انکوپرزیس دفع ناخواسته مدفوع است. این زمانی اتفاق می افتد که کودک بالای 4 سال است .این رفتار اغلب به یبوست مرتبط است. علتش این است که فرزند شما به اندازه کافی فیبر، آب، نخورده و یا ورزش نکرده است. این میتواند باعث حرکات دردناک روده شود.
حقيقت اين است كه بيشتر كودكان فراتر از سن آموزش دستشويي رفتن (معمولاً بزرگتر از 4 سال) كه به كرات لباس زيرشان را كثيف مي كنند وضعيتي معروف به انكوپرزيس دارند. مشكلي در روده ها كه اجبار طبيعي براي رفتن به دستشويي را كند مي كند و نمي توانند خود را نگهدارند. گرچه برآورد مي شود انكوپرزيس 1 تا 2 درصد كودكان زير 10 سال را مبتلا مي كند. اما مشكلات مربوط به بي اختياري مدفوع و يبوست براي بيش از 25 درصد تمامي مراجعين به متخصصان گوارش اطفال ( پزشكاني كه متخصص در اختلالات معده و روده اند) در نظر گرفته مي شود.
90 درصد موارد بي اختياري مدفوع به دليل يبوست است. مدفوع سفت و خشك دفعش مشكل است. اكثر كودكان مدفوع خود را بدليل درد ناشي از يبوست كه مرحله اي از دفع غير عادي مدفوع محسوب مي گردد، نگه مي دارند.
توصيه‌هاي اعضاي خانواده و دوستان هميشه مفيد نيست چون بيشتر افراد به اشتباه معتقدند انكوپرزيس مقوله اي رفتاري است . والدين، پدر و مادر بزرگ، از تنبيهات و اقدامات متعددي براي بي اختياري مدفوع استفاده مي كنند كه تنها احساس تنهايي، خشم، افسردگي يا تحقير به كودك مي دهد.
بيش از 20 درصد كودكان مبتلا به انكوپرزيس احساس كمبود عزت نفس دارند كه نياز به دخالت روانشناس يا مشاور دارند. اگر كودكتان بي اختياري مدفوع دارد، تحقير يا تنبيه كردنش تنها اوضاع را بدتر مي كند – در عوض، با پزشكش صحبت نماييد كه مي تواند به شما و كودكتان براي مبارزه با اين شرايط كمك كند.
بي اختياري مدفوع چيست و عوامل آن چه هست ؟
انكوپرزيس سه تا 6 برابر در پسران شايعتر است. براي كودك بي اختياري مدفوع، درك يبوست مهم است. تعداد دفعات اجابت مزاج از نظر سن و ماهيت فرد متغير است. خالي كردن روده در حالت طبيعي از يك تا دوبار در روز تا تنها 3تا 4 بار در هفته متغير مي باشد. به عنوان مثال كودكي كه بدون مشكل بعد از 3 روز مدفوع نرمي دفع مي كند يبوست ندارد. در هر حال كودكي كه مدفوع سختي ( كوچك يا بزرگ) هر چند روز يكبار دفع مي كند، يبوست دارد . كودكان ديگر هر روز به دستشويي مي روند اما تنها كمي گلوله هاي مدفوع سخت و كوچك دفع مي كنند و هميشه مقداري مدفوع در روده بزرگشان دارند.
لذا عوامل مدفوع سخت در اولين مرحله چيست؟ هر يك از مواردي چون رژيم غذايي ، بيماري ، مصرف كم مايعات ، ترس از دستشويي رفتن و يا دسترسي محدود به توالت عمومي (مانند توالت مدرسه) .
بعضي كودكان پس از اتفاقات استرس آور در زندگي شان مانند طلاق يا مرگ فاميل نزديك دچار يبوست مزمن مي شوند. عامل هر چه كه باشد زماني كه كودك شروع به نگهداشتن مدفوع خود مي كند ، مدفوع در روده بزرگ افزايش مي يابد و چرخه معيوب شروع مي گردد.
كار اصلي روده بزرگ حذف آب از مدفوع است پيش ازآنكه بخواهد آن را دفع كند. هر چه مدفوع بيشتر در آنجا بماند آب بيشتري حذف مي گردد و براي كودك دفع مدفوع خشك و بزرگ سخت تر مي شود. مدفوع بزرگ نيز روده بزرگ را كش مي دهد و عضلات آن را ضعيف مي كند و بر اعصابي كه زمان دفع مدفوع را به كودك خبر مي‌دهد، تاثير مي‌گذارند. چون روده بزرگ شل، مدفوع سخت را نمي توان بيرون براند ، دفعش دردناك است و كودك براي خودداري از دفع مدفوع به رقصيدن، مورب كرد پاها، ادا در آوردن يا روي نوك پا راه رفتن ادامه مي دهد.
در نهايت، بخش تحتاني روده بزرگ به قدري پر مي شود كه براي اسفنكتر ( دريچه اي كه خروج مدفوع از مقعد را كنترل مي كند) نگهداشتن مدفوع را مشكل مي سازد . مدفوع جزئي شايد خارج شود و باعث كثيف كردن شورت كودك گردد. مدفوع نرم تر نيز در اطراف توده بزرگ مدفوع تراوش مي كند و لباس زيرش را به هنگام استراحت اسفنكتر لكه مي كند. كودك نمي تواند از كثيف كردن خودش خودداري كند. هيچ فكري در مورد اين رويداد ندارد چون اعصاب پيامي را كه تنظيم كننده تخليه شكم ( يا دفع مدفوع ) است نمي‌فرستند.
والدين در ابتدا فكر مي كنند كودكشان داراي مورد ساده اي از اسهال است . اما پس از تكرار بي اختياري مدفوع ، مشخص مي گردد كه مشكل ديگري وجود دارد – خصوصاً چون دفع مدفوع زماني رخ مي دهد كه كودك بيمار نيست.
اغلب والدين از اين واقعيت كه كودكشان به نظر مي رسد بخاطر اين پيشامدها كه اكثراً به هنگام بيداريش رخ مي دهد آرامش داشته باشد نوميد مي گردند . انگار كه به علت سهل‌انگاري كودك است، كودك نبايد از اين حالت شرمنده و مقصر باشد ( بعضي كودكان حتي سعي مي كنند لباس زير كثيفشان را از والدين پنهان نمايند). دليل ديگري شايد مشخص تر باشد چون مغز كودك در نهايت به بوي مدفوع عادت مي كند، ديگر متوجه آن نمي شود.
هنگامي كه به پزشك كودكتان تماس مي گيريد :
اگر كودكتان هر يك از علائم ذيل را نشان مي دهد با پزشكش تماس بگيريد :
*
وجود مدفوع آبكي روي لباس زير به هنگامي كه كودكتان بيمار نيست.
*
مدفوع سخت يا درد به هنگام داشتن مدفوع
*
زمانيكه كه كودك از اجابت مزاج اجتناب مي‌كند.
*
درد شكمي
*
فقدان اشتها
درمان انكوپرزيس
اگر فكر مي كنيد كودكتان داراي بي اختياري مدفوع است، بسيار مهم مي باشد كه فوراً با پزشكش تماس بگيريد و چنانچه بيشتر صبر نماييد، سخت تر درمان مي شود. وقتي روده بزرگ بوسيله مدفوع كشيده مي شود، توانايي اعصاب در ارسال علائم به مغز براي زمان دفع مدفوع مختل مي گردد. اگر درمان نشود، نه تنها دفع مدفوع سخت‌تر مي شود بلكه كودكان مبتلا به انكوپرزيس اشتهايشان را از دست مي دهند يا از درد شكم رنج مي برند. مدفوع بزرگ و سخت نيز باعث جراحت پوست در اطراف مقعد مي شود كه خون در مدفوع ، كاغذ توالت يا در توالت باقي مي ماند . يبوست مي تواند منجر به شب ادراري و عفونتهاي مجراي ادراري نيز گردد چراكه روده بزرگ پر از مدفوع بر مثانه فشار مي‌آورد.
درمان بي اختياري مدفوع عبارت است از سه مرحله اقدام تحت نظر پزشك كودكتان. اكثر موارد بي اختياري مدفوع را مي توان با پزشك كودك درمان نمود. اگر تلاشهاي اوليه پزشك بي نتيجه ماند او را نزد متخصص گوارش ببريد :
1. اولين مرحله عبارت است از تخليه كردن روده بزرگ از مدفوع سخت و متراكم. هر پزشكي روش متفاوتي براي كمك به كودكتان دارد. بر اساس سن كودك و فاكتور ديگر، پزشك داروهايي تجويز مي كند از جمله نرم كننده مدفوع (مانند روغن معدني )، مسهل و يا تنقيه. (مسهل يا تنقيه بايد تنها با نظارت پزشك كودكتان داده شود؛ هرگز اين درمانها را بدون اولين بررسي پزشكش در منزل انجام ندهيد). هر چند اولين قدم ناخوشايند بنظر مي‌رسد وليكن بسيارلازم است كه روده ها براي درمان موفق يبوست و خاتمه دادبه انكوپرزيس تميز شوند.
2. پس از تخليه روده بزرگ ، پزشك به كودك كمك مي كند با استفاده از عوامل نرم كننده مدفوع دفع منظم مدفوع داشته باشند كه بيشترشان به صورت عادي اين كار را مي كنند. در اين مرحله مهم است استفاده از نرم كننده مدفوع را ادامه داد تا فرصتي به روده هاي كودكتان بدهيد تا به حد طبيعي برسد (عضلات روده ها كشيده شده اند لذا نياز به فرصت دارد تا به حالت عادي بر گردد. از والدين خواسته مي شود دو بار در روز پس از وعده غذايي كودك را روي نشيمنگاه توالت به مدت 5 تا 10 دقيقه بنشانند تا روده ها بر حسب عادت منظم تحريك شوند.
اين كار به كودك كمك مي كند تا توجه به فشارهاي خاص خودش را ياد بگيرد.وقتي دفع مدفوع منظم صورت مي گيرد پزشك كودكتان استفاده از نرم كننده مدفوع را كاهش مي دهد.
به خاطر داشته باشيد اگر در دوره درمان كودكتان به طور اتفاقي دوباره يبوست شديد پيدا كرد يا لباس زيرش را در طول درمان كثيف كرد مخصوصاً وقتي پزشك سعي مي كند كودك را از داروهاي مسهل دور كند، نوميد نشويد.
روش خوبي براي پيگيري پيشرفت كودكتان ادامه دادن يادداشت زمان دفع مدفوع روزانه اش مي باشد. با اطمينان تكرر، ماهيت (يعني سفتي، نرمي ، خشكي) اندازه (يعني كوچكي، بزرگي) مدفوع ها را يادداشت نماييد.
صبوري راه حل درمانانكوپرزيس است. چند ماه تا چند سال طول مي كشد تا روده بزرگ كشيده شده به حالت عاديش بر گردد و اعصاب آن دوباره موثر گردند.
در ضمن ، رژيم غذايي و ورزش اهميت زيادي در نرم و منظم كردن مدفوع دارد. همچنين غذاهاي غني از فيبر بالا را به خود كودكتان بدهيد و راههاي ديگري براي تركيب كردن اين غذاها با غذاي كودكتان اتخاذ نماييد به گونه اي كه خوردن خوراكي با فيبر بالا كه براي درمان بي اختياري مدفوع لازم است كاري عادي گردد.
· بيسكويت و يا كلوچه سبوس دار براي كودك تهيه كنيد.
· خوراك لوبيا (از جمله لوبيا رشتي) درست كرده و پس از اضافه كردن آبليمو و مقداري روغن زيتون و ادويه همراه و يا بدون سالاد به كودكتان بدهيد.
· خورشت كدو و يا بادمجان درست كنيد.
· حليم بادمجان درست كرده و مقدار زيادي عدس آب‌پز نيز به آن اضافه كنيد·
· به كودك كِشته آلو و يا كِشته زردآلو بدهيد.
· كودك را به خوردن سالاد تشويق كنيد. سالاد مي‌تواند حاوي هويج خرد شده، خيار، كاهو، گوجه فرنگي، گل كلم يا كلم به همراه سس لذيذ باشد.
علاوه بر اينكه مطمئن مي شويد كودكتان رژيم غذايي غني از فيبر دارد، فراموش نكنيد كه مقدار زيادي مايعات هر روز به او بخورانيد از جمله آب و آب ميوه طبيعي مثل آب گلابي، هلو و آلو تا به جذب آب در روده بزرگ كمك كند. همچنين مصرف لبنيات روزانه كودكتان ( از جمله پنير ، ماست و بستني) را به 500 سي‌سي محدود نماييد.
درمان موفق بي اختياري مدفوع بستگي به حمايت كودك دارد. برخي والدين متوجه مي شوند تشويق ها و عملكردهاي مثبت به ترغيب كودك در طول درمان كمك مي كند. انگيزه به كودك بدهيد مثل زدن ستاره يا برچسب روي تقويم دفع مدفوعش ، به خاطر داشتن مدفوع يا حتي سعي در اين زمينه، نشستن روي نشيمنگاه توالت يا مصرف دارو. هر چه كه انجام مي دهيد ، سرزنش نكنيد يا فرياد نكشيد – احساس بدي به كودكتان مي دهد و به كنترل اين وضعيت كمكي نمي كند.
صحبت و حمايت زيادي نشان دهيد و اطمينانش دهيد تنها كودكي نيست كه در دنيا دچار اين مشكل شده است. با گذشت زمان و درك وي، به بي اختياري مدفوع مي تواند غلبه كند.