‌شهر پس داده‌اند.
مختاری یادآوری می‌کند: در این دستورالعمل حتی چمن‌هایی را که در مساحت قابل توجهی در سال‌های گذشته کاشته شده‌اند، نیز باید با توسعه کاشت درخت، درختچه و دیگر گونه‌های گیاهی در داخل چمن‌کاری محدود کرد. مجتمع نمایشگاهی شهر آفتاب که اردیبهشت ماه امسال بهره‌برداری شد، یکی از نمونه‌های بی‌توجهی به این بخش‌نامه است. بیش‌تر فضاهای سبز این نمایشگاه اختصاص به چمن داشت.
محمد حقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران، در این رابطه به «سبزینه» می‌گوید: من به مجتمع نمایشگاهی شهر آفتاب نرفته‌‌ام؛ اما از گزارش‌ها و عکس‌هایی که از این پروژه منتشر شده، مشخص است که بخشی از فضای سبز این پروژه را چمن‌کاری کرده‌اند. وی ادامه می‌دهد: در بین چمن‌ها درختچه‌هایی نیز کاشته شده است. امیدواریم روزی برسد که حرف و عمل ما یکی باشد و اگر می‌گوییم دیگر چمن‌کاری ممنوع شده است شاهد چمن‌کاری در پروژه‌های جدید نباشیم. حقانی اضافه می‌کند: برای زیبا کردن پروژه‌های شهری در مراسم‌های افتتاحیه چمن‌کاری می‌شود؛ در حالی که می‌توان با کاشت درختچه‌ها و گل‌هایی که با مناسب بوم خودمان هستند از توسعه چمن جلوگیری کرد. گفته می‌شود بذر این چمن‌ها از کشورهای خارجی وارد می‌شود که هزینه بالایی دارد. امیدوارم روزی برسد که اگر حرفی می‌زنیم به آن عمل نیز کنیم.
عبداللهی، معاون شهردار تهران، هم با قبول این‌که بخشی از فضای سبز مجتمع نمایشگاهی شهر آفتاب چمن‌کاری بود، می‌گوید: بر اجرای این بخش‌نامه که در تهران چمن‌کاری نباید توسعه پیدا کند، تاکید داریم و بر این موضوع نظارت نیز می‌کنیم؛ اما برخی موارد استثنا است، مانند پروژه‌های بزرگ که می‌خواهیم در زیبایی آن اغراق کنیم. وی ادامه می‌دهد: چمن‌کاری باعث نشاط و زیبایی فضای پروژه‌های بزرگ می‌شود. اما در شهر تهران همچنان توسعه و کاشت چمن ممنوع است و با جدیت این موضوع را دنبال خواهیم کرد.
پیش از این نیز در برخی از مناطق پهناور تهران مانند مناطق 4 و 5 برای سبز نشان دادن منطقه اقدام به چمن‌کاری شده بود. شهرداران این مناطق مدعی بودن، فضای جدیدی به چمن‌کاری اختصاص نیافته است و تنها چمن‌کاری‌های سابق بازپیرایی شده است. به نظر می‌رسد موارد استثنای این بخش‌نامه زیاد است و همچنان طرفداران چمن برای زیباسازی فضای سبز شهر به‌راحتی بخش‌نامه‌ها را دور می‌زنند.
پرویز کردوانی، پدر کویرشناسی ایران، درباره چمن‌کاری به جای ایجاد فضای سبز می‌گوید: من در این زمینه به همه شهرداری‌ها و شهرداری تهران گوشزدهای لازم را کرده‌ام و گفته‌ام که چمن‌کاری خیانت است و به روند گرم شدن زمین کمک می‌کند. او ادامه می‌دهد: تحقیقات علمی ثابت کرده است که چمن‌هایی که در پارک‌ها و فضای سبز شهری کاشته می‌شود در شرایط کم‌آبی و در مجاورت نور خورشید می‌تواند سرطان‌زا باشد و اشاعه‌دهنده این بیماری تلقی شود.
این پژوهشگر علوم آب و زمین می‌گوید: متاسفانه برخی از شهرداری‌ها به جای چمن‌کاری به گل‌کاری روی می‌آورند، گل‌کاری دو برابر چمن‌کاری آب‌بـر است و هزینه بیش‌تر دارد و خیانت آن هم دوبرابر است.
علیرضا دبیر، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران، هم از مخالفان ایجاد این نوع فضای سبز در پایتخت است. او با بیان این‌که ایجاد فضای سبز در حاشیه بزرگراه‌ها اثربخشی بر زندگی شهروندان ندارد، عنوان کرد: در چند سال آینده فضای سبز تهران با بحران مواجه خواهد شد. در سال‌های گذشته مدیریت شهری براساس زمینی که در اختیار داشت فضای سبز ایجاد کرد یا آن‌که به کاشت درختان در سطح شهر پرداخت. این در حالی است که باید براساس منابع آبی که در اختیار شهر است فضای سبز ایجاد شود.
او معتقد است: درختکاری بی‌رویه و برداشت از آب‌های زیرزمینی به نشست زمین در برخی از نقاط شهری منجر شده و ادامه این روند می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری به محیط زیست تهران وارد کند. رویکرد مناطق برای احداث فضای سبز باید بر اساس میزان اثربخشی پارک‌ها باشد و ضرورتی برای احداث فضای سبز در جوار اتوبان‌ها که مردم هیچ استفاده‌ای از آن‌ها نمی‌کنند، وجود ندارد.
دبیر با تاکید بر این‌که هیچ یک از مناطق به‌دلیل کمبود آب به هیچ‌وجه نباید از چمن در فضای سبز خود استفاده کنند، می‌گوید: اگر مدیریت شهری هم‌اکنون منابع آب فعلی را حفظ نکند، نمی‌تواند در ۱۰ سال آینده فضای سبز تهران را حفظ کند و مجبور خواهد شد بخشی از درختان تهران را خشک کند تا بخش دیگری از شهر را سبز نگه دارد. شبنم خادمی، کارشناس محیط زیست، هم درباره کاشت چمن برای زیباسازی شهر تهران می‌گوید: با توجه به کمبود منابع آبی در کشور بهتر است از گیاهانی که به آب کمتری نیاز دارند؛ اما قدرت تصفیه هوا را دارند، استفاده شود؛ در حالی که چمن بسیار آب‌بر و پر هزینه است. بهترین پیشنهاد در این زمینه استفاده از گیاهان پرچین مانند شمشاد یا برگ نو است که ارتفاع آن‌ها حدود نیم متر از زمین است؛ زیرا این میزان ارتفاع بهترین حالت برای تلطیف و تصفیه هوا است. بهتر است تنوعی از گیاهان مختلف مانند درختی، درختچه‌ای و بوته‌ای باشد و به مبحث کم آب بر بودن آن‌ها نیز باید توجه شود.
او معتقد است: گیاهان بومی سال‌هاست که در کشور رشد و نمو کرده و با اقلیم آن سازگار شده‌اند بنابراین بهترین گونه برای استفاده هستند که می‌توان از تنوع گیاهی مختلف با فرم‌های رویشی گوناگون آن‌ها مانند علفی، درختچه‌ای و درختی بهره برد. به جای این‌که گیاهان خارجی وارد کنیم و یک سری آفات و بیماری‌ها همراه آن‌ها باشد بهتر است از گیاهان بومی استفاده کنیم. محمدحسین بازگیر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهر تهران، درباره استفاده از چمن در فضاهای سبز شهری به «سبزینه» می‌گوید: ما باید برای هر حرکتی که انجام می‌دهیم دو دو تا چهار تا کرده و ببینیم با چه هزینه‌ای چه هدفی را دنبال می‌کنیم. اگر می‌خواهیم برای ایجاد فضای سبز شهری چمن، درخت و غیره بکاریم باید هزینه‌هایی که این کار دارد را نیز برآورد کنیم به جز کارکردهای اکولوژیکی و بیولوژیکی که فضاهای سبز دارند و افزایش اکسیژن، کاهش دی اکسید کربن و تلطیف دمای هوا و تهویه هوا، هزینه‌هایی دارند که مهم‌ترین آن مصرف آب است که امتیاز باید با این هزینه همخوانی داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: ما در کشوری زندگی می‌کنیم که جزو کشورهای خشک محسوب می‌شود میزان بارندگی ما یک سوم میزان بارندگی در دنیا است با توجه به وضعیت بارندگی ما ناگزیریم بیش‌ترین بهره‌وری را از آب و فضاهای سبز داشته باشیم و به سمت کاشت گیاهان و درختان می‌رویم که کمترین نیاز آبی را داشته باشند.
او با بیان این‌که استفاده از منابع و آب‌های زیرزمینی مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد می‌گوید: در کنار حذف گونه‌های گیاهی پرمصرف باید الگوی استفاده از آب را هم اصلاح کنیم و به سمتی رویم که هدررفت آب کاهش پیدا کند. مشاهده می‌کنیم که در بسیاری از مکان‌ها با بی‌مبالاتی آب را هدر می‌دهند و همین گونه آب را رها کرده و آب تصفیه شده به فاضلاب تبدیل می‌شود. بازگیر با تاکید بر لزوم ساماندهی فضاهای سبز و کاشت چمن در پایتخت می‌گوید: براساس قانون، شهرداری‌ها، مسئول نگهداری و توسعه فضای سبز شهری هستند و باید تمامی عملکرد خود را به اطلاع عموم برسانند. بنابراین بدون آن‌که فضای سبز و چمن کنونی لطمه‌ای بخورد، باید کاشت گونه‌هایی را که کمتر به آب نیاز دارد در دستورکار خود قرار دهند.
منبع : سلامت نیوز
