چه نوع داروی مسکنی انتخاب کنیم

انجمن بین‌المللی مطالعه درد، درد را به «یک احساس ناخوشایند و تجربه نامطلوب همراه با احتمال وقوع آسیب بافتی» تعریف کرده است. درد مزمن در آمریکا در حدود 100 میلیون نفر را تحت‌تاثیر قرار داده و سالانه هزینه‌ای معادل 600 بیلیون دلار آمریکا برای این کشور در بر دارد. راه‌های متعددی برای طبقه‌بندی درد وجود دارند. تقسیم‌بندی کلی آن به درد حاد و درد مزمن، ساده‌ترین روش است. طبقه‌بندی درد برای اطمینان از اینکه درمان مناسب انتخاب شده، ضروری است. درد مزمن معمولا به دردی گفته می‌شود که بیشتر از زمان مورد انتظار (معمولا بین 3 تا 6 ماه) باقی بماند. 

       درد ممکن است عمومی باشد و سرتاسر بدن را درگیر کند، یا موضعی بوده و فقط قسمت خاصی را گرفتار کند. درد موضعی که از آسیب پوستی، سیستم عضلانی-اسکلتی یا مفصلی منشاء گرفته باشد، درد سوماتیک نام دارد. درد احشایی، به درد منتشری که از ارگان‌های داخلی منشاء می‌گیرد، گفته می‌شود. درد نوسیسپتیو، دردی است که به علت تحریک اعصاب و اندام‌ها به‌دلیل ترشح موادی که باعث صدمه به آنها می‌شوند ایجاد می‌شود. وقتی که درد در نتیجه آسیب به سیستم عصبی (محیطی یا مرکزی) ایجاد می‌شود، به آن درد نوروپاتیک اطلاق می‌شود (مثلا نورالژی پست هرپتیک)

       درمان‌های موضعی برای همه مراحل و انواع درد مزمن مناسب نیستند؛ اما نقش مهمی در مدیریت درد عضلانی-اسکلتی مزمن، درد نوروپاتیک محیطی و درد ناشی از سرطان و بدخیمی ایفا می‌کنند.

       داروهای ضددرد خوراکی برای مدت‌های طولانی درمان اصلی درد مزمن بوده‌اند. جذب سیستمیک این داروها بیماران را در معرض خطر مواجهه با عوارض جدی قرار می‌دهد. به امید ایجاد اثربخشی مشابه و در عین حال، کاهش خطر بروز عوارض ناخواسته، فرمولاسیون‌های آلترناتیوی برای ضددردهای خوراکی تولید شده‌اند. در کنار کاهش خطر بروز عوارض سیستمیک، تجویز موضعی ضددرد از طریق برچسب‌های پوستی، ژل، کرم، پماد و محلول‌ها، اثر ضددردی را با درجات کمتری ایجاد می‌کند. برچسب‌های پوستی برای انتقال سیستمیک ضددرد ابداع شدند؛ در این روش، اعضایی که در بروز عوارض نقش دارند، دور زده می‌شوند. به‌عنوان مثال، هدف از تولید فنتانیل به شکل قابل جذب از خلال پوست آن، ایجاد ضددرد سیستمیکی است که جذب سیستم گوارشی آن حذف شده است. چنین وضعیتی تهوع، استفراغ و اسهال ناشی از مصرف اپیوئیدها را کاهش می‌دهد.

       داروهای موضعی باید بتوانند به بافت‌های هدف نفوذ کنند و در آنها منتشر شوند. برای عبور از لایه شاخی پوست، دارو باید لیپوفیلیک، هیدروفیلیک و با وزن مولکولی مطلوب باشد. از آنجا که فرآورده‌های دارویی موضعی، جذب روده‌ای ندارند و مسیر متابولیسم اول آنها محدود است، بنابراین، در مقایسه با داروهای خوراکی، با وجود ایجاد غلظت‌های موثر یکسان در بافت‌های هدف، مواجهه سیستمیک کمتری دارند.

       دیکلوفناک، یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی است که اثر خود را از طریق مهار آنزیم سیکلواکسیژناز اعمال می‌کند. مهار این آنزیم موجب کاهش تولید و آزادسازی پروستاگلندین‌ها و ترومبوکسان‌هایی می‌شود که روندهای التهابی را تنظیم می‌کنند. دیکلوفناک اثر مهاری اختصاصی بالایی برای 2 -COX دارد و اعتقاد بر این است که نقش افزایشی برای تنظیم روندهای التهابی ایفا می‌کند.

       دیکلوفناک موضعی به صورت محلول، ژل و برچسب پوستی موجود است. ژل یک درصد دیکلوفناک سدیم، در تیوپ‌های 100 گرمی موجود است که باید در دمای اتاق نگهداری شوند. برای درمان ضددرد آرنج، مچ یا دست با دوز 2 گرم 4 بار در روز و برای مچ پا، زانو و پا، دوز 4 گرمی 4 بار در روز تجویز می‌شود. ژل باید روی پوست مالیده شود و نباید بیش از 16 گرم در روز در ناحیه اندام تحتانی و بیش از 8 گرم در هیچ یک از مفاصل اندام فوقانی مصرف شود.

       برچسب پوستی 3/1 درصد دیکلوفناک سدیم، در جعبه‌های حاوی 6 پاکت کوچک ارائه می‌شود. هر برچسب، اندازه 10 در 14 سانتی‌متری دارد و حاوی 180 میلی‌گرم دیکلوفناک اپولامین است. برچسب‌ها باید در دمای اتاق نگهداری شوند و پاکت‌ها در صورتی که استفاده نمی‌شوند باید محکم بسته شوند. هر برچسب باید 2 بار در روز به دردناک‌ترین ناحیه مفصل و روی پوست بدون آسیب چسبانده شود. به‌دلیل خطر افزایش جذب ماده موثره دارو، از گرما و بانداژ فشاری نباید استفاده کرد.

       محلول موضعی دیکلوفناک سدیم، به‌طور اخص برای درمان درد مرتبط با استئوآرتریت زانو تجویز می‌شود. این محلول در 2 شکل 5/1 و 2 درصدی موجود است. محلول 5/1 درصدی در بطری‌های 60 یا 120 میلی‌لیتری و همراه با یک قطره‌چکان بسته‌بندی شده است. هر میلی‌لیتر محلول، حاوی 05/16 میلی‌گرم ماده موثره است. برای بهبود درد، بیماران باید روزانه 4 بار 40 قطره از محلول را روی هر زانوی دردناک بمالند. رنگ ظاهری محلول موضعی دیکلوفناک از بی‌رنگ تا صورتی کمرنگ یا نارنجی کمرنگ متغیر است و بطری باید در دمای اتاق نگهداری شود.

       درد در طول فیبرهای عصبی آوران به دستگاه عصبی مرکزی منتقل می‌شود. قطع این انتقال با کمک ضددردهای موضعی نظیر لیدوکائین، از طریق مهار برگشت‌پذیر کانال‌های سدیم-پتاسیم انجام می‌شود. لیدوکائین در فرمولاسیون‌های مختلفی موجود است. برچسب پوستی برای بهبود درد نوروپاتیک محیطی مزمن، پرمصرف‌ترین شکل است. برچسب پوستی لیدوکائین در کارتون‌های 30 تایی موجود است و هر برچسب حاوی 700 میلی‌گرم لیدوکائین است