15

مهم ترین راه ارتباط انسان با محیط ، حواس پنجگانه است. از طریق این حواس انسان می تواند اطلاعات بسیاری را در رابطه با پیرامون خود به دست آورد. علاوه بر این حس ها ، حس های دیگری همچون حس لذت بردن و یا حس ناراحتی ، خشمگینی و … نیز در انسان وجود دارد که همه و همه باعث بیشتر شدن درک ما نسبت به پیرامون می شود.

با توجه به علاقه یی که روان شناسان به بررسی اینگونه فرآیندهای پیچیده و درک آنها دارند در مرحله اول لازم به نظر می رسد که از گام های اولیه آغازین این فرآیندها اطلاعات کامل داشته باشند. از اینجاست که به بررسی چگونگی احساسات انسان می پردازند. روان شناسان احساس تلاش می کنند از راه پژوهش کاربردی در زمینه فرآیندهای حسی توانایی تمییز و تفسیر محرک های حسی را در آدمیان تعیین کنند تا این توانایی ها بر الزامات تکالیف گوناگون منطبق شود.

موارد بحث در روان شناسی احساس

بینایی

دستگاه بینایی انسان از چه اجزایی تشکیل شده است؟ چگونه این اجزا فعالیت می کنند و فعالیت آنها چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ انطباق با تاریکی چگونه اتفاق می افتد؟ پدیده رنگ بینی به چه صورت است و چگونه رنگ ها را تشخیص می دهیم؟

نظریه های مختلف در رنگ بینی کدام ها هستند؟ابعاد روان شناسی رنگ، مساله کوررنگی، ردهای تصویری طرح بینی و تفکیک دیداری، پردازش عصبی طرح ها، بازشناسی طرح ها و… از جمله مباحثی هستند که در بخش مربوط به بینایی توجه روان شناسان احساس را به خود جلب کرده اند. همچنین روان شناسان احساس در پی آنند تا ارتباط این حس را با فرآیندهای دیگر ذهنی مثل تفکر، حافظه و… مورد بررسی قرار دهند. در این راستا مبحث حافظه تصویری و تفکر مطرح می شود.

شنوایی

دستگاه شنوایی انسان از چه اجزایی تشکیل شده است؟ به چه محرکاتی پاسخ می دهند و این محرکات چه ویژگی هایی باید داشته باشند تا احساس شوند؟ نظریه های مربوط به شنوایی، تاثیرات روان شناختی صداها، مساله سر و صدا و… از جمله مواردی هستند که مورد توجه و بحث و بررسی روان شناسان احساس هستند. در این راستا روان شناسان سعی می کنند بین ویژگی های شنوایی و ادراک ذهنی ارتباط پیدا کنند.

بویایی

بویایی از نظر تکاملی یکی از ابتدایی ترین و مهمترین حس ها است. هر چند که ظاهراً اهمیت آن کمتر از بینایی و شنوایی به نظر می رسد، اما اندام حس بویایی جایگاه برجسته یی را در مغز اشغال می کند. جایگاهی شایسته، حسی که باید بر رفتار فرمان براند.

از آنجایی که بویایی بیش از هر حس دیگر به شیوه مستقیم با مغز ارتباط دارد، از لحاظ کارکردهای روان شناختی نیز بسیار مورد توجه بوده است. شناسایی اجزای دستگاه بویایی، مناطق مغزی درگیر در حس بویایی و کارکردهای روان شناختی بویایی مثل تاثیر آن در یادگیری، حافظه و ادراک از موارد مورد بحث در حیطه روان شناسی احساس است.به عنوان مثال، دانشمندان دریافته اند که حشرات و بعضی از جانوران راه های بالاتر از حس بویایی برای برقراری ارتباط استفاده می کنند.

این جانوران نوعی ماده شیمیایی به نام فرومون ها از خود ترشح می کنند و در هوا پخش می شود و همنوعان جانور را به سوی او جذب می کند. شواهد حاکی از آن است که بقایای تحول نوعی فرومون ممکن است بر رفتار آدمیان نیز اثر بگذارد. یکی از این تاثیرات در رفتار جنسی میمون ها و انسان دیده شده است.

تاثیرات فرمون ها هر چند به اندازه تاثیر آنها در جانوران رده های پایین تر نباشد، چرا که عوامل فردی و اجتماعی دیگر در این امر نقش دارند، اما هر چند خفیف هنوز در آدمیان در کار است. سازندگان انواع ادوکلن های زنانه و مردانه از این یافته روانشناسی احساس کمک می گیرند.تداعی یک سو با شرایط و موقعیت های خاص و همچنین به یاد آوردن خودبه خود یک بو و احساس آن از مطالب دیگر مورد بررسی در روان شناسی احساس بویایی است حتماً به یاد دارید که گاهی یک بوی خاص انواعی از خاطرات را برای شما زنده می کند، اینکه چه ارتباطی بین این خاطرات و بو وجود دارد در حوزه روان شناسی احساس قابل بررسی است. علاوه بر این به خاطر آوردن احساس آن در ذهن به عنوان یک مساله جالب مورد توجه است. آیا این بو همان تاثیرات عصبی یک بوی واقعی را برمی انگیزد یا نه؟ چه عواملی در به یادآوری آن سهیم هستند؟ در قلمرو احساس مطرح هستند.

چشایی

بررسی اجزای درگیر حس چشایی، ارتباط آنها با ادراک چشایی، تاثیرات روانی از بین رفتن چشایی و تفاوت های فردی در ادراک چشایی از جمله مباحث مورد علاقه روان شناسی احساس است. تفاوت های فرهنگی در ترجیحات مربوط به مزه ها نیز اغلب مورد بحث و جالب توجه روان شناسان بوده است. برخی از فرهنگ ها گرایشات بیشتری نسبت به یک مزه نشان می دهند. به نظر می رسد ترجیحات چشایی به مسائل فرهنگی، جغرافیایی، آب و هوا و… ارتباط دارد.

حس های پوستی

فشار، درد، گرما و سرما حس های اصلی پوستی هستند احساسات دیگر پوستی مثل خارش، قلقلک، درد تند و تیز و درد آرام آمیزه های مختلفی از همان چهار حس اصلی هستند. بررسی ماهیت روان شناختی این احساسات اغلب مورد توجه روان شناسان است آگاهی از شیوه عمل این حواس روان شناسان در بررسی پدیده های پیچیده تری مثل درک یک حس پوستی در شرایطی که محرک واقعی وجود ندارد یاری کرده است.