شاید تا به حال افرادی را دیده باشید که در اثر بیماری به اضافه وزن مبتلا شده اند در صورتی که قبل از شروع مراحل درمان آن ها اندامی متناسب داشته اند. معمولا در رابطه با اینطور بیماران همه فکر میکنند که چاقی ناشی از خود بیماریست ولی در اکثر مواقع اضافه وزن اثر و عوارض داروهای استفاده شده برای درمان است که منجر به چاقی میشوند. در ادامه با ما همراه باشید تا در این زمینه اطلاعات جالبی را در اختیارتان قرار دهیم.
شیوع اضافه وزن و چاقی در جمعیت بزرگسالان آمریکا حدود ۶۴ درصد برآورد شده است. اگرچه عوامل زیادی در این چاقی اپیدمیک موثر هستند ولی یکی از دلا یل آن انواع داروهای مصرفی در درمان بیماری های مختلف می باشد.
در طی دوره درمان و همینطور هنگام انتخاب دارو، پزشک بایستی به این نکته توجه کند که چنانچه بیمار در معرض خطر اضافه وزن و چاقی می باشد، از داروهایی که باعث افزایش وزن می شوند و در این مقاله به طور مختصر نام برده می شوند استفاده نشود و در عوض از سایر داروهای جایگزین استفاده شود.
علا وه بر اثرات منفی اضافه وزن بر سلا متی، دیده شده است، که این اضافه وزن ایجاد شده در اثر مصرف دارو نه تنها باعث کاهش کیفیت زندگی می شود بلکه تمایل بیمار برای ادامه درمان و مصرف دارو را نیز کاهش می دهد. عدم پیروی از درمان به طور آگاهانه توسط بیمار به ویژه زمانی که فواید و اثرات مثبت دارو محدود باشد بیشتر محتمل می باشد.
در شرایطی که پزشک ناچار به تجویز دارو می باشد و جایگزینی برای آن ندارد، بایستی در مورد احتمال اضافه وزن هنگام مصرف دارو با بیمار صحبت کند و راهکارهایی را برای پیشگیری و مقابله با اضافه وزن ارائه دهد.
تفاوت های فردی زیادی در زمینه پاسخ به داروها و اثر آنها بر وزن بدن وجود دارد، که ارائه یک توصیه کلی که برای تمام بیماران مناسب باشد را مشکل می کند.هدف ما در این مقاله مرور داروهای رایجی می باشد که اضافه وزن و چاقی جزو عوارض جانبی اصلی آنها می باشد.
اکثریت داروهای با عارضه جانبی چاقی که در حال حاضر نسخه می شوند داروهای مصرفی در درمان بیماری های نورولوژیک (مغز و اعصاب)، روانی و دیابت می باشند.
داروهای آنتی سایکوتیک و افزایش وزن بدن
داروهای اعصاب شامل فنوتیازین ها (از جمله کلروپرومازین)، بوتیروفنون (از جمله هالوپیریدول)، ژحذحسخخژرخخژ (از جمله درسخخژذحرسدح) می توانند باعث افزایش وزن شوند، البته میزان افزایش وزن بین افراد و داروهای مختلف متفاوت می باشد. مکانیسم این داروها که از آن طریق بر وزن بدن اثر می گذارند، دقیقا مشخص نمی باشد، اما این احتمال وجود دارد که تداخل بین دارو و انواع گیرنده ها از جمله گیرنده های دوپامین، سروتونین و هیستامین در افزایش اشتها و وزن بدن دخیل باشد.
داروهای ضدافسردگی و افزایش وزن بدن
تعدادی از داروهای ضدافسردگی باعث افزایش وزن بدن می شوند که بعضا به حدود ۲۰ کیلوگرم در طی چند ماه دوره درمان می رسد. مهارکننده های منوآمین اکسیداز به نظر می رسد که افزایش وزن کمتری را نسبت به ضدافسردگی های سه حلقه ای ایجاد می کند.
مهارکننده های برداشت سروتونین انتخابی
به نظر می رسد که بر وزن بدن اثری نداشته باشند و حتی ممکن است باعث کاهش وزن نیز بشوند. لیتیوم باعث افزایش قابل توجه وزن می شود. ولی به طور کلی به نظر می رسد تغییرات ایجاد شده در وزن بدن توسط آنتی سایکوتیک ها نسبت به ضدافسردگی ها از نظر بالینی، بیشتر قابل توجه باشد.
داروهای ضدتشنج و افزایش وزن بدن
بیشتر داروهای ضدتشنج بخصوص والپروئیک اسید (والپروات سدیم) و کاربامازپین باعث افزایش وزن بدن می شوند، از این دسته دارویی توپیرامات و لا موتریجین بر وزن بدن اثری ندارند.
هورمون های استروئیدی و افزایش وزن بدن
ارتباط مصرف کورتیکواستروئیدها با افزایش وزن بدن بخصوص در ناحیه تنه ای به خوبی مشخص شده است. احتباس آب و سدیم به همراه افزایش اشتها باعث بالا رفتن وزن در هنگام استفاده از کورتیکواستروئیدها می شود.
کنترل دیابت و افزایش وزن بدن
مکانیسم های متعددی برای افزایش وزن بدن به دنبال مصرف داروهای ضددیابت بیان شده است مانند: کاهش تخریب و سنتز پروتئین، کاهش متابولیسم بدن و کاهش گلوکز اوری و دفع کمتر انرژی از طریق ادرار.انسولین درمانی در بیماران دیابتی معمولا باعث افزایش وزن بدن می شود.
در دو مطالعه بزرگ ثٴٴئ و ئثتپث، دیده شد که درمان شدید با انسولین (تزریق ۳ بار یا بیشتر انسولین در طول روز) باعث افزایش قابل توجه وزن در بیماران می شود که نقش انسولین در اضافه وزن را نشان می دهد. همچنین در مطالعه دیگر دیده شده که اضافه کردن انسولین به رژیم درمانی بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ کنترل نشده باعث افزایش وزن بیشتر در این بیماران می شود.
افزایش وزن با مصرف داروی ضددیابت تیازولیدیون ها نسبت به انسولین و سایر داروهای ضددیابت بیشتر می باشد. رزیگلیتازون و پیوگلیتازون داروهای موجود در این گروه به ترتیب باعث 4/6-۳ و ۳-۲ کیلوگرم افزایش وزن می شوند.
در بین <سولفونیل اوره آ> که برای افراد دیابتی تجویز می شود به نظر می رسد گلی بوراید بیشترین افزایش وزن را موجب می شود که ممکن است به علت وقوع بیشتر افت قندخون در هنگام مصرف گلی بوراید و به دنبال آن تحریک اشتها باشد.
راهکارهایی جهت کنترل افزایش وزن ناشی از مصرف دارو
— پایش بیماران مستعد اضافه وزن و چاقی در هنگام شروع یک درمان جدید.
— اجتناب از مصرف داروهایی که باعث بیش از ۷ درصد افزایش وزن در افراد مستعد می شود.
— هنگامی که امکان استفاده از درمان جایگزین وجود ندارد، بیمار را بایستی نسبت به کاهش کالری دریافتی از رژیم غذایی و همینطور افزایش فعالیت بدنی آگاه کرد.
— استفاده از کمترین دوز مصرفی دارو، در صورت ایجاد اضافه وزن، توصیه به کم کردن دوز دارو یا استفاده همزمان از داروی مکمل دیگر، باعث کاهش وزن می شود.
— توصیه به مصرف داروهای کاهنده وزن.
—مطلع کردن بیمارقبل از شروع درمان، از امکان اضافه وزن با شروع مصرف دارو.
— برنامه ریزی با بیمار در مورد اینکه چه مقدار اضافه وزن انتظار می رود و چه مداخلا تی بایستی در صورت لزوم انجام شود.
