در زمان بروز حوادث طبیعی مانند زلزله ، تمام ارگان های امدادی شروع به کمک و یاری رسانی می شوند. بیشترین تمرکز این ارگان ها بر روی نجات جان افراد حادثه دیده است ، اما یکی دیگر از مسائل که به آن توجه زیادی نمی شود ، کمک به برای مقابله با ضربه های روحی ناشی از بلایای طبیعی است.
تحقیقات نشان می دهد که تمام کودکان در چند هفته اول پس از حادثه دچار مشکلات خواب و ترس از تاریکی و تنهائی و افکار مزاحم هستند و بیشتر آنها افکار تکرارشونده نسبت به حادثه دارند و بیش از ۶۰ درصد کودکان، دچار اختلال رفتاری می شوند.
کودکان به طور ویژه ممکن است در مواجهه با بلایا آسیب پذیرتر باشند زیرا:
۱. آنها هیچ گونه تجربه ای درباره انواع بحران ندارند.
۲. آنها نگرانی و ترس والدین را دیده و درک می کنند.
۳. آنها برای درک وضعیت قبلی و افتراق بین وضع موجود و وقایع اتفاق افتاده برای خود و دیگران، دارای مهارت های کافی نیستند.
واکنش های کوکان در سنین مختلف در مواجهه با بحران متفاوت است از جمله:
الف. کودکان پیش از دبستان (۱۵ سال)
بچه های کوچک، به دنیا از منظر چشم بزرگترهای قابل اعتماد خود نگاه می کنند. بنابراین هرگونه تغییر در رفتار و نگرش والدین می تواند منجر به آشفتگی عاطفی کودک گردد. در این سن کودکان فاقد مهارت های کلامی و مفهومی برای درک مسائل انتزاعی همچون مقابله با استرس های ناگهانی هستند و برای کسب آرامش به والدین خود پناه می برند. تحقیقات نشان داده که واکنش های این گروه سنی بیشتر متکی بر چگونگی رفتار و مقابله خانواده با حادثه است. واکنش های این گروه از کودکان به صورت مکیدن شست، وابستگی به والدین، ترس از تاریکی، ترس از تنهائی، درد شکم، تیک، اضطراب، تحریک پذیری و اختلال در صحبت کردن بروز می نماید.
ب. کودکان دبستانی (۱۱، ۶ سال)
این گروه سنی قابلیت شناختی رشد یافته ای جهت درک خطرات دارند و بیشتر قادر به درک وقایع هستند. کودکان در این سن طیف کاملی از هیجان های انسانی را تجربه و درک می کنند اما ممکن است لغات یا کلماتی را برای اظهار تجارت خود نداشته باشند. کودکان در این سن نیاز شدیدی به درک آنچه اتفاق افتاده است و اقدامات لازم جهت مقابله با آن در آینده دارند.
واکنش های این گروه از کودکان به صورت افت تحصیلی، پرخاشگری در خانه و مدرسه، رفتارهای بدون تفکر، سردرد، بی اشتهائی، مشکلات خواب و کابوس شبانه، بروز رفتارهای کودکان و اجتناب از رفتن به مدرسه بروز می نماید.
ج. نوجوانی (۱۸، ۲۰ سال)
این گروه سنی نیاز شدیدی به احساس کفایت و شایستگی در دنیای اطراف خود، به ویژه در خانواده و در بین دوستان دارند. استرس فاجعه برای آنها بیشتر به صورت علائم روان تنی ظاهر می شود. حتی ممکن است نوجوانان برای مقابله با استرس و ناراحتی خود به مواد مخدر پناه ببرند و مشکلاتی در مدرسه و یا اجتماع ایجاد نمایند. واکنش های این گروه به صورت افت تحصیلی، طغیان و سرکشی در خانه یا مدرسه، کاهش رفتارهای مسئولانه، کاهش سطح انرژی و رفتارهای بزهکارانه بروز می نماید.
راه هائی که والدین می توانند جهت تطابق کودک با بحران ایجاد شده به کار ببرند شامل موارد زیر است:
۱. به کودک درباره آنچه اتفاق افتاده اطلاعات واقعی بدهید.
۲. در مورد اینکه چگونه تیم های پزشکی و گروه امداد و نجات در مواقع بحران به او و خانواده اش کمک خواهند کرد توضیح دهید.
۳. با نگاه کردن بر روی نقشه در مورد نوع حادثه و محل وقوع آن به کودک توضیح دهید.
۴. کودکان را از جزئیات حادثه دور نگه دارید، این کار را از طریق زیر می توان انجام داد:
الف: مدت زمانی که ممکن است کودک حادثه را از تلویزیون تماشا کند محدود کنیم.
ب: مدت زمانی که خانواده درباره بحران صحبت می کند محدود شود.
ج: برنامه معمولی اعضاء خانواده از جمله زمان خواب و رفتن به مدرسه در اثر حادثه نباید تغییر کند بلکه باید طی یک برنامه ریزی عادی ادامه داشته باشد.
۵. وقتی کودک درباره ترس و نگرانی خود صحبت می کند به او گوش دهید.
۶. نگرانی کودک را بشناسید و از او برای حل مشکلاتش حمایت کنید.
۷. احساس کودک را بشناسید و به او اجازه دهید تا آن را به راحتی بیان کند.
۸. به کودک اجازه دهید تا مشکل خود را به هر روشی که به نظر خودش بهتر است حل نماید (مثلاً خوابیدن با چراغ روشن و یا به همراه یک اسباب بازی).
۹. درباره اخبار و وقایع پیش داوری نکنید.
۱۰. از جدائی های غیرضروری اجتناب کنید.
۱۱. در کنار بستر کودک تا زمان به خواب رفتن او حضور داشته باشید.
۱۲. انتظارات خود را از کودک به طور موقت در خانه و مدرسه تعدیل نمائید.
۱۳. کودک را با واقعیت های روزمره خانه مشغول کنید.
۱۴. به کودک در مورد بلایای طبیعی و علت آنها توضیح دهید.
۱۵. به کودک توجه و ملاحظه بیشتری نشان دهید.
۱۶. کودک را برای صحبت کردن درباره فاجعه به همسالان خود تشویق کنید.
۱۷. کودک را به انجام فعالیت های جسمانی مثل ورزش و کار تشویق کنید.
۱۸. کودک را جهت شروع فعالیت های اجتماعی ـ تفریحی و رقابت تشویق کنید.
۱۹. بعضی از اعمال را به صورت خانوادگی انجام دهید به طور مثال یک نماز دسته جمعی بخوانید و یا با هم یک نامه بنویسد و در آن نگرانی های خود را بیان کنید.
