متاسفانه روز به روز به آمار کودکان گرسنه و خانواده های فقیر در دنیا افزوده می شود و گرسنگی بیداد می کند فقرا با کمبودهای مختلف غذایی دچار انواع بیماری های مزمن می شوند و تلفات زیادی میدهند راه پیشگیری و مقابله با این وضعیت در دنیا چیست؟
فقر یکی از عوامل مهم ایجاد سوء تغذیه و در عین حال یکی از عواقب آن است. به سخن دیگر فقر سبب ایجاد سوء تغذیه و ناتوانی جسمی و ذهنی می شود که به نوبه خود فقر بیشتری را به دنبال خواهد داشت. با این حال نباید فراموش کرد که فقر تنها علت سوء تغذیه نسبت و عوامل فرهنگی اجتماعی و بهداشت و سلامت عمومی جامعه در ایجاد سوء تغذیه نقش دارند.
در حال حاضر گروه هایی از جمعیت جامعه ما دچار سوء تغذیه هستند. مسائل ناشی از کم غذایی عبارتنداز: سوء تغذیه پروتئین-انرژی، کم خونی فقرآهن، اختلالات ناشی از کمبود ید، کمبود روی، کلسیم، کمبود ویتامین A، B2 و D.بخش هایی از جمعیت نیز از مشکلات ناشی از اضافه مصرف یا مصرف رژیم غذایی نامتعادل، چاقی، دیابت و بیماری های قلبی عروقی رنج می برند.
این مشکلات تغذیه ای با پیامدهای نامطلوب اجتماعی – اقتصادی و بهداشتی شامل افرایش مرگ و میر و ابتلاء به بیماری ها، افزایش هزینه های درمان، کاهش ضریب هوشی و قدرت یادگیری، کاهش توان کار و بطور کلی کاهش توانمندی های ذهنی و جسمی روند توسعه کشور را به مخاطه می اندازند.
در این مقاله به برخی جنبه های فقرزدایی تأکید می ورزیم:
1)امنیت غذایی خانوار: منظور از امنیت غذایی خانوار، دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی اعضای خانوار در تمام اوقات به غذای سالم، کامل و کافی که احتیاجات رژیمی و تمایل آن ها را به غذا برای گذراندن یک زندگی فعال و سالم رفع کند، است. دسترسی به غذای سالم و مغذی، دریافت غذای کافی و ضرورتاً رهایی از گرسنگی حق هر فرد است.
علاوه بر اینکه باید مواد غذایی موجود و در دسترس خانوار باشد، باید توانایی مالی برای خرید وجود داشته باشد تا امنیت غذایی فراهم شود. از دید اقتصادی باید تقاضای موثر از سوی خانوار برای خرید موثر غذا وجود داشته باشد. اما باید به این نکته اشاره کرد که اگر آگاهی های درست تغذیه ای وجود نداشته باشد افراد ممکن است بخشی از بودجه غذایی خود را صرف مواد خوراکی با ارزش تغذیه ای پائین کنند. از این رو آموزش تغذیه بسیار مهم است و باید به آن توجه شود.
–نقش زنان در محو فقر تغذیه ای
به شمار آوردن زنان و دختران بعنوان شرکایی که همپای مردان در فرآیند توسعه نقش دارند محور اصلی این بحث است. درآمد خانواده یکی از موثرترین عوامل برای تأمین سلامت تغذیه ای افراد خانوار است و تأمین درآمد گرچه در فرهنگ بسیاری از اقوام بر عهده مردان است اما در بسیاری از جوامع سنتی نیز زنان نقش تعیین کننده ای در این میان دارند که گاه رقم آن به بالاتر از 50% در کشورهای آسیایی می رسد. در کشور ما نیز نمونه بارز آن نقش موثر زنان در تولیدات کشاورزی می باشد. مطالعات در ایران حاکی از آن است که در حدود 40% مواد غذایی و دامی کشور توسط زنان روستایی تولید می شود.البته از آنجا که بسیاری از مراحل کاشت، داشت، برداشت، فرآوری محصولات، ذخیره و عرضه به بازار بر عهده زنان است، برآورد کمی در این زمینه کاری دشوار است.
سازمان بهداشت جهانی عوامل آسیب پذیری خانواده ها از نظر ابتلا به سوء تغذیه در یک جامعه را به ترتیب زیر شمرده است:
-خانواده هایی که در فقر بیشتری بسر می برند.
-خانواده های پرجمعیت
-خانواده هایی با سطح آگاهی کمتر
-خانواده هایی که در محلات فقیرنشین شهری زندگی می کنند.
-خانواده هایی که به هر دلیلی بیشتر به بیماری های عفونی مبتلا می شوند.
-خانواده هایی که در مناطقی با مواد غذایی فصلی و محدود زندگی می کنند.
-در فرآیند تغذیه از مرحله سبد تا سفره زنان نقش کلیدی دارند و اگر اطلاعات اولیه در زمینه چگونگی تبدیل فرآورده های کشاورزی و نگهداری آن داشته باشند، ضمن حفظ مواد مغذی غذاها از ضایعات بیهوده آن نیز جلوگیری می شود. گرچه ضایعات مواد غذایی در کشور حدود 30% برآورده شده اما این آمار میزان تلفات در سطح منزل و نیز ضایعات ویتامینی میوه و سبزی را که در اثر روش های نابجای طبخ نظیر سرخ کردن بیش از حد سبزی ها رخ می دهد در برنمی گیرد.
تغذیه صحیح دوران بارداری و اثر آن بر سلامت مادر و کودک نشان دهنده اهمیت آموزش تغذیه در این گروه است.
بطور خلاصه می توان گفت زنان را باید بعنوان نیروهای مولد درآمد، تولید غذا و کسانی که می توانند فرهنگ و آگاهی تغذیه ای را در فرزندان به وجود آورده و افزایش دهند، شناخته و روی آنان سرمایه گذاری کرد، موانع موجود در این راه نگرش فرهنگی نادرست جامعه است که از این نیروی بالقوه بهره لازم را نمی برد. آگاهی دادن به مردان در این زمینه و ایجاد زمینه های بالندگی و پرورش استعدادهای زنان در زمینه های آموزش و اشتغال و استفاده از ساختارهای مناسب برای بهره گیری از این نیروی عظیم می تواند به فقرزدایی بویژه رفع فقر تغذیه ای بیانجامد.
الهام کاوسی – کارشناس تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز
