بسیاری از افراد به سلامت جسمی خود اهمیت بسیاری می دهند ، اما هیچگاه برای درمان بیماری های روحی مانند افسردگی ، به پزشک مراجعه نکرده اند. بسیاری از بیماری های جسمی به خصوص اختلالات جنسی در مردان و زنان ، منشا روحی روانی دارد.
حدود ۴۰ درصد خانم ها به اختلال عملكرد جنسی مبتلا هستند. این مسئله در خانم های جوان بیشترین شیوع را دارد و با افزایش سن، میزان بروز این مشكل كمتر می شود. معمولا خانم ها وقتی به این موضوع پی می برند كه سطح تمایل یا رضایت جنسی آنها از بین رفته و یا دچار تغییر شده و مشكلی در روابط جنسی آنها به وجود آمده است. البته این مشكل با انجام درمان موثر، برطرف می شود. معمولا در برنامه های درمانی، برقراری ارتباط موثر و كارآمد بین زن و شوهر، حرف اصلی را می زند. شناخت مشكل، اولین و مهم ترین راه با توجه به شیوع زیاد این مشكل در بین خانم ها بهتر است شناخت بیشتری از آن داشته باشیم. چهار نوع اصلی اختلال عملكرد جنسی در خانم ها شامل این موارد است: ۱ كاهش تمایل جنسی به صورتی كه فرد افكار یا تخیلات جنسی كمتری دارد. ۲ عدم توانایی در برانگیختگی و تحریك جنسی و یا حفظ این تحریك و انگیزش. ۳ عدم توانایی رسیدن به اوج لذت جنسی یا ارگاسم ۴ دردناك بودن رابطه جنسی
اما چرا این مشكل پدید می آید و چه اتفاقی می افتد كه چنین احساسی در فرد ایجاد می شود كه دیگر شرایط و حالات سابق را ندارد؟ برای پاسخ به این سوِال بهتر است بدانید كه مسائل جنسی خانم ها تركیبی از پیام های جسمی، عاطفی و روانی است. در نتیجه بروز مشكل در یكی از این حیطه های ذكر شده، بر روی سایر حیطه ها تاثیر می گذارد مثلا مشكل جسمی باعث بروز ترس می شود و ترس به خودی خود منجر به احساس گناه می شود. به این ترتیب، علل اختلال عملكرد جنسی در خانم ها در اغلب موارد بهم مربوط و وابسته است. علل جسمی: درد در طی رابطه جنسی كه ممكن است به دلیل آسیب دستگاه تناسلی زنانه باشد، ناهنجاری جسمی، انقباض غیرارادای عضلات مهبل، تبخال تناسلی، عفونت مهبل، بیماری های مختلف، تغییرات جسمی ناشی از جراحی، پرتودرمانی یا سایر روش های طبی تشخیصی و درمانی. علل روانی: علل روانی ممكن است به وجود مشكلاتی از قبل مربوط باشد و یا مشكلی جدیداً به وجود آمده باشد. استرس، دعواها یا ناسازگاری های بین زن وشوهر، آسیب لگن در گذشته كه ممكن است به دنبال آن انقباضات دردناك و غیرارادی در مهبل اتفاق بیفتد، افسردگی، انواع ترس ها به خصوص اگر به بیماری هایی مثل سرطان، اعمال جراحی (مثل برداشتن پستان ها یا رحم) مربوط باشد باعث می شود فعالیت جنسی برای زن و شوهر، ناخوشایند شود، افزایش سن و نگرانی از مشكلات ناشی از آن. علل دارویی: مثل داروهای ضدفشارخون و ضددیابت، ضدافسردگی ها، آنتی هیستامین ها، آرام بخش ها، داروهای سركوب كننده اشتها، داروهای شیمی درمانی برای سرطان و مخدرها. عوامل فرهنگی و اجتماعی: این عوامل هم نقش مهمی در سلامت جنسی زنان ایفا می كنند. نبودن سرویس های مراكز بهداشتی (به خصوص بهداشت خانواده) مناسب برای كسب اطلاعات و آگاهی و عدم وجود آموزش مسائل جنسی در برنامه های آموزشی و بهداشتی یك كشور كه باعث می شود یك خانم، رفتار جنسی سالم و درست را یاد نگرفته باشد. ضمناً ممكن است یك خانم احساس كند، نمی تواند با استانداردهای اجتماعی تطابق داشته باشد و به عبارتی از نظر اجتماعی پذیرفته شده نیست. همین احساس باعث می شود فكر كند جذابیت كافی را نزد همسرش ندارد زیرا این خانم تصور می كند موقعیت او در اجتماع باعث شده از نظر همسرش نیز پذیرفته نشود و یا در شرایطی كه خانم فكر می كند نمی تواند انتظارات فرهنگی و خانوادگی را به عنوان یك زن برآورده كند نقش مناسبی در خانواده ایفا نمی كند. قطعاً وقتی همسر یك خانم دائم از او ایراد می گیرد و یا او را تحقیر می كند، زن احساس كفایت در خانواده نمی كند و همین مسئله بر روی روابط جنسی او نیز تاثیر می گذارد. به چه علائمی باید توجه كرد؟ در خانمی كه به اختلال عملكرد جنسی مبتلاست میل جنسی كم شده است و معمولا این افراد می گویند كه تصورات و افكار جنسی در آنها كمتر شده است و یك احساس مقاومت بر سر رابطه جنسی آنها ایجاد شده است. میزان انگیزه و برانگیختگی این افراد كم می شود و به عبارتی پذیرای رابطه جنسی نیستند و احساس می كنند نمی توانند از نظر جنسی تحریك شده و یا این تحریك را حفظ كنند. فردی كه مشكل دارد قادر نیست به اوج لذت جنسی یا ارگاسم برسد و ممكن است در طی نزدیكی درد احساس كند. معمولا همین علائم موجب می شود فرد احساس كند مشكلی به وجود آمده است كه بهتر است در این رابطه به پزشك مراجعه كند. معمولا پزشك با شرح حال كامل، بررسی سابقه بیمار و معاینه فیزیكی، علت یا علل مشكل را پیدا كرده و سپس درمان مناسبی را آغاز می كند. درمان بسیاری از موارد اختلال عملكرد جنسی در زنان قابل درمان است. البته در صورتی كه علت زمینه ای آن مشخص شود. درمان در صورتی موثر خواهد بود كه بین خانمی كه مشكل دارد و پزشك معالج و حتی همسر خانم، صداقت و آرامش برقرار باشد زیرا مخفی نگهداشتن مشكل، آن را پیچیده تر و بدتر خواهد كرد. به دلیل اینكه اختلال عملكرد جنسی اغلب علل مختلف و متعددی دارد نمی توان از یك درمان كلی و همه گیر برای برطرف كردن آن استفاده كرد زیرا یك راه درمانی كه برای یك فرد كارساز است ممكن است در فرد دیگر پاسخ گو نباشد. یك برنامه درمانی خوب و موثر در ابتدا علت اختلال را مدنظر قرار می دهد و سپس بر روی تقویت ساختار ارتباطی همسران متمركز می شود. درمان ها شامل این موارد است: درمان طبی در صورتی كه مشكل زمینه ای و یا بیماری خاصی وجود داشته باشد، آموزش در مورد بدن فرد، پیام های جنسی و گیرنده های مخصوص آن در بدن و تغییرات ایجاد شده در روابط جنسی با افزایش سن، مشاوره ارتباطی برای خانم و همسرش كه هدف آن بررسی روابط همسران، رفع موانع ارتباطی و تقویت ارتباطات دوطرفه است، روان درمانی و درمان های كاهش میل جنسی. معمولا در صورتی كه انگیزش و برانگیختگی جنسی كاهش پیدا كرده باشد درمان های خاصی انجام می شود. در این موارد توصیه می شود میزان صمیمیت و روابط عاطفی بین همسران بیشتر شود و قبل از برقراری رابطه جنسی احساس خوشایندی از نظر عاطفی بین همسران ایجاد شده باشد. ممكن است ژل های نرم كننده مهبل تا حدی در این زمینه كمك كننده باشد. باید به همسران آموزش داده شود كه عواطف و احساسات نقش مهمی در انگیزش جنسی ایفا می كند. وقتی آنها به هر دلیلی از هم ناراحت هستند تا زمانی كه عامل ناراحتی و مشكل بین آنها برطرف نشده باشد نمی توانند در روابط جنسی، انگیزش و احساس مناسبی داشته باشند.
مشاوره در این زمینه بسیار موثر است زیرا باید انتظارات و توقعات همسران از روابط جنسی مشخص شود، به عنوان مثال اگر خانم جهت داشتن روابط جنسی با همسرش از طرف او تحت فشار روحی زیاد قرار بگیرد انگیزش جنسی در او سركوب می شود، زیرا او در شرایط روحی یا جسمی مساعدی نیست و توقع و انتظار همسرش كاملا بی مورد است. درمان هایی كه برای این مشكل در نظر گرفته شده شامل انجام ورز ش هایی برای افزایش كنترل عضلانی انقباض و انبساط عضلات لگن، رفع موانع فكری با استفاده از تصورسازی، انحراف فكر از مسائل ناراحت كننده و یا شنیدن موسیقی، تغییر چهارچوب ها و قالب های انتظاری به صورتی كه صمیمیت و گرمی روابط جنسی بر روی رضایت دو طرف متمركز باشد و درمان درد در زمان نزدیكی، است. درد چرا؟ وجود درد در زمان نزدیكی در خانم ها در اغلب موارد دلیل جسمی دارد. بنابراین اولین اقدام درمانی در این مورد، بررسی و رفع مشكل جسمی است. البته دردناك بودن رابطه جنسی می تواند بیش از یك علت داشته باشد و ممكن است علل روانی را شامل شود. ممكن است این درد به دلیل انقباضات غیرارادی مهبل باشد. این مشكل در زنان جوان و بی تجربه شایع تر است و بعضی مواقع به علت عدم آموزش رفتار صحیح جنسی یا عدم آمادگی جهت نزدیكی اتفاق می افتد. در این مواقع درمان شامل برنامه كامل و هدف داری جهت آرامش و شل كردن عضلات و شل شدن تدریجی مهبل است كه ممكن است برای این كار از روان درمانی نیز كمك گرفته شود. البته درد در طی مراحل اولیه نزدیكی ممكن است به دلیل تحریك مهبل یا خصوصیات آناتومیك آن در خانم باشد كه این مسئله نیز قابل درمان است. اما دردی كه در حین نزدیكی یا بعد از خاتمه نزدیكی، تازه شروع می شود احتمالاً به دلیل فقدان عوامل نرم كننده طبیعی است كه در طی نزدیكی در مهبل ترشح می شوند. در این مواقع از ژل های نرم كننده می توان استفاده كرد. در بعضی موارد بیماری لگن باعث بروز درد می شود كه باید برطرف شود. در صورت وجود درد در حین مقاربت باید مشكل را صادقانه برای پزشك بازگو كرد و به تمامی سئوالات مربوطه پاسخ داد. رابطه پزشك و بیمار در این مواقع باید به نحوی باشد كه صمیمیت و اعتماد دو طرفه وجود داشته باشد تا درمان مناسب انتخاب شود. گرفتن دوش آب گرم قبل از مقاربت كار مثبتی است كه باعث كاهش اضطراب و آرامش فرد می شود. معمولا درمان گران و مشاورانی كه در زمینه مشكلات جنسی فعالیت می كنند از جنس درمانی )sex therapy( استفاده می كنند. این افراد سعی می كنند زنان مبتلا به اختلال عملكرد جنسی را راهنمایی كنند و درمان هایی را در این زمینه ارائه می دهند. این درمان ها شامل موارد ذیل است: روش های حل مشكل جهت برقراری ارتباط موثر بین همسران، آموزش روش ها و ورز ش های خاص برای تقویت تجربه جنسی در فرد مبتلا (مثلا در مواردی كه خانم به انقباضات غیرارادی مهبل مبتلاست، روش هایی جهت شل شدن ورودی مهبل به او آموزش می دهند یا در مواردی كه خانم نمی تواند به ارگاسم یا اوج لذت جنسی برسد روش هایی را جهت رفع این مشكل به او آموزش می دهند)، در بعضی مواقع از همسر نیز درخواست می شود در این جلسات درمانی شركت كند و درمانی دوگانه صورت می گیرد تا مشكلات هر دو نفر مشخص شده و آموزش های لازم ارائه شود، روش های انحراف فكری (مثلا وقتی خانم دائما از نظر فكری بر روی مشكلات زندگی یا مواردی از این قبیل متمركز است و نمی تواند رابطه جنسی درستی داشته باشد روش هایی به او آموزش داده می شود تا فكر او از این مشكلات منحرف شود مثل گوش كردن موسیقی و غیره و…)، روش های شل كردن و انقباض عضلات لگن، هیپنوتیزم و تلقین برای كنترل علائمی كه باعث بروز اضطراب می شوند (مثلا خانمی كه دچار ترس است یا اعتماد به نفس او ضعیف است اضطراب پیدا می كند) و آموزش رفتاری مثل روش های حفظ قاطعیت برای كمك به اینكه خانم بتواند احساسات و نیازهای عاطفی و جنسی خود را بیان كند. روش های پیشگیری طبیعی است كه باید جلوی بروز چنین اختلالاتی را گرفت، زیرا این مشكل باعث بر هم خوردن روابط همسران و آشفتگی فكر و ذهن آنها می شود و زندگی آنها را در یك حلقه معیوب می اندازد. عواملی جزو فاكتورهای خطرساز محسوب می شوند كه زنان را مستعد ابتلا به اختلال عملكرد جنسی می كنند. مشكلات عاطفی و استرس مثل تنش هایی كه در روابط فردی وجود دارد یا نگرانی های مالی و اقتصادی، مشكلات سلامتی كه باعث درد حین مقاربت می شوند یا در انجام این عمل مشكل ایجاد می كنند، جراحی های لگن و ناحیه تناسلی، بیماری های عصبی مثل حمله مغزی، آسیب نخاعی و بیماری پاركینسون، بیماری های غدد درون ریز مثل دیابت یا بیماری كبدی، بیماری عروقی محیطی، سابقه آسیب و صدمه جنسی مثل سوء رفتار جنسی در كودكی، عدم وجود تمایل به مسائل جنسی (كه باید ریشه یابی و درمان شود) و مصرف بعضی داروها، فرد را در معرض خطر ابتلا به چنین مشكلی قرار می دهد. یك خانم برای اینكه بعد جنسی زندگی خود را از آسیب حفظ كند باید مواردی را مدنظر قرار دهد تا از بروز مشكل پیشگیری به عمل آورد. بهتر است روش ها و مهارت های برقراری ارتباط موثر با همسر را بیاموزید تا بتوانید نیازها و تمایلات خود را به راحتی و به صورت موثر با او در میان بگذارید. با الگوها و روش هایی كه باعث برانگیختگی و ایجاد انگیزش جنسی در خودتان می شود آشنا شوید. نگذارید استرس های زندگی مثل مشكلات اقتصادی، شغلی و تنش ها بین شما و همسرتان اتفاق بیافتد. بهتر است بدانید بسیاری زنان همواره در طی رابطه جنسی به اوج لذت جنسی یا ارگاسم نمی رسند. در صورت لزوم از مقادیر كافی ژل نرم كننده مهبلی استفاده كنید تا درد برطرف شود. انتظارات بیش از اندازه از خود نداشته باشید و همواره رابطه عاطفی خوب و نزدیكی را با همسرتان حفظ كنید.اگر زنی جهت داشتن روابط جنسی با همسرش از طرف او تحت فشار روحی زیاد قرار بگیرد انگیزش جنسی در او سركوب می شود، زیرا او در شرایط روحی یا جسمی مساعدی نیست و توقع و انتظار همسرش كاملا بی مورد است بسیاری از موارد اختلال عملكرد جنسی در زنان اگرچه آزاردهنده اما قابل درمان است.
