بارداری با وجود بیماری های های مهم

عوارض ناشی از بارداری و زایمان، علت مرگ حدود نیم میلیون مادر در سال است و این موضوع خود بر مرگ حداقل یک و نیم میلیون نوزاد در هفته اول زندگی و ۱٫۴ میلیون مرده زایی تاثیر دارد. فشار ناشی از هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی این مرگ‌ها و معلولیت‌ها بر خانواده‌ها، جوامع و کشورها بسیار سنگین است.

به همین منظور در سال ۱۹۹۰ میلادی کشورهای جهان درقالب طرح “سلامت برای همه تا سال۲۰۰۰” متعهد شدندکه مرگ مادر را درکشور خود طی ِِِِیک دهه ( تا سال ۲۰۰۰ میلادی) ۵۰ درصد کاهش دهند. همچنین متعهد شدند در سال‌های آتی نسبت مرگ و میرمادران درکشورها را تا سال ۲۰۱۵ میلادی ۷۵ درصد نسبت به سال ۱۹۹۰ کاهش دهند.

در این راستا برنامه سلامت مادران که یکی از اجزا مراقبت‌های اولیه بهداشتی است از ابتدای استقرار خود در نظام بهداشتی کشور تاکنون تغییرات زیادی داشته است. هدف برنامه سلامت مادران در کشورهای مختلف، به ثمر رساندن یک دوره حاملگی و بهبود وضعیت سلامت مادر و نوزاد است.

در حال حاضر، در این برنامه زنان قبل از باردار شدن تا ۶۰ روز پس از زایمان مراقبت‌ها و مشاورات مناسب هر دوره را دریافت می‌دارند. به طور مثال گروه خون مادر و پدر در دوران پیش از بارداری تعیین می‌شود و اگر مادر با همسر خود نسبت فامیلی دارد و یا در خانواده هر یک از ایشان بیماری ارثی دیده شد قبل از باردار شدن با یک پزشک متخصص مشاوره نمایند.

در واقع هدف از مراقبت دوران پیش از بارداری، این است که وضعیت مادر از لحاظ فیزیکی، جسمی و روحی کاملا مورد ارزیابی قرار گرفته تا بتواند با شرایط مطلوب باردار شده و روند حاملگی سالمتری را طی نماید و  این امر موجب کاهش مرگ و میر و عوارض بارداری در مادران و نوزادان میشود. از اینرو برخی مشاوره و ویزیت قبل از بارداری را مهمترین ویزیت یک مادر می‌دانند.

در واقع با برنامه‌ریزی پیش از بارداری می‌توان عوارض احتمالی را پیش بینی کرد تا حاملگی با کمترین عارضه سپری شود. در صورت انجام مشاورات پیش از بارداری می‌توان فاکتورهای خطر را برای مادر و جنین پیش بینی نمود و در بسیاری موارد از بروز ناهنجاری و تولد جنین ناهنجار پیشگیری کرده و آن را به حداقل رساند. برای مثال: با تزریق واکسن سرخجه قبل از بارداری که منجر به ایمنی مادران در صورت مواجهه با ویروس در بارداری می‌شود، می‌توان از عوارض سرخجه در جنین جلوگیری نمود،و با استفاده از اسید فولیک توسط مادر قبل و ۴ ماه اول بارداری می توان عوارض سیستم عصبی در نوزاد مانند نقص لوله عصبی را کاهش داد و نتیجه این اقدامات، بارداری و زایمان ایمن و نوزادی سالم می‌باشد.

در مشاوره قبل از بارداری به مشکلات وراثتی نیز بسیار توجه می‌شود. بسیاری از خانم‌ها پس از سپری شدن ۸-۴ هفته از بارداری متوجه حاملگی می‌شوند که مرحله اندام سازی سیستم عصبی و قلبی ـ عروقی گذشته است. در حالی که هفته‌های اول بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است. به عبارتی دوران طلایی جهت پیشگیری از برخی ناهنجاری‌ها هفته های اول بارداری میباشد .

وقتی صحبت از آمادگی برای بارداری می‌شود منظور آمادگی جسمی و روحی برای بارداری است. این مسأله تنها شامل مادر نیست، بلکه پدر و مادر هر دو باید برای ورود فرد جدیدی به زندگی برنامه‌ریزی کنند تا بارداری ناخواسته شرایط روحی و روانی خانواده را دچار تزلزل نکند. قبل از بارداری والدین باید آمادگی لازم رادر این مورد کسب نمایند. با مشاوره قبل از بارداری می‌توان وجود بیماری یا عوامل نامساعد برای سلامت جنین را بررسی کرد و احتمال داشتن کودک ناسالم را به مادر و پدر یادآوری نمود.

نکته: زنانی که از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند (هر نوع روش پیشگیری از بارداری) باید فاصله زمانی مناسب بین قطع روش و حاملگی را بدانند.

مراقبت‌های پیش از بارداری :

این مراقبت توسط پزشک یا ماما در مراکز بهداشتی درمانی صورت می‌گیرد و شامل بخش‌های زیر است :

• مصاحبه و تشکیل یا بررسی پرونده شامل پرسش در مورد بخش‌های ذیل است :
• مشخصات، نسبت خویشاوندی با همسر
• سابقه بارداری و زایمان قبلی
• بیماری و ناهنجاری اختلالات روانی/ همسرآزاری (منظور از همسرآزاری هر رفتار خشن وابسته به جنسیتی است که موجب آسیب شده یا با احتمال آسیب جسمی، روانی و یا رنجش زن همراه گردد. چنین رفتاری می‌تواند با تهدید،‌ اجبار یا سلب مطلق آزادی و اختیار صورت گرفته و در جمع یا در خفا رخ دهد و شامل خشونت جسمی مانند مشت زدن، سیلی زدن و … هم چنین خشونت روانی شود، منظور از خشونت روانی رفتار خشونت آمیزی است که شرافت، آبرو و اعتماد به نفس زن را خدشه‌دار کند و به صورت انتقاد ناروا، ‌تحقیر، ‌بد دهانی و … اعمال میشود.)
• رفتارهای پرخطر: سابقه یا وجود رفتارهایی مانند سابقه زندان، اعتیاد تزریقی، رفتارجنسی پرخطر و محافظت نشده، سابقه تزریق مکرر خون
• اعتیاد، مصرف سیگار/ الکل (اعتیاد بیماری بالینی است که خود را با تظاهرات رفتاری، شناختی و فیزیولوژیک نشان می‌دهد و باعث می‌شود فرد مصرف مواد را به رفتارهای دیگر ترجیح دهد. برای تشخیص وابستگی به مواد، حداقل وجود سه نشانه از نشانه‌های زیر لازم است:
• تحمل ،که افزایش تدریجی مقدار ماده مصرفی لازم برای دست یابی به علائم مصرف آن ماده است.
• پیدایش علائم ترک در صورت عدم مصرف یا کاهش مقدار مصرف
• مختل شدن فعالیتهای اجتماعی ، شغلی و تفریحی
• تداوم مصرف ماده علی‌رغم آگاهی از عوارض آن
• صرف زمان زیاد جهت تهیه ، مصرف و یا بهبودی از عوارض
• تاریخچه پزشکی: سابقه یا ابتلا فعلی به بیماری‌های زمینه‌ای (دیابت، ‌فشارخون بالا، ‌صرع، سل کلیوی، آسم، قلبی و … )، اختلالات روانی، بیماری تیروئید، سوء تغذیه، ناهنجاری اسکلتی، عفونت HIV/ ایدز، هپاتیت، ‌اختلال انعقادی، سابقه قبلی سرطان پستان در خانم‌های بالای ۲۵ سال و یا سابقه سرطان پستان در افراد درجه یک خانواده مادر (مادر، خواهر، ‌مادربزرگ) و یا لمس توده در پستان توسط خانم، ناهنجاری دستگاه تناسلی، ‌نمایه توده بدنی غیرطبیعی، ‌تالاسمی مینور در خانم و یا همسرش، ‌اختلال ژنتیکی در خانم یا همسرش و یا وجود ناهنجاری در یکی از بستگان درجه یک (پدر، مادر، ‌خواهر، ‌برادر، ‌فرزند)
• تاریخچه بارداری: تعداد بارداری، تعداد زایمان، تعداد سقط، تعداد فرزندان، سوابق بارداری و زایمان قبلی،‌ داشتن فرزند کمتر از ۳ سال، بارداری پنجم و بالاتر
• تاریخچه اجتماعی: سن زیر ۱۸ سال و بالای ۳۵ سال، اعتیاد به مواد مخدر/ داروی مخدر، مصرف الکل، کشیدن سیگار یا سایر دخانیات، رفتارهای پرخطر، همسرآزاری، نسبت خویشاوندی با همسر، شغل سخت و سنگین
• معاینات بالینی شامل اندازه گیری قد و وزن، تعیین نمایه توده بدنی، علائم حیاتی و معاینات فیزیکی، معاینه واژن و لگن و معاینه دهان و دندان است:
• علائم حیاتی: فشارخون، ‌درجه حرارت، نبض و تنفس اندازه گیری می‌شود:
• فشارخون ۹۰/۱۴۰ میلی متر جیوه و بالاتر “فشارخون بالا” است.
• دمای بدن به میزان ۳۸ درجه سانتی گراد یا بالاتر “تب” است.
• تعداد طبیعی نبض ، ۶۰ تا ۱۰۰ بار در دقیقه است.
• تعداد طبیعی تنفس ، ۱۶ تا ۲۰ در دقیقه است.
• معاینه فیزیکی: خانم به شرح ذیل معاینه می‌شود:
• بررسی اسکلرا از نظر زردی و ملتحمه چشم از نظر کم خونی
• بررسی پوست از نظر بثورات
• لمس قوام و اندازه غده تیروئید و بررسی ندول‌های تیروئید
• سمع قلب و ریه از نظر وجود سوفل‌ها، ‌آریتمی، ویزینگ، رال
• معاینه پستان‌ها از نظر قوام، ظاهر، وجود توده و خروج هر نوع ترشح از پستان در خانم‌های بالای ۲۵ سال (معاینه ترجیحاً توسط ماما یا پزشک عمومی زن)
• لمس شکم از نظر بررسی اندازه کبد و طحال و بررسی شکم از نظر وجود اسکار و توده
• بررسی اندام‌های تحتانی از نظر وجود ادم و ناهنجاری اسکلتی
• معاینه لگن و واژن: بررسی وضعیت ظاهری لگن از نظر ناهنجاری اسکلتی و تغییر شکلهای محسوس و بررسی عفونت‌های شایع زنان و انجام پاپ اسمیر
• معاینه دهان و دندان: دهان و دندان خانم از نظر وجود جرم، پوسیدگی، التهاب لثه، عفونت دندانی و آبسه معاینه می‌شود. وجود بیماری لثه در دوره بارداری می‌تواند خطر به دنیا آمدن کودک با وزن کم را افزایش دهد.
• اندازه گیری قد و وزن و تعیین نمایه توده بدنی: وزن و قد مادر را اندازه گیری و با قرار دادن در فرمول BMI نمایه توده بدنی را محاسبه می‌شود (نمایه توده بدنی)

مثال : به طور مثال اگر وزن خانمی ۵۴ کیلوگرم و قد وی ۱۶۰ سانتی متر باشد، نمایه توده بدنی وی ۲۱ می باشد.

نمایه توده بدنی یک روش غیر مستقیم برای تعیین میزان چاقی یا چربی بدن است که مقادیر آن به شرح ذیل میباشد:

• آزمایشها یا بررسی تکمیلی شامل :

انجام CBC,BG,Rh,FBS,U/A, U/C(به صورت روتین)، پاپ اسمیر و تیتر آنتی بادی ضد سرخجه بصورت روتین وHBsAg (در صورت نیاز)، HIV و VDRL (در رفتارهای پرخطر)، توصیه می‌شود.

تفسیر آن طبق جدول ذیل است:

نکته ۱ : در صورت وجود یا سابقه رفتارهای پرخطر در خانم و یا همسرش،‌ خانم را برای انجام آزمایش HIV به کارشناس ایدز یا مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری ارجاع دهید.

نکته ۲ : در صورت وجود یا سابقه رفتارهای پرخطر در خانم و یا همسرش، آزمایش VDRL را درخواست کنید.

نکته ۳ : تیتر آنتی بادی ضد سرخجه را در صورتی که خانم علیه سرخجه ایمن نشده باشد و سابقه ابتلا به سرخجه را نیز نداشته باشد، درخواست کنید.

نکته ۴ : در صورتی که خانم طبق دستورالعمل کشوری بر علیه هپاتیت ایمن نشده است، آزمایش HBsAg را درخواست کنید.

• آموزش و مشاوره :

شامل بهداشت فردی، بهداشت جنسی، بهداشت دهان و دندان،‌ تغذیه و مکمل‌های دارویی، عدم مصرف مواد مخدر/ داروی مخدر، سیگار و دخانیات/ الکل، شغل سخت و سنگین، تاریخ مراجعه بعدی (در صورت نیاز)، ‌زمان قطع روش پیشگیری از بارداری و زمان مناسب باردار شدن میباشد..

• تجویز مکمل‌های دارویی:

از آنجا که مصرف اسید فولیک از بروز اختلالات مادرزادی مغز، نخاع، اختلالات لوله عصبی، شکاف کام و لب در کودک جلوگیری می‌کند و بیشترین تأثیر آن در ۲۸ روز اول (۴ هفته اول) بارداری است بنابراین شروع اسید فولیک قبل از بارداری (ترجیحا از ۳ ماه قبل از بارداری) بسیار ضروری است. بنابراین هر خانمی قبل از حاملگی باید اسید فولیک مصرف کند تا از ناهنجاری‌های بالقوه‌ای که مغز و نخاع را تهدید می‌کند، پیشگیری به‌ عمل آورد. مطالعات نشان داده در صورت مصرف کافی اسیدفولیک در همه زنان در دوران قبل از بارداری و اوایل حاملگی، حدود ۷۰ درصد این نقایص رخ نخواهند داد.

مصرف روزانه ۴۰۰ میکروگرم اسیدفولیک توصیه می‌شود که  روزانه مصرف یک قرص می‌تواند نیاز مادر را برآورده نماید.

همه خانم‌ها قبل از حاملگی باید از نظر ایمنی نسبت به سرخجه آزمایش شوند. سرخجه یک بیماری ویروسی واگیردار است که در صورت ابتلای مادر در حاملگی، تهدیدی جدی برای جنین او خواهد بود.

اگر مادر تا به حال به بیماری سرخجه مبتلا نشده است با مشاوره پزشک واکسن آن تزریق می‌شود و باید توجه داشت که پس از تزریق تا سه ماه از بارداری جلوگیری نماید. بنابراین باید حداقل سه ماه پیش از بارداری واکسن سرخجه برای زنانی که ایمنی ندارند، تجویز شود. واکسن دیگری که معمولاً از آن غفلت می‌شود یادآوری دیفتری ـ کزاز است که باید هر ۱۰ سال یک بار تزریق  شود.

در برخی کشورها ایمنی نسبت به ویروس آبله‌مرغان هم بررسی می‌شود و در صورت نیاز، به زنان مستعد واکسن تزریق خواهد شد. این بیماری نیز در صورت ابتلای مادر در اوایل حاملگی، می‌تواند نقایص جدی در نوزاد ایجاد کند و در اواخر حاملگی موجب ابتلای نوزاد به آبله مرغان کشنده ‌شود. زنانی که آسم، مشکلات قلبی، ایدز و شرایط تضعیف کننده سیستم ایمنی هستند و آنها را مستعد عفونت می‌کند،‌ نیز لازم است در صورت ایمن نبودن، واکسن هپاتیت B را قبل از بارداری دریافت کنند، حتی برای آنها واکسن آنفلوآنزا نیز توصیه می‌شود. به مادران توصیه شود که زمانیکه تصمیم به بارداری دارند از محیط‌ها و افرادی که دچار عفونت و بیماری‌ها ی واگیر هستند ،دوری نمایند.

نکته ۱ : مشاورات و آزمایش‌های انجام شده در این دوران تا یک سال اعتبار خواهد داشت.

نکته ۲ : در صورت تشخیص هرگونه مشکل باید مادر به متخصص یا مرکز درمانی ارجاع شود.

شرایط و بیماری های خاص در بارداری:

بیماری مادر قبل از بارداری:

در صورتی که مادر مبتلا به برخی بیماری‌ها باشد و با همان وضعیت باردار شود ممکن است تأثیرات جبران ناپذیری بر سلامت وی و جنین‌اش بگذارد . مثلاً اگر دیابت مادر در بارداری کنترل نشده باشد، سطح بالای گلوکز در خون‌ می‌تواند ‌منجر‌ به ناهنجاری  و حتی مرگ جنین شود. زنانی که آلوده به ویروس ایدز هستند اگر دردوران پیش از بارداری به طور مناسب درمان شوند، می‌توانند احتمال انتقال ویروس به جنین خود را کاهش دهند و بالعکس اگر قبل از بارداری درمان نشوند و یا تشخیص داده نشود احتمال انتقال ویروس به جنین زیادتر است. علاوه بر این، زنانی که آسم، صرع، بیماری اتوایمیون، بیماری کلیوی، قلبی و فشارخون بالا دارند نیز باید قبل از تصمیم به بارداری تحت نظر پزشک باشند. مشاوره ژنتیک باید در خانواده‌هایی که سابقه بیماری‌های ژنتیک داشته و یا پدر و مادر نسبت فامیلی دارند صورت گیرد. این بیماری‌ها شامل: منگولیسم، تی‌ساکس، بیماری خونی سلول داسی شکل و تالاسمی، هموفیلی، دیستروفی عضلانی و فیبروزکیستیک و… می باشد)

سابقه سقط مکرر، مرده زایی و تولد نوزاد ناهنجار نیز جزو موارد لازم جهت مشاوره قبل از بارداری است. هم چنین در مورد زنانی که به صورت مرتب از دارو استفاده می‌نمایند مشاوره پیش از بارداری لازم است.

• مراقبت‌های پیش از بارداری در مادران دیابتی:

دیابت یا بیماری قند، به علت ناتوانی بدن در تولید یا مصرف هورمون “انسولین” پدید می‌آید. انسولین ماده‌ای است که توسط لوزالمعده تولید می‌شود و منجر به جذب و سوخت و ساز قند توسط سلول‌های بدن می‌گردد.

ما اکنون می‌دانیم که کلید یک بارداری سالم برای خانم‌های مبتلا به دیابت، کنترل قند خون است. کنترل قند خون باید پیش از دوران و در طول دوران بارداری انجام گیرد.کنترل دقیق قند خون، به معنی نگهداری غلظت قند خون نزدیک به حد طبیعی است. برای رسیدن به این کنترل لازم است تعادل صحیحی بین مصرف مواد غذایی، ورزش و تزریق انسولین برقرار گردد. از این رو لازم است قند خون بیماران مرتب بررسی شود. با کنترل قند خون و مراقبت‌های صحیح پزشکی، احتمال یک بارداری بدون مشکل و تولد نوزاد سالم همانند مادران غیر دیابتی خواهد بود. علی‌رغم پیشرفت‌های اخیر، در نوزادان متولد شده از مادران دیابتی به ویژه آنهایی که کنترل قند خون مناسبی نداشته‌اند، هنوز هم خطر پیدایش نقایص مادرزادی بیشتر است. در صورت عدم کنترل مناسب قند، قند خون و مواد زاید حاصل از اختلال سوخت قند که در خون مادر با غلظت بیش از حد طبیعی وجود دارند، از جفت می‌گذرند و وارد بدن جنین می‌شوند و احتمال تولد نوزاد با نقایص مادرزادی را افزایش می‌دهند. بنابراین کنترل دقیق قند خون پیش از دوران بارداری بسیار مهم است. در طول ۶ هفته اول بارداری، اندام‌های جنین شکل می‌گیرند. قند خون بالا در طول این هفته‌ها بر رشد اندام‌های جنین اثر می‌گذارد و می‌تواند سبب ایجاد نقایص مادرزادی شود. از دیگر عوارض دیابت مادر در جنین عبور قند از سد جفتی  و افزایش قند خون جنین می باشدکه منجر به افزایش تولید انسولین توسط جنین می گردد.پس از تولد نوزاد، ترشح انسولین ادامه می‌یابد لذا ممکن است سطح قند خون نوزاد، کاهش یافته و دچار هیپو گلیسمی و هیپوکلسمی می‌شود.

• درمان کم‌خونی:

اگر در بررسی آزمایشات ابتلا به کم‌خونی تشخیص داده شد لازم است قبل از اقدام به بارداری، تحت نظر پزشک جهت درمان کم خونی اقدام نماید. کم‌خونی در بارداری منجر به احساس خستگی در طول بارداری و ایجاد شرایط نامناسب هنگام زایمان و تولد نوزاد کم‌وزن و یا نارس می‌گردد.

درمان اضافه وزن یا چاقی: خانم‌های چاق باید قبل از حامله شدن وزن خود را کاهش دهند، زیرا چاقی خطر زایمان زودرس و عوارض زایمان را افزایش می‌دهد. طبق تحقیقات، نوزادان زنان چاق، بیشتر در معرض خطر نقایص هنگام تولد مانند بیماری‌های قلبی هستند. در ضمن چاقی می‌تواند عارضه فشارخون بالا و دیابت در حاملگی را هم افزایش دهد. بنابراین به زنان چاق توصیه می‌شود،که قبل از بارداری وزن  خود را به وزن ایده آل برسانند و این‌کار حتما باید زیر نظر پزشک یا متخصص تغذیه صورت گیرد تا رژیم غذایی مناسب و حاوی پروتئین‌ و ویتامین‌ کافی برای آنها در نظر گرفته شود. برای اطمینان از سلامت حاملگی باید از یک رژیم غذایی سالم، متعادل و سرشار از انواع مواد مغذی استفاده کند. مصرف میزان کافی غذاهای حاوی کلسیم، فولیک اسید، آهن، ویتامین‌ C و A اهمیت نیز دارد.

نکته: مادر باید حداقل ۳ ماه پیش از باردار شدن به وزن ایده آل بدن خود برسد. در صورت بارداری سلامت کودک تا حد زیادی به متعادل بودن وزن بدن مادر بستگی دارد.

• دارو :لازم است مادران قبل از باردار شدن در مورد داروهای مصرفی با پزشک معالج خود مشورت کنند و از مصرف خودسرانه دارو حتی مسکن‌های معمولی پرهیز نمایند .
• قطع داروهای مضر برای جنین در مادران باردار :

خانم‌ها باید پیش از بارداری، مصرف داروهایی را که ممکن است برای رشد و تکامل جنین مشکل ایجاد کند، قطع کنند. مثلاً داروی رآکوتان که برای درمان جوش صورت (آکنه) استفاده می‌شود، می‌تواند منجر به نقایص شدید در جنین شود و حتما باید حداقل یک‌ماه قبل از شروع بارداری قطع شود.

داروهایی (مانند لووستاتین) که برای کاهش کلسترول خون به‌کار می‌روند و برخی داروهای فشار خون هم بالقوه خطرناکند. اگر دارویی را نمی‌توان کاملاً قطع کرد، لازم است آن را با انواع بی‌خطرتر (طبق توصیه پزشک) جایگزین نمود. درخانم‌هایی که به دلیل بیماری‌های اعصاب و روان، داروهای ثبات دهنده روان مصرف می‌کنند، تصمیم نهایی برای قطع یا ادامه مصرف دارو نیاز به بررسی دقیق وضع بیمار و شرایط او داشته و می‌بایست زیر نظر پزشک صورت گیرد.. حتی داروهای بدون نسخه هم ممکن است خطرآفرین باشند. بنابراین توصیه می‌شود که در زمان لقاح و قبل از آن، هیچ داروئی بدون مشورت با پزشک مصرف نشود.

• اقدامات پارا کلینیکی:

اگر مادر روش پیشگیری از بارداری را قطع کرده و تصمیم به بارداری دارد و نیاز به گرفتن عکس رادیولوژی یا هر نوع تصویربرداری برای ایشان پیش آمد حتما به پزشک خود اطلاع دهد تا قبل از اقدام از عدم بارداری وی اطمینان حاصل گردد.

استرس و نگرانی و عوامل استرس‌زا و غیرضروری می‌تواند بر روند زندگی و بارداری مادر تأثیرگذار باشد پس وی باید سعی کند از این عوامل دوری نمایدبه زوجین جوان توصیه میشود  ابتدا همدیگر را خوب بشناسند و سپس با توافق هم بچه دار شوند تا هر چه بیشتر لذت شیرین پدر و مادر شدن را درک نمایند.

۷-  سیگار کشیدن مادر باردار:

از نظر علمی ثابت شده است که سیگار کشیدن مادر باردار، رشد جنین را کند کرده و احتمال تولد نوزاد با وزن کم را تقریبا دوبرابر می‌کند. همچنین سیگاری بودن زن باردار تاثیر زیادی درافزایش سقط خودبه‌خودی، زایمان زودرس و تولد نوزاد مرده دارد. سرویس سلامت عمومی آمریکا تخمین زده است که اگر همه زنان حامله در این کشور دست از سیگار کشیدن بردارند، میزان مرده‌‌زایی تا ۱۱ درصد و میزان مرگ نوزادان تا ۵ درصد کاهش می‌یابد. با این وجود فقط یک پنجم زنان سیگاری در ترک این عادت خود در طول بارداری موفق می‌شوند. به همین علت متخصصان توصیه می‌کنند، اگر تصمیم به بارداری دارید حتما پیش از اقدام به آن، اعتیاد به سیگار و سایر مواد را ترک کنید و گرنه بهتر است تا ترک کامل، بچه‌دار نشوید.

۸-سن مناسب برای بارداری:

بارداری زن در سنین پایین از ۱۸ سال و بالاتر از ۳۵ سال صلاح نیست. بنا براین در صورت امکان، بارداری  می‌بایست در گروه سنی ۳۵-۲۰ سال صورت گیرد. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که در بارداری‌های زیر ۱۸ سال و بعد از ۳۵ سال مشکلات و عوارض جدی برای جنین و مادر ممکن است به وجود آید. فاصله دو بارداری نیز بهتر است از ۳ سال کمتر نباشد چرا که باعث کمبودهای تغذیه‌ای  مادر خواهد شد.

توضیح ۱ : تمرینات بدنی:

ورزش و تحرک همیشه برای سلامت توصیه شده است و افرادی که قبل از حاملگی فعالیت و تحرک بیشتری داشته‌ باشند به دلیل قوی بودن عضلات دور مفصل، کمتر دچار درد و مشکلات مفصلی‌ شایع در دوران بارداری می‌شوند. البته معمولا به زنان ورزشکار توصیه نمی‌شود که هنگام بارداری ورزش را کنار بگذارند، بلکه فقط لازم است ورزش‌های سنگین را قطع کرده و به نرمش‌های سبک ادامه دهند. برعکس، زنانی که تا قبل از بارداری ورزش نمی‌کردند، لازم نیست در زمان بارداری ورزش کنند چون به این گونه فعالیت‌ها عادت ندارند و این کارمی تواند بالقوه برای آنها و جنینشان خطرناک باشد.

توضیح ۲ : سهم پدران:

علاوه بر تأثیر رفتار مرد در سلامت روان و جسم زن حامله، روابط شغلی ، مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر، بیماری‌های ژنتیکی، ایدز و بیماری‌های عفونی ـ مقاربتی در مرد می‌تواند در سلامت مادر و جنین نقش  مهمی داشته باشد. بنابراین لازم است پدران آینده هم خود را برای بارداری و مراقبت‌های آن آماده کنند.

*در حال حاضر در تمامی مراکز بهداشتی ـ درمانی امکان ارائه خدمات مراقبت پیش از بارداری توسط پزشک و ماما فراهم می‌باشد. خدمات مراقبت پیش از بارداری شامل مشاوره، آموزش،  آزمایش، معاینات دندانپزشکی و سایر معاینات بالینی و… می باشد .

در صورتی که مادران قصد بارداری داشته باشند می‌توانند با مراجعه به این مراکز این خدمات را دریافت و با استفاده از راهنمایی‌های کادر بهداشتی ـ درمانی بارداری سالم و مطمئنی را برنامه‌ریزی نمایند.

منابع :

• سایت ac.ir وب سایت معاونت بهداشتی شهرستان رفسنجان، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان ۸۸
• مراقبت پیش از بارداری ، مامای پارسی بلاگ ، م . ل۸۸
• برنامه کشوری مادری ایمن ، مراقبتهای ادغام یافته سلامت مادران (راهنمای خارج بیمارستانی)، ویژه ماما/پزشک عمومی، چاپ ششم ـ تجدید نظر چهارم، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اداره سلامت مادران ۸۶