فراوان‌ترین پروتئین در بدن انسان کلاژن نام دارد که نوعی پروتئین می باشد که نقش پر رنگی از جمله فراهم کردن ساختار پوست انسان و کمک به لخته شدن خون در بدن انسان دارد ،حال می خواهیم در خصوص ساختار این پروتئین و عملکرد آن در بدن به نکاتی اشاره نماییم.
به نقل از “اتوریتی نیوتریشن”، طی سالیان اخیر، کلاژن به عنوان یک مکمل غذایی و یک ماده تشکیل دهنده در شامپوها و لوسیون های بدن از محبوبیت زیادی برخوردار شده است. اما کلاژن چیست و چرا برای بدن انسان خوب است؟ در ادامه قصد داریم شما را هر چه بیشتر با این پروتئین تاثیرگذار آشنا کنیم.
کلاژن چیست؟
همان گونه که اشاره شد، کلاژن فراوان‌ترین پروتئین در بدن انسان است و حدود یک سوم از ترکیب پروتئینی موجود در بدن انسان را تشکیل می دهد. کلاژن یکی از بلوک های اصلی سازنده استخوان ها، پوست، عضلات، تاندون ها و رباط ها محسوب می شود. همچنین، کلاژن در بسیاری دیگر از بخش های بدن انسان از جمله رگ های خونی، قرنیه ها و دندان ها نیز یافت می شود.
کلاژن را می توان همانند یک چسب در نظر گرفت که تمامی موارد ذکر شده در بالا را کنار یکدیگر نگه می دارد. در حقیقت، واژه کلاژن از کلمه یونانی “kólla” که به معنای چسب است گرفته شده است. در تصویر پایین ساختار مولکولی کلاژن قابل مشاهده است:
در نتیجه، کلاژن پروتئینی است که ساختار بیشتر بدن انسان از جمله استخوان ها، پوست، تاندون ها و رباط ها را شکل می دهد.
کلاژن چه کاری در بدن انسان انجام می دهد؟
حداقل 16 نوع از کلاژن وجود دارند. چهار نوع اصلی آن شامل نوع یک (I)، نوع دو (II)، نوع سه(III)، و نوع چهار (IV) می شوند. در ادامه نگاه دقیق‌تری به چهار نوع اصلی کلاژن و نقش آنها در بدن داریم:
نوع یک: این نوع حدود 90 درصد از کلاژن موجود در بدن انسان را تشکیل می دهد و از دسته های فیبر متراکم شکل گرفته است. این نوع از کلاژن ساختار پوست، استخوان ها، غضروف فیبری، بافت همبند و دندان ها را فراهم می کند.
نوع دو: این نوع از دسته های فیبر کم تراکم‌تر شکل گرفته و در غضروف ارتجاعی که همانند یک بالشتک برای مفاصل عمل می کند، یافت می شود.
نوع سه: این نوع کلاژن از ساختار عضلات، اندام ها و عروق پشتیبانی می کند.
نوع چهار: این نوع کلاژن به پالایش کمک می کند و در لایه های پوست یافت می شود.
با افزایش سن انسان، بدن شما کلاژن کمتر و با کیفیت پایین‌تر نسبت به گذشته تولید می کند. یکی از نشانه های قابل مشاهده این شرایط در پوست انسان رخ می دهد که به تدریج شادابی و انعطاف پذیری خود را از دست می دهد. غضروف ها نیز با افزایش سن ضعیف‌تر می شوند.
مواد مغذی که تولید کلاژن را افزایش می دهند
همه کلاژن ها در ابتدا به صورت پروکلاژن شکل می گیرند. بدن انسان با ترکیب دو آمینو اسید به نام های گلیسین و پرولین پروکلاژن تولید می کند. این فرآیند از ویتامین C نیز استفاده می کند.
شما می توانید با حصول اطمینان از دریافت مواد مغذی که در ادامه به آنها اشاره می کنیم به تولید این پروتئین مهم در بدن خود کمک کنید:
ویتامین C: مقادیر قابل توجهی از این ویتامین در میوه های خانواده مرکبات، فلفل دلمه ای، و توت فرنگی یافت می شود.
پرولین: مقادیر قابل توجهی از این ماده در سفیده تخم مرغ، جوانه گندم، محصولات لبنی، کلم، مارچوبه، و قارچ ها یافت می شود.
گلیسین: مقادیر قابل توجهی از این ماده در پوست مرغ و ژلاتین یافت می شود اما گلیسین در انواع مختلف مواد غذایی حاوی پروتئین نیز وجود دارد.
مس: مقادیر قابل توجهی از این ماده در گوشت قرمز، دانه کنجد، پودر کاکائو، بادام هندی (کاشو)، و عدس یافت می شود.
افزون بر این، بدن انسان به پروتئین کیفیت بالا که حاوی آمینو اسیدهای مورد نیاز برای ساخت پروتئین های جدید است، نیاز دارد. گوشت قرمز، گوشت ماکیان، غذای دریایی، لبنیات، حبوبات و توفو از جمله منابع فوق العاده برای آمینو اسیدها هستند.
چیزهایی که به کلاژن آسیب می زنند
بهتر است از رفتارهایی که موجب نابودی کلاژن ها می شوند، پرهیز کنید. در ادامه با برخی از این رفتارها بیشتر آشنا می شویم:
قند و کربوهیدرات های پالایش شده: قند در توانایی کلاژن برای ترمیم خود اختلال ایجاد می کند. بر همین اساس، شما باید مصرف قند اضافه شده و کربوهیدارت های پالایش شده را به حداقل برسانید.
آفتاب بیش از اندازه: پرتو فرابنفش می تواند تولید کلاژن را کاهش دهد. از این رو، بیش از اندازه در معرض خورشید قرار نگیرید.
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن تولید کلاژن را کاهش می دهد و می تواند در بهبود زخم اختلال ایجاد کند که به بروز چین و چروک منجر می شود.
برخی اخلالات خود ایمنی مانند لوپوس نیز می توانند به کلاژن آسیب وارد کنند.
منابع غذایی طبیعی
کلاژن در بافت های همبند غذاهای حیوانی یافت می شود. به عنوان مثال، کلاژن به مقدار زیاد در گوشت مرغ وجود دارد.
یکی از منابع خوب کلاژن آب استخوان است که از جوشاندن استخوان مرغ یا حیوانات دیگر در آب به دست می اید.
ژلاتین اساسا کلاژن پخته شده است و از این رو سرشار از آمینو اسیدهای مورد نیاز برای تولید آن است.
با این وجود، بحث درباره این که مصرف مواد غذایی سرشار از کلاژن به واقع سطوح آن در بدن را افزایش می دهند همچنان وجود دارد. هنگامی که پروتئین مصرف می کنید، این ماده در بدن به آمینو اسیدها تجزیه شده و سپس دوباره پیوند می خورد. از این رو، کلاژنی که می خورید به صورت مستقیم به شکل گیری سطوح بالاتر آن در بدن منجر نمی شود.
فواید مکمل های کلاژن
دو نوع مکمل کلاژن از محبوبیت بالایی برخوردار هستند که شامل کلاژن هیدرولیز شده و ژلاتین می شوند. ژلاتین از پخته شدن کلاژن ایجاد می شود. مطالعات بسیاری در زمینه مکمل های کلاژن صورت نگرفته اند اما نمونه های موجود به فواید امیدبخش آن اشاره دارند که در ادامه به آنها می پردازیم:
توده عضلانی: مطالعه ای که در سال 2015 روی مردان مسن انجام شد، نشان داد، ترکیبی از مکمل های کلاژن پپتید و تمرینات قدرتی به افزایش توده عضلانی و قدرت در این افراد نسبت به آنهایی که دارونما مصرف کرده بودند، منجر شده است.
آرتروز: مطالعه ای دیگر که طی یک بازه زمانی 70 روزه انجام شد، نشان داده است، مصرف مکمل های کلاژن توسط افراد مبتلا به آرتروز به کاهش قابل توجه درد آنها در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کرده بودند، منجر شده است.
کشسانی پوست: طی مطالعه ای که در سال 2014 انجام شد، بانوانی که مکمل کلاژن دریافت کرده بودند بهبود قابلیت کشسانی پوست خود را شاهد بودند. کلاژن در درمان های موضعی برای بهبود ظاهر پوست از طریق به حداقل رساندن چین و چروک ها و خطوط استفاده می شود.
برخی پزشکان پزشکی جایگزین نیز استفاده از مکمل های کلاژن برای درمان سندرم نشت روده را نیز موثر عنوان کرده اند.
ایمنی و عوارض جانبی
تا به امروز، اطلاعات بسیار دقیق و قابل اعتمادی درباره ایمنی یا اثربخشی مکمل های کلاژن در دسترس نیست. عوارض جانبی بالقوه مکمل های ژلاتین شامل مزه ای ناخوشایند و طولانی مدت و احساس سنگینی و سوزش سر دل می شوند. همچنین، اگر فرد نسبت به منبع مکمل آلرژی داشته باشد، امکان بروز واکنش آلرژیک در وی وجود دارد.
چگونگی تامین
کلاژن پپتید به شکل پودر در دسترس است و می تواند به سادگی همراه با مواد غذایی مورد استفاده قرار بگیرد. فرم پپتید ژلی نیست و از این رو شما می توانید آن را در اسموتی ها، سوپ ها یا غذاهای پخته شده بدون این که تاثیری بر بافت آنها داشته باشد، به کار بگیرید.
شما می توانید از ژلاتین برای تهیه ژله خانگی یا آدامس ها استفاده کنید.
هنگامی که مکمل ها را مد نظر قرار می دهید، شما باید به دنبال منابع کیفیت بالا باشید. در همین راستا، کلاژن دریایی که از پوست ماهی درست می شود نیز در دسترس است.
موارد استفاده دیگر
کلاژن موارد استفاده بسیاری دارد که از غذا تا دارو و بخش تولیدی را در بر می گیرند. برای هزاران سال، کلاژن برای تولید چسب مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه از کلاژن همچنان برای تولید سیم های آلات موسیقی استفاده می شود.
در زمینه غذا، کلاژن گرما داده می شود تا ژلاتین شکل بگیرد. در زمینه پزشکی، این ماده به عنوان یک پر کننده در جراحی پلاستیک و پانسمانی برای سوختگی های شدید مورد استفاده قرار می گیرد.
مترجم: محمد مهدی حیدرپور/شهر خبر
