همه خطرات قند بارداری برای مادر و جنین

فاطمه کیخایی؛ زیر نظر دکتر منصور شهرکی

بارداری با تغییرات آناتومیک و فیزیولوژیک بسیاری همراه است و بارداری سالم مستلزم تطابق متابولیک و هورمونی می‌باشد که هیپوتالاموس، هیپوفیز، پاراتیرویید، تیرویید و آدرنال را درگیر می‌کند. این تطابق متابولیک تامین کننده نیازهای جنین در طول بارداری می‌باشد.

همچنین ترشحات جفت که شامل پروژسترون، لاکتوژن جفتی، هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین و هورمون رشد هستند، همراه با تغییرات هورمونی مادر سبب مقاومت به انسولین و افزایش ترشح انسولین می‌شوند. اگر تولید انسولین به نحوی که انتظار می‌رود نتواند افزایش یابد.

فرد مبتلا به دیابت می‌شود، به همین جهت بارداری یک وضعیت دیابت‌زا و دیابت بارداری یا GDM) Gestational Diabetes Mellitus)شایع‌ترین اختلال متابولیک این دوران است. دیابت بارداری، حالت عدم تحمل گلوکز است و با وجود ناسازگاریش با بدن در زنان باردار بدون سابقه دیابت ظاهر می‌شود.

این بیماری معمولاً از هفته‌های 28-24 بارداری ظاهر می‌شود. شیوع دیابت بارداری بین ۱۴-۱ درصد در نقاط مختلف جهان گزارش شده است. شیوع دیابت بارداری در ایران در حدود 5/4 درصد برآورد شده است.

عوارض دیابت بارداری

از جمله عوارض دیابت بارداری می‌توان ماکروزومی، آسیب‌های حین زایمان، مرگ جنین، سزارین، وجود مایع آمنیوتیک زیاد (پلی هیدرآمنیوس)، پره اکلامپسی و اختلالات متابولیک نوزادی (هیپوگلیسمی، هیپرکلسمی، هیپربیلی روبینمی) و بالاخره عوارض دیررسی از جمله ابتلای مادر به دیابت نو ع ۲ در دوران پس از زایمان را نام برد. تشخیص زودرس بیماری و کنترل به موقع آن می‌تواند در کنترل عوارض نقش قابل توجهی داشته باشد.

عوامل ایجاد کننده دیابت بارداری

عواملی همچون چاقی، سابقه داشتن دیابت بارداری یا سابقه خانوادگی، سن بالای 25 سال (سن به عنوان یک عامل خطرساز از ملاک بالای ۳۰ سال در سال‌های گذشته به ۲۵ سال در مطالعه‌های اخیر تغییر یافته است)، متعلق بودن به یک گروه نژادی با شیوع بالای دیابت (به عنوان مثال بومیان امریکایی، اسپانیایی، آسیایی، آفریقایی)، سابقه به دنیا آوردن نوزادی که وزنش بیشتر از صدک 90 یا 4000 گرم است، سابقه مرده‌زایی، سیگار کشیدن و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از جمله عوامل ایجاد کننده دیابت بارداری محسوب می‌شوند.

تشخیص دیابت بارداری

تشخیص دیابت بارداری در خانم‌های دارای ریسک بالا یا متوسط باید بوسیله یکی از دو روش زیر صورت ‌گیرد:

تست GCT (تست چالش با گلوکز)

در این تست 50 گرم گلوکز خوراکی به زنان باردار داده شده و یک ساعت بعد میزان گلوکز خون مورد اندازه‏گیری قرار می‌گیرد.

در صورتی که گلوکز خون زیر 140 میلی گرم در دسی لیتر باشد، فرد طبیعی است.

تست OGTT (تست تحمل گلوکز خوراکی)

در صورتی که گلوکز خون بین 200-140 میلی گرم در دسی لیتر باشد، باید تست OGTT (تست تحمل گلوکز خوراکی) صورت گیرد. برای انجام این تست، ابتدا FBS (قند خون ناشتا) اندازه‏گیری شده و سپس محلولی حاوی 100 گرم گلوکز به بیمار داده می‏شود. آنگاه قند خون بیمار، پس از یک، دو و سه ساعت دوباره اندازه‏گیری می‏شود.

مقادیر نرمال بصورت زیر است:

قند خون ناشتا(FBS)  کمتر از 95 میلی‌گرم در دسی‌لیتر

قند خون  یک ساعت بعد ازOGTT  کمتر از 180 میلی‌گرم در دسی‌لیتر

قند خون دو ساعت بعد از OGTT کمتر از 155 میلی‌گرم در دسی‌لیتر

قند خون سه ساعت بعد از OGTT کمتر از 140 میلی‌گرم در دسی‌لیتر

تفسیر نتایج

اگر در دو نمونه یا بیشتر از دو نمونه، جواب غیر طبیعی باشد، فرد مبتلا به دیابت حاملگی است و باید درمان شروع شود.

اگر فقط در یک نمونه جواب غیر طبیعی باشد، مجدداً باید در هفته 36-32 حاملگی، تست OGTT انجام شود.

اگر هر چهار نمونه طبیعی باشد فرد سالم است و به بررسی بیشتری نیاز ندارد.

در صورتی که گلوکز خون بیشتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، باید FBS را نیز اندازه‏گیری کرد، در صورتی که FBS بیش از 126 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، بیمار مبتلا به دیابت است…