بارها شده جلوی آیینه رفتید و نگاه به موهای سفید و چروک های صورتتان کردید و گفتید امان از استرس و فشار، و یا وقتی کسی را میبینیم که کمی سالخورده شده و نسبت به سال های پیش سختی بیشتری داشته میگوییم استرس و فشار او را شکسته کرده. ولی واقعا این جملات بار علمی دارند یا فقط در میان مردم اینطور جا افتاده است. در این باره آقای دکتر فرشاد نجفی‌پور، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه، گفت‌وگویی انجام داده اند که در ادامه می‌خوانید.
اگر بتوانیم استرس را کنترل کنیم قطعا بیشتر عمر می‌کنیم
اضطراب واکنش طبیعی ما به خطر (واقعی یا خیالی) است، که به واکنش جنگ و گریز هم معروف است. ارتباطی دوطرفه بین مغز و بدن که نتیجه‌اش فعال شدن سیستم‌های قلب و عروق، ایمنی و… است. این واکنش محصول غریزه بقاست، اما وقتی اضطراب طولانی می‌شود یعنی جنگ و گریز داخلی دائمی می‌شود، بدن تاب نمی‌آورد و سر ناسازگاری می‌گذارد و نتیجه این است که بدن شروع به پوسیدن می‌کند. در جریان واکنش بدن به استرس، ترشح آدرنالین، نوراپی نفرین و کورتیزول در سطح بالایی صورت می‌گیرد.
افزایش ترشح هورمون ها در نتیجه استرس، چه آثاری در بدن ایجاد می کنند؟
با افزایش ترشح آدرنالین: ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند، هضم غذا به خوبی صورت نمی‌گیرد، عروق را تنگ می‌کند و بینایی و شنوایی را کاهش می‌دهد. نوراپی نفرین هم ضربان قلب را افزایش و بخش مسئول توجه و تمرکز در مغز را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
افزایش ترشح کورتیزول: هم فشار خون و قندخون را بالا می‌رود، سرخرگ‌ها را خشک و چربی ذخیره می‌کند و هورمون رشد را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، کورتیزول: باعث پوکی استخوان، از بین رفتن عضلات و بافت نرم هم می‌شود و سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند.
مواد شیمیایی استرسی: که محصول استرس طولانی مدت (مزمن) هستند، بدن را دچار تغییرات داخلی می‌کنند که نهایتا به شکل پیری در چهره خود را نشان می‌دهند.
سه پدیده ژنتیکی با روند پیری در ارتباط هستند: اکسیده شدن، قندی شدن و کوتاه شدن کروموزوم.
اکسیده شدن، نتیجه تولید اکسیدکننده‌ها (موادی شدیدا فعال که محصول التهاب، عفونت، الکل و سیگار هستند) است که به ژن‌ها صدمه می‌زنند. برخی حیوانات با مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها (مواد خنثی‌کننده اکسیدکننده‌ها) عمرشان یک و نیم برابر می‌شود. اکسیده شدن یکی از عوامل مرگ سلول‌ها و پیری انسان است.
قندی شدن یعنی گلوکز (قند) به دی‌ان‌ای (ماده وراثت)، پروتئین‌ها و چربی‌ها می‌چسبد و نمی‌گذارد درست کار کنند. پیر که می‌شویم قندی شدن موجب کاهش گردش خون، سفتی پوست و بدکارکردن بافت‌ها می‌شود. شاید کاهش دریافت کالری با کاهش قندی شدن پیری را به تاخیر بیندازد، شاید.
از طرفی دیگر، کوتاه شدن کروموزوم روندی عادی در تقسیم و تولید مثل سلول‌هاست. این کوتاهی در انتهای کروموزوم که نامش تلومر است رخ می‌دهد. پیری هم خودبخود تلومرها را کوتاه می‌کند. شاید استرس از همین طریق سلول‌ها را می‌کشد، عضلات را ضعیف و بینایی و شنوایی را ضعیف می‌کند، صورت را چروک می‌اندازد و موها را سفید می‌کند.
استرس موجب فعالیت هایی می شود که باعث می شود که پیرتر به نظر بیاییم
البته ما وقتی نگران می‌شویم شاید درست غذا نخوریم، کمتر ورزش کنیم، سیگار بکشیم و منظم نخوابیم. همه اینها بر روند پیری تاثیر می‌گذارند. وقتی نگران هستیم به پیشانی چروک می‌دهیم، اخم می‌کنیم و عضلات صورت و گردنمان سفت می‌شود. اینها ظاهرمان را پیرتر نشان می‌دهد.
بزرگان و افراد اثرگذار در اجتماع و تاریخ، هورمون‌های حاصل از استرسشان با شدت و حجمی بسیار زیاد در جریان است. به شدت مشغول اکسیده شدن، قندی و کوتاه شدن کروموزوم هستند که سبب می‌شود زودتر از دیگران پیر بشوند.
همه پیر می‌شوند. طول عمر بیش از هر چیزی وابسته دی‌ان‌ای خودمان، پدر و مادرمان و اجدادمان است. اما دانش بشری درباره استرس، بیوشیمی و ژنتیک می‌تواند به دادمان برسد. اگر بتوانیم استرس را کنترل کنیم قطعا بیشتر عمر می‌کنیم.
