ناراحتی عمیق، سرخوردگی، عدم علاقه و میل به انجام فعالیت های روزانه و… این ها همه علائمی هستند که هر از چند گاهی همه ما با آن دست و پنجه نرم می کنیم. همه ما به نوعی افسردگی را در سطوح ابتدایی تجربه کرده ایم. پس از شکست در کار و درس، روابط انسانی، از دست دادن نزدیکان و… اما کمتر پیش می آید که کسی وارد مراحل پیشرفته افسردگی شود.
در حقیقت اگر شرایط افسردگی برای فرد ادامه یابد، وی وارد مرحله عمیق بیماری شده و همه علائم فوق که به شکلی سطحی تجربه اش کرده ایم شدیدا فراگیر می شوند و زندگی را تحت تاثیر قرار می دهند.
بر اساس گفته مرکز کنترل بیماری ایالات متحده آمریکا، 7.6 درصد از افراد بالای 12 سال تقریبا هر دو هفته یک بار، افسردگی را تجربه می کنند. طبق اطلاعات منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO)، افسردگی شایع ترین بیماری در سراسر جهان و علت اصلی ناتوانی است. تقریبا 350 میلیون نفر در سراسر جهان از افسردگی رنج می برند.
جالب است بدانید که افسردگی در میان زنان شایع تر است تا مردان. هنوز دلایل افسردگی مشخص نشده اند و کسی به طور دقیق منشا آن را پیدا نکرده اما دانشمندان معتقدند که عوامل روحی، محیطی، زیستی و ژنتیکی در کنار هم سبب افسردگی می شوند.
افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال در سلامت روان است که مشخصه های اصلی آن ناراحتی، تغییر حالت روحی (مود)؛ عدم میل به انجام فعالیت های روزانه و بی توجهی به دغدغه های فردی است. افسردگی را می توان به نوعی یک بیماری مزمن روحی دانست که به طور معمول فرد را 6 الی 8 ماه درگیر خود می کند.
باید توجه داشت که افسردگی با نوسانات روحی که هر انسانی در زندگی عادی و سالم خود تجربه می کند متفاوت بوده و هر نوع اندوهی را نمی توان به افسردگی مرتبط کرد. در حقیقت، پاسخ های احساسی موقت انسان به چالش های روزانه، افسردگی را بیان نمی دارند.
همچنین، احساس اندوه عمیقی که در پی از دست دادن فردی نزدیک حاصل می شود نیز ارتباطی به افسردگی ندارد، مگر آنکه طول دوره بازگشت به حالت عادی بیش از چند ماه طول بکشد. در واقع، چنین حوادثی می توانند آغازگر بیماری باشند اما هر فردی پس از مرگ نزدیکانش لزوما دچار افسردگی نمی شود.
افسردگی تک قطبی و دو قطبی
اگر ویژگی غالب یک حالت افسردگی باشد، به آن افسردگی تک قطبی می گویند. با این حال، اگر فرد از لحاظ رفتاری نیز دچار نوسانات شدید باشد، افسردگی وی را دو قطبی یا شیدایی می نامند. کسانی که افسردگی شیدایی دارند علاوه بر علائم نام برده یک ویژگی بارز دارند که آن ها را متفاوت جلوه می دهد.
این افراد به یک باره از حالت شادی به اندوه عمیق و سرخوردگی می رسند. افسردگی تک قطبی همراه با اضطراب و دیگر علائم است ولی ویژگی های افسردگی شیدایی در این افراد بروز نمی کند.
اختلال روانی اساسی با ویژگی های روانی
این مدل از افسردگی همراه است با مشکلات روانی و از این طریق شناخته می شود. جنون سبب می شود تا این افراد شروع به هذیان گویی کرده و باورهای غلطی که ارتباطی با واقعیت ندارند را به خود و دیگران القا کند. این افراد حالاتی را تجربه و احساس می کنند که انسان های عادی قادر به تجربه اش نیستند.
زایمان پس از زایمان
تقریبا 5 الی 25 درصد زنان پس از زایمان دچار افسردگی می شوند و انجام ساده ترین کارها در قبال نوزاد برای شان بسیار مشکل و غیر قابل انجام به نظر می رسد. در شرایط حاد، مادر به فکر خودکشی و دگر کشی (نوزاد) می افتد که با توجه به شدید بودن این مشکل، توصیه می شود فرد مورد مراقبت های پزشکی قرار بگیرد.
افسردگی وابسته به فصل
پیش تر این نوع از افسردگی را با نام اختلال عاطفی فصلی می خواندند که در ارتباط با کوتاه شدن روزها در دو فصل پاییز و زمستان است. در پاسخ به نور درمانی و البته پس از اتمام روزهای کوتاه سال، این نوع اختلال نیز پایان می یابد.
مردم کشورهایی که زمستان های طولانی دارند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
دلایل بروز افسردگی
هنوز مشخص نیست که دقیقا چه مسائلی سبب بروز افسردگی می شوند و قطعا دلیل آن محدود به یک یا دو اتفاق نمی شود. افسردگی به احتمال زیاد ترکیبی از چند فاکتور ژنتیک فرد، اختلال در میزان انتقال دهنده های عصبی، عوامل محیطی و عوامل روحی-اجتماعی است.
برخی افراد در معرض خطر بیشتری نسبت به دیگران قرار دارند. ریسک فاکتورهای افسردگی عبارتند از:
- وقایع زندگی – برای مثال از دست دادن نزدیکان، طلاق و فقر
- شخصیت افراد – راهبردهای نه چندان موفق برای مقابله با مشکلات
- فاکتور ژنتیکی – اگر از خویشان درجه یک، کسی مبتلا به افسردگی باشد، احتمال بروز آن در فرد نیز بالا می رود.
- آسیب های روحی دوران کودکی – برای مثال تجاوز، دیدن صحنه های دلخراش و زندگی دشوار
- داروها – از جمله کورتیکواستروئیدها، اینترفرون، ریزرپین و…
- استفاده بیش از حد از مخدرها و الکل – مصرف بیش از حد این مواد کمکی به فراموشی نکرده و صرفا حالت افسردگی را همراهی می کند. رابطه بسیار قدرتمندی میان افسردگی و مصرف بیش از حد مخدرها، مواد توهم زا و الکل وجود دارد.
- ضربه وارد شده به سر در گذشته
- افرادی که دچار افسردگی عمیق شده اند پتانسیل بسیار بالایی دارند که دوباره این حالت را تجربه کنند.
- دردهای مزمن و هر نوع حالت مزمن مثل دیابت، بیماری های قلبی عروقی و… می توانند افسردگی را در پی داشته باشند.
علائم افسردگی
معمولا یک فرد افسرده را به راحتی می توان تشخیص داد. تقریبا اغلب علائم یک فرد افسرده را همه در دوره های زمانی کوتاه مدت تجربه می کنند. این علائم عبارتند از:
- حالت افسردگی
- عدم علاقه به انجام فعالیت های روزانه و از دست دادن میل جنسی
- اشتهای پایین و کاهش وزن ناخواسته بدون رژیم گرفتن
- اینسومنیا (بی خوابی یا کم خوابی) یا هایپرسومنیا (پر خوابی)
- فعالیت بیش از حد یا بی حالی شدید که حتی منجر به مشکل در حرکت کردن و صحبت کردن می شود.
- خستگی و از دست دادن انرژی
- احساس بی ارزش بودن یا احساس گناه کردن
- عدم تمرکز و مشکل در فکر کردن و تصمیم گرفتن.
- فکر به مرگ، خودکشی و تلاش برای خودکشی
دیگر ویژگی ها را اطرافیان، دوستان و پزشک می تواند تشخیص دهد:
- احساس بدبختی، چشمان گریان، ابروهای رو به بالا و کناره های لب رو به پایین
- عدم نمایش حالات چهره و برقراری ارتباط چشمی با دیگران
- تحرک اندک، تغییر در نحوه صحبت کردن، استفاده از کلمات کوتاه و تک هجایی و صدای افتاده و آرام
- بدبین، عدم درک شوخی ها، منفعل، بی حال، درون گرا و شاکی
تشخیص افسردگی
تشخیص این بیماری زمانی صورت می گیرد که با متخصص سلامت روان (روان پزشک یا روان شناس) یا دکتر صحبت شود. اگر فردی احساس سر خوردگی و افسردگی می کند، بسیار مهم است که با متخصص سلامت و روان خود صحبت کرده تا دلایل مختلف افسردگی را پیدا کنند و اطمینان حاصل شود که راه درمان موثری برای آن اتخاذ گردد.
بسیاری از مواقع پزشک شروع به معاینه فیزیکی شخص می کند تا متوجه شرایط دیگر نیز شود. علاوه بر این، بهتر است که فرد در مورد گذشته اش نیز صادقانه به سوالات پزشک پاسخ دهد تا متخصص متوجه شود که این بیماری ناشی از چیست و چرا دامن گیر فرد شده است.
برخی پرسش و پاسخ ها سبب می شوند تا پزشک به درستی متوجه میزان شدت افسردگی شود. مقیاس درجه بندی افسردگی همیلتون برای مثال شامل 21 پرسش می شود که ضمن پاسخ دادن به آن می توان متوجه شدت افسردگی شد.
مقیاس همیلتون، گسترده ترین استفاده را در میان ابزارهای اندازه گیری افسردگی را در سراسر دنیا دارد.
درمان افسردگی
افسردگی یک بیماری روانی قابل درمان است. این بیماری را به سه شیوه کلی ابتدا مدیریت و سپس درمان می کنند:
- پشتیبانی – گستره وسیعی را در بر می گیرد که از آموزش افراد خانواده گرفته تا ارائه راه حل های عملی برای غلبه بر استرس را شامل می شود.
- روان درمانی – که از طریق گفتگو و صحبت انجام می پذیرد مثل درمان شناختی رفتاری (CBT)
- دارو – استفاده از داروهای ضد افسردگی
روان درمانی
روان درمانی برای افسردگی، شامل درمان شناختی رفتاری (CBT)، روان درمانی بین فردی و کمک به حل مسئله می شود. در موارد افسردگی خفیف، روان درمانی اولین گزینه برای درمان به حساب می آید. در موارد کمی پیشرفته و حاد اما این راه، تنها شیوه درمانی نخواهد بود.
درمان شناختی رفتاری و روان درمانی بین فردی دو نوع اصلی روان درمانی هستند که برای افسردگی به کار می روند. هر دو این ها به صحبت در مورد حال و تشویق فرد برای باز پس گیری کنترلر حالات و رفتار مربوط می شود.
درمان شناختی رفتاری را می توان از طریق جلسه های حضوری یا حتی پشت تلفن و از طریق کامپیوتر نیز گذراند. شاید بهترین اثر را اما گفتگو در محیط های چند نفره داشته باشد.
روان درمانی بین فردی به آن ها کمک می کند تا مشکلات احساسی که روابط و ارتباطات شان را دچار مشکل ساخته پیدا کرده و حالت خوبی پیدا کنند.
داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی را معمولا در هر داروخانه ای، البته با تجویز پزشک می توان دریافت کرد.
کسانی که افسردگی سطحی دارند معمولا نیازمند مصرف دارو نیستند اما اگر بیماری پیشرفت کرده باشد و به حالت معتدل تا وخیم رسیده باشد، دارو توصیه می شود. با این حال، دارو برای نوجوانان به ندرت تجویز شده و برای کودکان و خردسالان نیز اصلا توصیه نمی شود.
این داروها اگرچه به درمان بیماری کمک می کنند اما هر کدام عوارض جانبی مخصوص به خود را داشته و ابدا بدون تجویز دکتر نباید مورد استفاده قرار بگیرند. برای مثال، سازمان غذا و دارو آمریکا در اعلامیه ای عمومی گفته بود: «داروهای ضد افسردگی طی ماه های ابتدایی ممکن است فکر و اقدام به خودکشی را در برخی کودکان، نوجوانان و جوانان تقویت کند.»
ورزش
فعالیت های ایروبیک سبب افزایش اندورفین و انتقال دهنده عصبی نور اپی نفرین در بدن می شود که این مسئله خود موجب درمان موقت افسردگی خفیف خواهد شد. ترشخ نور اپی نفرین و اندورفین در بدن به طور کلی سبب ایجاد احساس هیجان می شود.
از راه های دیگر برای درمان افسردگی می توان به تحریک مغزی نیز اشاره داشت.
برترینها
