موسیقی علمی است که از گذشته تا کنون تحقیقات بسیاری روی آن شده است. از زمان یونان قدیم این علم و هنر شروع به پیشرفت کرد و کم کم تاثیرات آن بر روی انسان توسط دانشمندان کشف شد تا به امروز که علم و طبی جداگانه از موسیقی به وجود آمد .
در یونان قدیم ارتباط نزدیكی بین موسیقی و شفا وجود داشت. این همبستگی به یكی از خدایان یونان «آپولو» شخصیت و شكل داده است. آپولو هم خدای موسیقی و هم خدای طب بود.یونانیان معتقد بودند كه امراض نتیجه عدم هارمونی در وجود فرد است و موسیقی با قدرت روحی و اخلاقی خود می تواند با برگرداندن هارمونی و نظم در بدن سلامتی را برای فرد مورد استفاده به ارمغان آورد.پژوهش های انجام شده، نشان می دهد كه غده تالاموس به عنوان مهمترین غده در مغز انسان محرك های صوتی را به وسیله سیستم های عصبی دریافت و در كنار حافظه و تخیل به آنها پاسخ می دهد.غده هیپوفیز نیز كه از غده تالاموس فرمان دریافت می كند به محرك های صوتی موزون پاسخ می دهد، موجب بروز ترشحاتی می شود كه نتیجه آن آزادسازی ماده آرام بخش به نام آندروفین خواهد بود.
با توجه اینكه مهمترین اثر ماده مزبور، تسكین درد در انسان است به سادگی می توان به ارزش موسیقی درمانی كه عملاً موجبات آزادسازی ماده آندروفین كه علاوه بر تسكین درد، موجبات انبساط و شادی را در انسان فراهم می سازد، پی برد.
تحقیقاتی كه توسط كولن در سال ۱۹۹۲ در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان «سنت جرج» لندن صورت گرفته، نشان می دهد كه موسیقی به میزان قابل توجهی در تسكین و تقلیل وضعیت بحرانی بیماران كه در بخش آی ـ سی ـ یو بستری بود ه اند تأثیر داشته است.زیرا ثابت شده است كه سیستم اعصاب انسان به محرك های موزیكال پاسخ مثبت می دهد. موسیقی درمانی یك فرآیند فعال است. در موسیقی درمانی، ما انتظار داریم كه موسیقی ما را در برگرفته و در تمام وجودمان جریان پیدا كند.
یادتان باشد كه از قوه تخیل مغز استفاده كنید. به خاطر داشته باشید: «انرژی در پی اندیشه می آید» هر جا كه فكر باشد انرژی هم وجود دارد. برای بهتر گوش كردن به موسیقی دو مطلب را به خاطر بسپارید: ۱ صدای موسیقی در حدی باشد كه شما با آن راحت هستید. ۲ خودتان را تسلیم موسیقی كنید.
در اینجا به كاربرد مواردی چند از موسیقی درمانی اشاره می شود:
كاربرد موسیقی درمانی
برای كمك به افراد عقب مانده
با حركات ریتمیك موزیكال می توان مهارت در هماهنگی های حركتی را بهبود بخشید، اشعار آوازهای مخصوص را می توان نوشت كه از طریق آن مراحل و روش های مهارت های خودیاری مثل لباس پوشیدن و مسواك زدن را یاد بگیرند و به خاطر بسپارند. موزیك تراپیست ها، برای اینكه برنامه های درمانی و روش های مؤثر برای در حال جریان ایجاد كنند، باید برنامه ریزی دقیقی را به كار گیرند.
جریان برنامه ریزی شامل چهار مرحله كلی است:
۱ تعریف مشكل درمانجو یا زمینه نیاز آن (سنجش)
۲ فراهم كردن هدفی برای درمانجو كه به رفع مشكل یا نیاز او كمك كند.
۳ برنامه ریزی مناسب فعالیت های موزیكی
۴ تكمیل روش ها و فعالیت ها و ارزشیابی واكنش های درمانجو
مشاهدات و تجربیات اخیر نشان داده است كه كاربرد موسیقی در درمان ناتوانی های یادگیری اشخاصی كه آسیب های شنوایی دارند، اشخاصی كه آسیب های بینایی یا آسیب های گفتاری دارند، مورد استفاده قرار می گیرد.
كاربرد موسیقی درمانی در نارسائی های گفتاری
افرادی كه در ارتباط كلامی مشكل دارند با خواندن آوازها و سرودهای مخصوص می توانند در شمرده تلفظ كردن اصوات، گفتار مورد نیاز و مهارت در تشخیص لغات رشد و تمرین كنند. ریتم و صدای موسیقی همچنین می تواند تقویت جریان تكلم را در اختلالات گفتاری مانند لكنت زبان آسان سازد. از موسیقی برای اشخاص زبان پریش (آفازیك) به عنوان روش برای برقراری رابطه كلامی می توان استفاده كرد.
تكنیك شناخته شده، درمان آوازی ملودیك
(Melodic intonation Therepy ( M.I.T در اوایل دهه هفتاد میلادی به عنوان یك روش ترمیمی برای بخشی از مسائل گفتاری بزرگسالان زبان پریش به وجود آمده است. در این روش جملات كوتاه در نمونه های ساده آهنگین، با آواز خوانده می شود. به موازاتی كه بیماران عبارات و جملات را یاد می گیرند، آهنگ ها كمرنگ تر و محو می شوند، این روش بر پایه این نظریه قرار گرفته كه وقتی نیم كره سمت چپ، آسیب می بیند می توان به وسیله اغراق در آواز (ریتم، با تأكید بیان كردن و جملات ملودیك) با كمك نیم كره راست مغز، تكلم را كمك، تحریك و تسهیل كرد.
كاربرد موسیقی درمانی در درمان
معلولیت های ارتوپدی
بنابر نظر «رودنبرگ» (۱۹۸۲) از موسیقی می توان در چند منظور درمانی برای معلولین ارتوپدی استفاده كرد:
۱ كاهش حواس پرتی
۲ رهایی از تنش ها و حساسیت های شدید
۳ تقویت تمرین های عضلانی
۴ افزایش احساس ارزش شخصی
فعالیت های مختلف موسیقی درمانی می تواند جهت بهبود وضعیت مفاصل و ماهیچه ها و افزایش هماهنگی حركات آنها كمك كرد. مثلاً نواختن سازهای انتخاب شده با شیوه های مخصوص می تواند تحرك و استقامت مفاصل را افزایش دهد و با هماهنگی قسمت هایی از بدن را بهبود بخشد.
مثلاً نواختن پیانو برای حركت و خم كردن و كشش انگشت ها و از ریتم سازها برای افزایش دامنه حركات و منبعی برای الگوهای حركتی.از نواختن ساز دهنی برای كنترل بهتر دست ها و هماهنگی آن با دهان و تقویت ظرفیت های حیاتی می توان استفاده كرد. یكی دیگر از منافع یادگیری نواختن ساز برای معلولین، احساس كامیابی و رضایت است. نواختن ساز، احساس ارزش شخصی را افزایش می دهد و اگر به صورت گروهی نواخته شود، رشد اجتماعی شان تقویت خواهد شد.
كاربرد موسیقی درمانی در درمان سالمندان
سالمندی معمولاً با درجاتی از زوال كاركرد جسمی و ذهنی همراه است. كه این درجات در افراد مختلف متفاوت است. بیشتر افراد مسن خصوصاً آنهایی كه در خانه های سالمندان زندگی می كنند، علائمی از اختلالات فكری و بدنی دارند.
بسیاری از سالمندان مشكل پزشكی مانند بیماری های قلبی، دیابت، سرطان و یا فشارخون دارند. به علاوه عده ای نیز به دلایل عاطفی دچار افسردگی و تنهایی می شوند.
موسیقی درمانی می تواند در زمینه تقویت كاركرد جسمی و روحی این افراد مؤثر واقع شود. به عنوان مثال موسیقی همراه با تمرینات و ورزش های روزانه، می توان احساس دردی را كه غالباً توأم با این ورزش هاست از ذهن دور ساخته و یا انگیزه و محرك لازم را برای شركت در انجام این قبیل ورزش ها و فعالیت های حركتی فراهم كرد.
دست زدن نشاط انگیز و موسیقی ریتمیك می تواند ورم مفاصل انگشتان را صاف كند، اعتماد به نفس او را افزایش داده و انرژی مثبت را در اینگونه افراد تقویت كند. مهم است به خاطر بسپاریم كه موسیقی مورد علاقه سالمندان مانند دیگر اقشار مردم دامنه وسیعی دارد. علاقه آنها متناسب با سنشان تغییر می كند. معمولاً افراد مسن به آهنگ های معروفی كه در دوران جوانی حوالی سنین ۱۸ تا ۲۵ سالگی گوش می دادند، علاقه نشان می دهند.
