لاپاراسکوپی نوعی روش جراحی نوین است که به طور تقریبی از حدود ۳۰-۲۰ سال پیش رایج شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.این نوع جراحی، یک روش درون بین است که طی آن، بدون باز کردن شکم، حفره داخل شکم و لگن کاملا روشن و نمایان می‌شود.
در این روش به کمک تلسکوپی که همه چیز را بزرگنمایی می‌کند، جراح دید بهتری خواهد داشت و از این طریق می‌توان بیماریهای مختلفی را تشخیص داد و آنها را درمان کرد.
در گفت و گو با متخصص زنان و زایمان بیوطب بخوانید:
آیاآندوسکوپی با لاپاروسکوپی فرق دارد؟
چیزی به نام جراحی آندوسکوپی، رشته جوانی است و از سال ۱۹۷۲ در دنیا شروع شده است، در ابتدا شکل تشخیصی داشته ولی بعد ازمدتی، برای درمان هم ازآن استفاده کرده‌اند.
در زمینه فعالیت ما هم که زنان وزایمان است، شاخه‌ای از جراحی به نام آندوسکوپی وجود دارد، که شامل۲قسمت :
جراحی با لاپاراسکوپ
جراحی با هیستروسکوپ
در لاپاراسکوپی، جراحی‌ها با عنوان جراحی شکم بسته نام می‌گیرند و روش قبلی یعنی باز کردن شکم، درکار نیست.
هیستروسکوپی هم به معنای جراحی داخل رحم است که عدم دسترسی مابه داخل رحم را برطرف کرده و ما می‌توانیم به کمک هیستروسکوپ، عمل‌هایی مثل چسبندگی رحم بعد از جراحی‌ها، وجود فیبروم و پلیپ را درمان کنیم.
مزایای این روش‌ها نسبت به روش‌های قبلی چیست؟
برش کمتر و حفظ زیبایی پوست :
در لاپاراسکوپی با استفاده از ۳ سوراخ ۱۰-۵ میلی متری، جراحی انجام می‌شود و جالب است بدانید که تمام جراحی‌های زنان نظیر برداشتن رحم، کیست تخمدان و بستن لوله، از این طریق قابل انجام است.
از فواید لاپاراسکوپی کوچک بودن اسکار عمل (جای زخم) است، به عنوان مثال اگر عمل جراحی بستن لوله‌های رحم به روش جراحی باز انجام شود، باید برش جراحی حداقل به اندازه هفت تا هشت سانتی‌متر ایجاد شود، اما در این روش با دو سوراخ نیم سانتی‌متری می‌توان عمل را انجام داد.
با توجه به این که در روش لاپاراسکوپی اسکار عمل کوچک‌تر از جراحی باز است، انتظار می‌رود عوارض و مشکلات پس از عمل نیز کمتر باشد.این مساله از نظر زیبایی به نفع بیمار است
چسبندگی داخل شکمی کمتر :
چسبندگی یکی از مشکلاتی است که پس از عمل جراحی باز ممکن است برای فرد ایجاد شود، اما در لاپاراسکوپی چون شکم باز نمی‌شود، در معرض هوای محیط قرار نمی‌گیرد و بافت بدن با لوازمی که هنگام عمل استفاده می‌شود تماس ندارد، چسبندگی خیلی کمتری ایجاد می‌کند.
بازگشت سریع به محل کار :
لاپاراسکوپی به او کمک می‌کند پس از جراحی خیلی سریع تر به زندگی روزمره برگردد و کارهای عادی را از سر بگیرد.
عارضه عفونت کمتر :
احتمال عفونت نیز در این روش بسیار کمتر است.
ترخیص سریع از بیمارستان :
مدت بستری در بخش معمولا ۱۲ تا ۲۴ ساعت
درد کمتر :
دردهای شکمی بسیار کمتر از عمل باز شکمی میباشد.
هزینه داروی کمتر :
دارو مسکن ، انتی بیوتیک ، سرم کمتر نیاز است.
مشاهده و دید بهتر :
همچنین در روش جراحی باز، داخل شکم به خوبی روش لاپاراسکوپی روشن نمی‌شود و چون اعضای بدن روی هم قرار گرفته‌اند، ممکن است خیلی از بافت‌ها بخوبی دیده نشود، اما این مشکلات در لاپاراسکوپی وجود ندارد.
البته باید گفت دمیدن گاز داخل شکم که در روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود، برای برخی افراد خطرناک است، بنابراین افرادی که زمینه بیماریهای قلبی یا تنفسی دارند، نباید از این روش استفاده کنند
هیستروسکوپی چیست ؟
هیستروسکوپی بدون بیهوش کردن بیمار و بدون بریدن جایی انجام می‌گیرد و به خصوص در مورد دختران باکره‌ای که فیبروم در رحمشان دارند، بدون دست خوردن به پرده بکارت، انجام می‌شود.
علاوه براین حسن‌ها، در هر ۲ روش به‌دلیل دیجیتالی بودن جراحی و سرو کار داشتن با مونیتور و تصویر، جراح می‌تواند حین عمل از جایی با جای دیگر ارتباط برقرار کند و تصویر را برای مشورت از طریق اینترنت حتی برای دیگر جراحان با هر مسافتی بفرستد.
یا حتی بعد از انجام جراحی، از تصاویر موجود برای آموزش استفاده کند و آنها را سرکلاس ببرد.
آیا این جراحی‌ها در ایران هم متداول شده است؟
این نوع از جراحی در ایران از سال ۱۹۹۰ به شکل کامل انجام می‌شود و روزبه روزهم به تعداد مراکزی که این کار را می‌کنند اضافه می‌شود.
پذیرش بیماران در رابطه با این نوع جراحی‌ها در ایران، چگونه است؟
این مسئله از نظرزیبایی در خانم‌ها بسیار اهمیت دارد چون شکم باز نشده وتنها ۳ تا سوراخ در سطح بدن به وجود می‌آید که معمولا یکی از آنها هم ناف است و بنابراین بیمار خیلی راحت‌تر است.
خونریزی، عفونت و استفاده از آنتی بیوتیک‌ها هم در این روش به مراتب کمتر است.
چه جراحی‌هایی با این شیوه انجام می‌شود؟
تقریبا هر نوع عملی که با جراحی باز می‌شد انجام داد را می‌توان با لاپاراسکوپی انجام داد.
مثلا جراحی‌هایی مثل کیست تخمدان یا برداشتن رحم بسیارروتین و متداول انجام می‌شود و جراحی‌های جدیدتری مثل سرطان‌های گردن رحم، تخمدان‌و… هم می‌رود که جای خودش را دراعمال جراحی به روش لاپاراسکوپی باز کند.
لاپاراسکوپی در درمان نازایی هم بسیار کارآمد است و مواردی نظیر انسداد وچسبندگی دیواره رحم، I V Fیا کاشت تخمک بارور شده از طریق لاپاراسکوپی انجام می‌شود و در واقع نوعی جراحی مینیاتوری برای هر نوع بیماری است که نیاز به عمل دارد.
روش جراحی چگونه است؟
در این نوع جراحی، دستگاهی به نام آندوسکوپ وجود دارد که نوکش دوربین بسیار حساسی است و آن را درون شکم می‌فرستند.
پس از آن، گاز CO2 را وارد شکم بیمار می‌کنند تا باز شود و از ۲ سوراخ دیگر، ابزارهای جراحی وارد می‌شود.
مثلا اگر قرارباشد رحم خارج شود، برای خارج کردنش از دستگاه دیگری که مثل چرخ گوشت عمل می‌کند استفاده کرده یا از طریق واژن اگر بیمار دخترنباشد، رحم خارج می‌شود.
از لیزر هم استفاده می‌شود؟
چرا که نه! در واقع لیزر هم یکی از همان ابزارجراحی است و شبیه به یک چاقو عمل می‌کند و در برخی از بیماری‌ها مثل آندومتریوز اگر بنا باشد تا برشی انجام شود، از لیزر استفاده می‌شود که این برش را کم عمق‌تر و با عارضه کمتر ایجاد می‌کند.
لاپاراسکوپی برای چه کسانی ممنوع است :
با توجه به این که این روش ممکن است برای برخی افراد و به خصوص مبتلایان به بیماریهای خاص، دردسرساز شود، باید نسبت به این مورد نیز دقت داشته باشید.
افرادی که به بیماریهای قلبی یا بیماریهای انسدادی ریه مبتلا هستند، نباید از این روش استفاده کنند.
بنابراین لاپاراسکوپی برای افرادی که مشکل خاصی ندارند، سالم و در سنین مناسب هستند، هیچ گونه مشکلی ایجاد نمی‌کند.
انجام عمل جراحی به روش لاپاراسکوپی در سنین بالای ۶۰ سال چندان مناسب نیست.
البته افرادی که تصمیم می‌گیرند از این روش استفاده کنند، باید به یک پزشک متخصصی مراجعه کنند که در این زمینه تبحر و مهارت دارد.
جدیدترین تحقیقات در دنیای لاپاراسکوپی :
جدیدترین اقدامی‌که در حال حاضرروی آن کار می‌کنند، این است که همین ۳تا سوراخ را هم ایجاد نکنند و از سوراخ‌های طبیعی موجود، نظیر سوراخ دهان، بینی، مقعد، واژن وناف استفاده کنند.
لاپاراسکوپی در نازایی و بیماریهای زنان :
چه زمانی باید لاپاراسکوپی انجام شود؟
برای اینکه بررسی یک زن نابارور تکمیل شود در اغلب موارد به یک لاپاراسکوپی تشخیصی نیاز پیدا می‌شود.
بطورکلی، این عمل را پس از بررسی‌های دیگر ناباروری انجام میدهند.
امّا اگر درد یا مشکلات دیگری مثل سابقه یک عمل جراحی وجود داشته باشد بایستی لاپاراسکوپی را حتی قبل از انجام دیگر اقدامات تشخیصی ناباروری درخواست نمود.
بیشتر پزشکان بعلت آنکه لاپاراسکوپی یک عمل‌جراحی محسوب می‌گردد آن را تا زمانی که دیگر بررسی‌های لازم تکمیل شود به تأخیر می‌اندازند.
زمان جراحی :
عده زیادی از پزشکان ترجیح میدهند این عمل را در زمان قبل از قاعدگی (هفته قبل از قاعدگی بعدی) انجام دهند.
همراه نمودن کورتاژ رحم (D&C)[1] اطلاعات ذیقیمتی را در مورد وضعیت تخمک‌گذاری آن زن در طی همان عمل فراهم می‌آورد.
عده‌ای دیگر سعی می‌کنند که لاپاراسکوپی تشخیصی را در حوالی تخمک‌گذاری یعنی زمانی که تخمک‌ها با کمک سونوگرافی به حد بلوغ رسیده‌اند انجام دهند تا بتوانند رشد فولیکول را بطور مستقیم مشاهده‌کنند. عده‌ای دیگر هم لاپاراسکوپی را در حوالی زمان تخمک‌گذاری انجام میدهند تا بتوانند با تلقیح اسپرم به داخل لوله در همان سیکل (Z I F T) ناباروری بیمار را درمان نمایند.
این کار فقط زمانی قابل اجرا است که هیستروسالپنگوگرافی قبلی بیمار طبیعی بودن لوله‌ها را تأیید کرده باشد.
احتیاطات لازم قبل از عمل :
بیمار بایستی از چند ساعت قبل از عمل هیچ غذایی نخورد و نیاشامد.
بهتر است به منظور اطمینان از بی‌خطر بودن بیهوشی یکسری آزمایشات لازم را قبل از عمل درخواست نمود ولی انجام چنین آزمایشاتی در زنان جوانی که از سلامت کافی برخوردار هستند ضرورتی ندارد.
عده‌ای از پزشکان قبل از انجام لاپاراسکوپی از بیماران خود می‌خواهند که هیستروسالپنگوگرافی انجام دهند.
این عمل را می‌توان در کلینیکهای سرپایی هم انجام داد.
برای آنکه بیمار در طی عمل خوابیده باشد و احساس ناراحتی ننماید لاپاراسکوپی را تحت بیهوشی عمومی انجام میدهند.
پروسه عمل لاپاراسکوپی :
قبل از همه چیز بایستی شکم را با بتادین ضدعفونی کرده و آن را با پارچه استریل پوشاند.
یک وسیله مخصوص را از طریق واژن داخل رحم قرار میدهند.
از طریق سوزن نازکی که از زیر ناف وارد شکم شده مقداری گاز دی‌اکسیدکربن یا اکسیدنیترو یا هوا را به داخل شکم وارد می‌کنند.
این گاز باعث ایجاد یک فضای کافی در زیر جدار شکم و همچنین بالا راندن روده‌ها به دور از لگن شده و امکان مشاهده راحت‌تر اعضای تناسلی لگن را فراهم می‌آورد.
لاپاراسکوپی را که همانند یک تلسکوپ مینیاتوری به شکل لوله باریکی است از طریق یک برش کوچک زیر ناف وارد شکم می‌کنند.
در طی عمل لاپاراسکوپی به منظور مشاهده راحت‌تر و دقیق‌تر وسیله کوچک دیگری را برای جابجایی اعضای داخل لگن از یک محل دیگر وارد شکم می‌کنند.
در واقع بعلت آنکه نمی‌توان تمام اعضای موجود در لگن را بدون وسیله مخصوص دوم بطور کامل مشاهده نمود، بدون ایجاد سوراخ دوم لاپاراسکوپی تشخیصی ناقص خواهد بود.
در طی لاپاراسکوپی تمام لگن شامل رحم، تمام طول لوله رحم، تخمدان‌ها و جداره شکم که پریتوان نامیده می‌شود بدقت بررسی و مشاهده می‌گردد.
بعلاوه پزشک باید به موارد دیگری که ممکن است روی این ساختمان‌ها تأثیر بگذارد مثل چسبندگی‌ها، اندومتریوز و توده‌های کوچک دقت کافی بعمل آورد.
در صورت مواجه شدن با موارد غیرطبیعی پزشک می‌تواند آنها را درمان نموده (لاپاراسکوپی جراحی) و یا اینکه به کمک گیره‌های مخصوص بیوپسی تکه‌هایی از بافت مورد نظر را برای بررسی پاتولوژی جدا کند. سپس به منظور بررسی باز بودن لوله‌ها رنگ آبی «متیلن‌بلو» را از طریق رحم وارد لوله‌ها می‌کنند.
پس از تکمیل و اتمام عمل گازها را ازشکم خارج کرده و از یک یا دو عدد بخیه برای نزدیک کردن لبه‌های محل برش استفاده می‌کنند.
از آنجایی که این برشها کوچک هستند می‌توان آنها را به کمک چسب به هم نزدیک کرد.
همانطور که قبلاً هم گفته شد، عده‌ای از پزشکان پس از باز کردن دهانه رحم، داخل رحم را کورتاژ (D&C) می‌کنند تا در صورت وجود سل مخفی آن را پیدا کنند و یا چگونگی تخمک‌گذاری را بررسی نمایند.
برخی دیگر به منظور اطمینان از طبیعی بودن حفره رحم، هیستروسکوپی تشخیصی را هم در همان زمان انجام میدهند.
یکی از دیگر روش‌های پیشرفته موجود ویدئو لاپاراسکوپی است.
در این روش یک ویدئو به لاپاراسکوپ متصل شده و آنچه که جراح می‌بیند بر روی صفحه تلویزیون منتقل می‌شود.
این روش بسیار خوبی برای ضبط یافته‌ها و نگاهداری آنها میباشد.
این وسیله بسیار مناسبی برای توجیه و آموزش بیماران است زیرا پزشک می‌تواند بعداً با استفاده از ویدئو چگونگی و مشکل واقعی بیمار را برای وی توضیح دهد.
پیشرفتهای اخیر این امکان را برای شرکتهای سازنده فراهم آورده است که تلسکوپهای بسیار نازک را تولید کنند.
این تلسکوپها به نازکی یک سوزن هستند و میکرولاپاراسکوپ یا دوربین سوزنی نامیده می شود.
این امکان به پزشکان این فرصت را میدهند تا در مطب و بدون بیهوشی انجام دهند.
البته کیفیت تصاویر بخوبی تلسکوپهای معمولی نخواهد بود.
البته در سالهای اخیر روش جدید هیدرولاپاراسکوپی نیز مطرح شده است که پزشک می‌تواند از طریق واژن بدون برش شکمی، یک لاپاراسکوپ کوچک و نازک را وارد شکم نموده و لگن را از نظر چسبندگی و وضعیت تخمدان‌ها بررسی نموده و در صورت نیاز حتی کوتریزاسیون تخمدان را هم انجام دهد.
لاپاراسکوپی جراحی :
بسیاری از علل ناباروری را می‌توان از طریق لاپاراسکوپی در همان زمان لاپاراسکوپی تشخیصی جراحی و اصلاح نمود.
در طی عمل لاپاراسکوپی جراحی وسایل مورد نیاز دیگر مثل گیره بافت، قیچی،گیره‌های بیوپسی، منعقد کننده‌ها و نخ‌های بخیه را از طریق سوراخ لاپاراسکوپ و یا ۲ یا ۳ سوراخ دیگری که در بالای استخوان عانه ایجاد می‌شود وارد شکم می‌گردد.
بعضی از ضایعات را می‌توان با کمک روش‌های ذکر شده اصلاح نمود.
از این موارد می‌توان به آزاد نمودن بافتهای نابجای ناشی از اعمال‌جراحی و یا چسبندگی‌ها از اطراف لوله رحم و تخمدان، باز کردن لوله‌های مسدود و برداشتن کیست‌های تخمدان اشاره نمود.
می‌توان نقاط اندومتریوز پشت رحم، تخمدان یا پریتوان را ضمن عمل لاپاراسکوپی جراحی سوزاند و تخریب کرد.
در شرایط خاص می‌توان توده‌های کوچک میوم را خارج کرده و یا اینکه حاملگیهای خارج رحمی را درمان کرد.
در ضمن اعمال لاپاراسکوپی جراحی، جراح می‌تواند از سوزاندن الکتریکی (الکتروکوتر)، لیزر و یا بخیه استفاده کند. انتخاب روش مورد نظر بستگی به عوامل مختلفی از جمله تجربه جراح، محل ضایعه و در دسترس بودن وسایل دارد.
گاهی اوقات انجام یک لاپاراسکوپی «برای بار دوم» توصیه می‌گردد.
این عمل بیشتر پس از اعمال لاپاراسکوپی جراحی یا جراحی‌های بزرگ روی لوله درخواست می‌گردد.
لاپاراسکوپی دوم چند روز پس از عمل اول یا چند ماه پس از آن انجام می‌شود.
در ضمن این‌عمل، پزشک می‌تواند از اینکه چه مقدار از چسبندگی‌ها مجدداً تشکیل‌شده و یا اینکه اندومتریوز چقدر برگشت پیدا کرده مطلع گردیده و درصورت نیاز آن را درمان نماید.
پس از عمل بیمار بایستی ۲ تا ۴ ساعت استراحت کند تا اثرات داروهای بیهوشی خنثی گردد.
بیمار می‌تواند همان روز مرخص شده و به منزل برود و ۲ تا ۳ روز بعد هم کارهای معمول خود را از سر گیرد.
فعالیت جنسی را می‌توانند پس از یک هفته و یا بسته به نظر و توصیه پزشک خود شروع نمایند.
ممکن است بیمار پس از عمل احساس ناراحتی مختصری داشته‌باشد.
این موارد شامل :
تهوع خفیف به علت استفاده از داروها یا روش جراحی.
درد شانه و گردن به علت وجود گاز داخل شکم.
درد محل عبور وسایل از جدار شکم.
احساس گرفتگی گلو و خشونت صدا در مواردی که از لوله تنفسی در هنگام بیهوشی عمومی استفاده شده است.
دردهای شکمی مثل دردهای دوران قاعدگی.
ترشحاتی مثل خون قاعدگی برای یک یا دو روز.
درد عضلانی.
بیشتر این علائم خفیف در عرض یک یا دو روز از بین می‌روند.
برای چند روز بیمار احساس نفخ شکم دارد.
بروز هرگونه علامت غیرمعمول یا خاص را بایستی فوراً به پزشک خبر دهید.
بجز فواید بسیار زیاد دیگر لاپاراسکوپی باید بخاطر داشته باشید که این روش می‌تواند جایگزین یک عمل جراحی بزرگ (لاپاراتومی)گردد که نیاز به یک برش بزرگ شکمی و ۴ تا ۶ هفته دوران نقاهت پس‌از عمل جراحی دارد.
با وجود اینکه پزشک در برابر بیمار از لاپاراسکوپی بعنوان یک «عمل جراحی کوچک» نام می‌برد، بخاطر داشته باشید که برای بیمار هر عمل جراحی، عمل بزرگی خواهد بود! لاپاراسکوپی خطرات کمی را بدنبال دارد.
با اینحال وجود برخی شرایط خاص احتمال بروز عوارض را افزایش می‌دهد.
مثلاً اگر فردی قبلاً عمل جراحی روی شکم و بخصوص عمل جراحی روده انجام داده باشد احتمال خطر در او افزایش می‌یابد.
از دیگر شرایطی که ممکن است باعث افزایش احتمال بروز عوارض گردد شواهدی از عفونت در شکم، یک توده بزرگ شکمی و چاقی را می‌توان ذکر نمود.
بروز عوارض در زنان جوانی که از سلامت کافی برخوردار هستند و تحت عمل لاپاراسکوپی قرار می‌گیرند نادر بوده و معمولاً در ۳ مورد به ازای هر ۱۰۰۰ عمل جراحی روی می‌دهد.
این عوارض شامل آسیب به اعضای داخل شکم مثل روده، یک رگ خونی یا مثانه است.
بیشترعوارض هم در هنگام ورود لاپاراسکوپ از طریق ناف اتفاق می‌افتد.
درصورت بروز چنین حوادثی در ضمن عمل، پزشک بایستی یک عمل‌جراحی بزرگ انجام داده و آسیب وارده را از طریق یک برش بزرگتر شکمی ترمیم نماید.
گاهی اوقات این عوارض پس از اتمام عمل جراحی روی میدهند.
تندرست باشید
bioteb.ir
