تقریبا همه خانم‌های باردار می‌دانند که در دوران بارداری نباید در معرض خیلی از مواد شیمیایی، بو‌ها و اشعه‌‌ها قرار بگیرند و نباید هر دارویی را مصرف کنند. اما دارو‌هایی که بر سلامتی جنین تأثیر می‌گذارند کدام‌ها هستند؟ برای پاسخ به این سوال به گفتگو با دکتر فاطمه سمامی،جراح و متخصص زنان و زایمان و دارای برد تخصصی با مدرک لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی، پرداختیم و از او درباره این دارو‌ها پرسیدیم.
دکتر سمامی درباره ناهنجاری‌های نوزادان می‌گوید: معمولا بعد از زایمان، 2 تا 3 درصد نوزادان ناهنجاری مادرزادی دارند. بعد از تولد این نوزادان، تا 5 سالگی در 3 درصد دیگر از نوزادان این ناهنجاری‌ها شناسایی می‌شود و تا 18 سالگی این رقم به 8 درصد می‌رسد. بنابر‌این در 8 درصد از کودکان اختلال تکامل یا اختلال عملکرد تشخیص داده می‌شود و کمتر از یک درصد ناهنجاری‌های مادرزادی توسط دارو‌ها به وجود می‌آیند. در صورتی که تأثیر بیشتر از 95 درصد دارو‌ها روی جنین مشخص نیست.
دکتر سمامی با بیان اینکه از شناخته‌شده‌ترین عوامل که می‌تواند باعث پر خطر شدن بارداری شود الکل است، می‌گوید: مصرف الکل در بارداری می‌تواند بسیار خطرناک باشد و درواقع شایع‌ترین علت غیرژنتیکی عقب‌ماندگی مصرف الکل است. متاسفانه مصرف الکل اخیرا در ایران و بین خانم‌های ایرانی زیاد شده است. اما حداقل مقدار الکلی هم که باعث اختلال در رشد و تکامل جنین می‌شود، مشخص نیست. چون در هر فرد عوامل ژنتیکی،عوامل محیطی، بیماری‌هایی که مادر در آن زمان به آن مبتلاست، سن و تغذیه مادر، آسیب‌پذیری جنین را در برابر الکل مشخص می‌کنند. حتی مصرف الکل علاوه بر عقب‌ماندگی‌های ذهنی و ناهنجاری‌های مادرزادی می‌تواند باعث خطر مرد‌ه‌زایی شود.
بنابر‌این دکتر سمامی دارو‌هایی را که بر روی بارداری و سلات جنین موثرند نام می‌برد:
1- دارو‌های ضد تشنج: خانم‌هایی که سابقه تشنج دارند باید به محض باردار شدن به پزشک‌شان مراجعه کند تا او دارو‌هایی با اثر ضعیف‌تر برای آنها تجویز کند. بسیاری از این دارو‌ها می‌توانند باعث ناهنجاری‌های زیادی در بارداری شوند. به همین دلیل کسانی که دارو‌های ضد تشنج استفاده می‌کنند، حتما باید سونوگرافی‌های خاص را برای بررسی سلامتی فرزندشان انجام دهند.
2- ایبوپروفن یکی دیگر از دارو‌هایی است که مصرف آن بسیار بالا است. همچنین دارو‌های هم‌‌خانواده پروفن به‌ویژه اگر در اواخر بارداری مصرف شوند، می‌توانند باعث ایجاد آثار نامطلوبی در جنین شوند و کم شدن مایع آمنیون (آب کیسه جنین) را در پی دارند.
3- بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها در سلامت بارداری و جنین تأثیر می‌گذارند و حتی مصرف بعضی دارو‌ها مانند تتراسایکلین در دوران بارداری ممنوع است.
4- بعضی از دارو‌های ضد سرطان مانند متوتروکسات و تاموکسیفن در دوران بارداری ممنوع هستند.
5- یُد‌هایی که برای درمان و اسکن تیروئید استفاده می‌شود یا همان یُد رادیواکتیو در دوران بارداری ممنوع است. چون از جفت عبور می‌کند و باعث کم‌کاری تیروئیدی جنین می‌شود به‌طوری که غیر‌قابل برگشت است و حتی خطر سرطان تیروئید را در دوران کودکی افزایش می‌دهد.
6- دارو‌های ضد‌افسردگی هم اکثرا خطر زیادی ندارند اما چند مورد استثنا هم در بین آنها پیدا می‌شود.
7- آسپیرین‌ها هم مانند داروی ایبوپروفن هستند و معمولا دوز پایین آسپیرین سبب پیامد‌های نامطلوب جنینی نمی‌شود اما از دوز بالای آسپیرین باید پیشگیری شود.
8- انواعی از مواد دارویی گیاهی: این دارو‌ها چون تحت نظارت مرکز دارو نیستند و ماهیت فرآورده، کمیت آن و خلوص اجزای مختلف فرآورده به درستی مشخص نیستند، به همین دلیل توصیه می‌شود خانم‌های باردار این فرآورده‌ها را استفاده نکنند چون نمی‌دانیم چه تأثیراتی می‌تواند داشته باشد.
9- انواع مواد مخدر به‌ویژه ماری‌جوانا هم در بارداری نباید مصرف شود. به همین دلیل گفته می‌شود زنان باردار این دارو‌های گیاهی را استفاده نکنند چون نمی‌دانیم چه تأثیراتی می‌توانند داشته باشند.
10- تولوئن: این ماده حلالی است که در رنگ‌ها و چسب‌ها به کار می‌رود و در معرض آن بودن خطر زیادی دارد به‌ویژه اگر در اوایل بارداری استفاده شود.
11- مصرف دارو‌های لاغری در بارداری می‌تواند باعث محدودیت رشد جنین شود. همچنین مصرف این دارو‌ها باعث می‌شود بچه در دوران شیرخوارگی و اوایل دوران کودکی دچار اختلالات رفتاری شود. حتی اگر کودک ناهنجاری مشخصی نداشته باشد تأثیر این دارو‌ها می‌توانند در او اختلالات رفتاری ایجاد کنند.
12- دارو‌هایی هستند که اگر پدر آنها را مصرف کند، خطر پیامد‌های نامطلوب جنین را افزایش می‌دهد که شامل الکل، سرب، مصرف بعضی از مواد مخدر، جیوه، مواد حلال و گاز‌های بی‌هوشی می‌شوند که روی جنین تأثیر زیادی دارند.
