همواره این توصیه ها را شنیده ایم که بیماران دیابتی قند شکر و شکلات وشیرینی را باید کنار بگذارند و از خوردن آنها امتناع کنند؛ ولی آیا فقط این موارد به بیماران دیابتی مضر است البته که نه . آیا می دانستید که زیاد کالری داشتن برای دیابت زیان دارد و عامل اصلی این بیماری داستن کالری زیاد است
از طرفی هم باید به این نکته توجه داشت که دیابت می تواند در سنین متفاوتی ظاهر شود و افراد را در دوره های مختلف زندگی درگیر کند. بنابراین برخلاف آنچه در گذشته تصور می شد و با این که مردم فکر می کردند کودکان یا اصلا به این بیماری مبتلا نمی شوند یا اگر دیابت بگیرند فقط در معرض خطر دیابت نوع1 هستند، امروزه به دلیل افزایش آمار چاقی در دوران کودکی مشخص شده بچه ها هم می توانند به دیابت نوع 2 مبتلا شوند و اکنون بسیاری از کودکان در معرض خطر این بیماری نیز قرار دارند.
با این توضیحات و براساس بررسی های صورت گرفته در این زمینه، مشخص شده چاقی و اضافه وزن یکی از عوامل اصلی و مهم در بروز دیابت به حساب می آید. به همین دلیل افرادی که چاق هستند و اضافه وزن دارند بیشتر در معرض خطر دیابت قرار داشته و احتمال این که با این بیماری روبه رو شوند نیز بیشتر است. بنابراین در پیش گرفتن یک برنامه و سبک زندگی سالم، اهمیت ویژه ای در پیشگیری از بروز این بیماری دارد؛ به طوری که کنترل وزن و فعالیت ورزشی منظم و مناسب برای پیشگیری از بروز دیابت و کنترل آن به تمام افراد توصیه می شود.
نکته جالب دیگری که در این زمینه وجود دارد، این است که افزایش کالری دریافتی در طول روز می تواند احتمال بروز دیابت را افزایش دهد و کسانی که مقدار زیادی کالری دریافت می کنند، بیشتر از دیگر افراد در معرض خطر دیابت هستند. منبع دریافت کالری هم چندان تفاوتی ندارد و چه از طریق کربوهیدرات ها و نشاسته ها این کالری اضافه مصرف شود، چه از طریق چربی ها و چه پروتئین ها برای فرد دردسرساز خواهد شد؛ زیرا در بدن این افراد، ترکیباتی تولید می شود که می تواند به بروز اختلال در عملکرد انسولین منجر شود. به همین علت نباید تصور کنیم فقط کسانی که به مقدار زیاد، شیرینی و شکلات و نان و برنج مصرف می کنند در معرض خطر دیابت هستند و افرادی که از پروتئین ها و چربی ها استفاده کرده و مصرف کربوهیدرات را محدود می کنند، هیچ وقت به این بیماری مبتلا نخواهند شد؛ زیرا آنچه در بروز دیابت موثر است، میزان کالری دریافتی روزانه در رژیم غذایی است و نه فقط مصرف قندها و کربوهیدرات ها.
البته این موضوع هم نشان نمی دهد تمام افراد چاق و کسانی که اضافه وزن دارند، حتما به دیابت مبتلا خواهند شد یا برعکس، کسانی که وزن مناسبی دارند یا حتی لاغر هستند، هیچ وقت در معرض خطر دیابت هم قرار نمی گیرند. به عبارت دیگر، نوع مواد غذایی مصرفی و کیفیت غذاهایی که در رژیم روزانه استفاده می شود، در کنار برنامه و شیوه زندگی افراد می تواند نقش موثری در این زمینه ایفا کند.
کمبود مواد غذایی هم موثر است
علاوه بر میزان کالری دریافتی که نقش موثری در بروز دیابت دارد، نوع غذاهایی که در رژیم روزانه مصرف می شود نیز بسیار مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس احتمال ابتلا به دیابت میان افرادی که در رژیم روزانه شان از چربی های اشباع و ترانس بیشتری استفاده می کنند، افزایش می یابد و به همین دلیل توصیه می شود مصرف روغن های جامد، کره، مارگارین و لبنیات پرچرب یا مصرف بیش از حد گوشت قرمز که می تواند احتمال بروز دیابت را افزایش دهد، کمتر کنید. در مقابل، کسانی که بیشتر از گوشت های سفید استفاده می کنند، کره و مارگارین کمتری می خورند و روغن مصرفی شان به مقدار مناسب و البته مایع است، حتی در صورتی که زمینه ژنتیکی ابتلا به این بیماری را داشته باشند نیز کمتر در معرض خطر خواهند بود. علاوه بر اینها، کمبود برخی از مواد غذایی هم می تواند زمینه ساز ابتلا به دیابت شود. آن طور که مشخص شده، اگر میزان ویتامین D خون بیماران دیابتی کمتر از حد طبیعی باشد، نوسانات قند خون در آنها بیشتر خواهد بود و حتی اگر رژیم غذایی مناسبی داشته و داروها را هم به درستی مصرف کنند، با این مشکل روبه رو هستند. به همین دلیل توصیه می شود بیماران مبتلا به دیابت مقدار ویتامین D خونشان را کنترل کنند تا در صورت نیاز و براساس نظر پزشک و متخصص تغذیه تحت مکمل یاری قرار بگیرند.
مصرف فرآورده های پروبیوتیک هم برای این بیماران موثر است، زیرا مشخص شده جمعیت باکتری های مفید در روده افرادی که به دیابت مبتلا هستند، خیلی کم می شود و همین موضوع هم می تواند موجب نوسانات قند خونشان شود. بنابراین خوب است این افراد از مواد غذایی حاوی پروبیوتیک ها بیشتر استفاده کنند تا با این مشکل هم روبه رو نشوند.
مصرف میوه ها و سبزیجات هم موضوع دیگری است که خیلی از بیماران دیابتی را دچار تردید می کند، اما با توجه به این که این مواد غذایی حاوی فیبر هستند و فیبر تخلیه معده را کند می کند، مصرف شان باعث می شود قند بتدریج بالا رفته و انسولین هم به آرامی ترشح شود، در نتیجه میزان قند خون هم بهتر کنترل خواهد شد. بنابراین توصیه می شود برای پیشگیری از بروز دیابت حتما در طول روز پنج تا شش واحد میوه و سبزی مصرف کنیم (هر واحد سبزی به اندازه یک لیوان سبزی خردشده یا نصف لیوان سبزی پخته است و هر واحد میوه حدود صد گرم میوه). علاوه بر فیبر، میوه ها و سبزیجات آنتی اکسیدان زیادی هم دارند که مصرف آنها مانع بروز اختلال در عملکرد گیرنده های انسولین در بدن می شود؛ در نتیجه می توانند قند خون فرد را حتی در صورتی که به دیابت مبتلا باشد هم کنترل کنند.
مصرف قندهای ساده مانند شکلات، آبنبات، گز، سوهان و… نیز نه تنها باعث چاقی و اضافه وزن می شود که حتی در نوسانات قند خون هم موثر است و به همین دلیل مصرف آنها را باید در رژیم غذایی روزانه تا حد امکان محدود کرد.
آموزش یکی از اصول درمان است
افرادی که برای درمان دیابت از انسولین استفاده می کنند، حتما باید آموزش های لازم را در این مورد ببینند تا درباره زمان تزریق انسولین و نوع رژیم غذایی شان هم اطلاعات کافی داشته باشند، اما به طور کلی توصیه می شود کسانی که صبح ها انسولین تزریق می کنند، حدود 30 دقیقه پس از آن صبحانه شان را بخورند و حتما در این وعده غذایی خرما را هم داشته باشند تا دچار افت قند خون نشوند. در میان وعده بعدازظهر هم حتما باید از کربوهیدرات ها استفاده کنند. بنابراین این که فکر کنیم بیماران مبتلا به دیابت نباید سراغ کربوهیدرات ها و نشاسته ها بروند، اشتباه است و آنها نیز براساس نیازشان به این مواد غذایی احتیاج دارند که باید در وعده های اصلی و میان وعده ها تامین شود، اما مقدار مورد نیاز براساس نوع دارویی که مصرف می کنند و همین طور نظر پزشک و متخصص تغذیه تعیین خواهد شد.
دکتر میترا زراتی / متخصص تغذیه و رژیم درمانی
www.seemorgh.com
