از پیوند کبد چه میدانید؟آیا میدانید عمل پیوند کبد چگونه انجام میشود و در آن چه کاری به انجام میرسد؟آیا میدانید پیوند کبد به چند روش است؟آیا از تکنیک جراحی در عمل پیوند کبد چیزی میدانید؟آیا میدانید پیوند کبد چه خطراتی دارد؟و … .این سوالات ممکن است برای هر کسی پیش بیاید و ما جواب را در ادامه برای شما آماده کرده ایم.
پیوند کبد با یک کبد سالم از شخصی دیگر میباشد. در بیشتر موارد از تکنیک پیوند مستقیم استفاده میشود که در آن کبد بیمار برداشته شده و با یک کبد دهنده در جای آناتومیکی یکسان جایگزین میشود. پیوند کبد زمانی لازم است که کبد عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد حال این تغییر عملکرد یا نارسایی می‌تواند به صورت ناگهانی (نارسایی حاد) یا بطور پیش رونده مثلا به دنبال عفونتها، تاثیر داروها و یا به دنبال مشکلات طولانی مدت ناشی از سرطان متاستاتیک کنترل نشده در خارج از کبد ایجاد گردد.
پیوند کبد به سه روش انجام می‌گیرد :
- پیوند کبد مستقیم (Orthotopic transplantation): جایگزینی کبد بیمار با یک کبد سالم اهدا شده.
- پیوند کبد نابه جا (Heterotopic transplantation): کبد اهدا شده در جایی دیگر از مکان اصلی خود قرار می‌گیرد و کبد بیمار دست نخورده باقی می‌ماند.
- پیوند کبد باکاهش اندازه (Reduced-size liver transplantation): جایگزینی کبد با بخشی از کبد اهدا شده. این روش معمولاً در کودکان رایج است.
تکنیک جراحی : قبل از عمل جراحی بیمار تحت درماندارویی قرار گیرد. تقریباً تمام پیوندهای کبدی به یک صورت یعنی برداشتن کبد مادری و جایگزین آن با کبد اهدا شده در ناحیه آناتومیکی مشخص انجام میشود (پیوند کبدی مستقیم). جراحی پیوند کبد می‌تواند یکی از مراحل هپاتکتومی باشد (مراحل آن هپاتیک و پست هپاتیک.)
عمل جراحی با ایجاد یک برش بزرگ در قسمت فوقانی شکم انجام میشود. هپاتکتومی شامل قطع تماملیگامان‌های متصل به کبد، مجرای صفراوی، شریان و ورید کبدی و ورید پورت میباشد. معمولاً در این عمل جراحی بخشی از ورید اجوف تحتانی نیز همراه کبد برداشته میشود ولی اخیراً یک روش جایگزین برای حفظ ورید اجوف از کبد گیرنده نیز مرسوم شده است. (تکنیک کول.(
خون موجود در کبد توسط یخ تا کاشت کبد در جای خود حفظ خواهد شد. کاشت کبد شامل آناستوموز (اتصال(ورید اجوف تحتانی، ورید پورت و شریان کبدی میباشد. بعد از آن جریان خون به کبد جدید بازگردانده خواهد شد. به طور معمول در پیوندهای بزرگ کبدی تمام کبد از یک اهدا کننده غیر زنده برداشته میشود، این امر دربزرگسالان رایج تر است. در پیوند کبد کودکان از یک برش کوچک از کبد بزرگسالان برای جایگزینی با کبد بیمار استفاده میشود. پیشرفت‌های بیشتر در این زمینه شامل تقسیم کبد برای اهدا به دو گیرنده و اهدا کننده کبدی زنده که در آن بخشی از کبد یک فرد زنده و سالم برای پیوند آلوگراف برداشته میشود. در برداشت کبد از دهنده زنده برای کودکان حدود ۲۰ درصد از کبد برداشته میشود. پیشرفت بیشتر پیوند کبد شامل حذف لوب یا قسمت درگیر به تومور میباشد و قسمت‌های سالم و بدون مشکل کبد باقی خواهند ماند. در این روش مدت ریکاوری بیمار بسیار سریعتر خواهد بود و فقط ۵ تا۷ هفته تحت مراقبت در بیمارستان قرار می‌گیرد.
در مراکز بزرگ پزشکی قبل از جراحی پیوند بیمار تحت درمان بوسیله امواج رادیویی جهت کوچک تر شدن تومورهای کبدی قرار می‌گیرد.
مراقبت‌های بعد از عمل شامل دریافت داروهای سرکوب سیستم ایمنی برای جلوگیری از رد پیوند و بستری در بیمارستان به مدت ۴ هفته تا ۵ ماه بسته به شرایط بیمار میباشد.
عوارض و خطرات احتمالی
این عمل جراحی خطرات جدی از جمله: عوارض مجرای صفراوی، مثل تنگ شدن مجرا و نشت صفرا از این مجرا، خونریزی، ایجاد لخته، ایجاد عفونت، اختلالات ذهنی و فکری، رد پیوند، عوارض داروهای ضد رد مثل: نازک شدن استخوان، قند خون، اسهال، سردرد، فشارخون و کلسترول خون بالا می باشد.
سرکوب سیستم ایمنی
مثل بیشتر پیوندهای آلوگراف، عضو توسط گیرنده رد خواهد شد، مگر در مواردی که بیمار داروی سرکوب کننده سیستم ایمنی دریافت کند. بسیاری از گیرندگان کبد داروهای کورتیکواستروئید، مهارکننده‌های کلسینورین مانند تاکرولیموس یا سیکلوسپورین و آنتاگونیست پورین دریافت می‌کنند. درمان بالینی طولانی مدت در سال اول بعد از پیوند از طریق تاکرولیموس انجام میشود، و نتایج بهتری از درمان با سیکلوسپورین دارد. اگر بیمار دارای عوارضی مثل هپاتیت B فعال باشد میزان بالایی از ایمنوگلوبولین هپاتیت B را دریافت خواهد کرد. در پیوند کبد بعد از گذشت زمان احتمال رد پیوند مزمن کاهش می‌یابد، این در حالی است که بیشتر بیماران گیرنده کبد نیاز به دریافت داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی تا پایان عمر خود نیاز دارند و گاهی ممکن است مصرف داروهای ضد رد به آرامی قطع شوند.
رد پیوند
بعد از انجام پیوند، سه نوع رد امکان دارد رخ دهد که شامل موارد زیر میباشد:
- رد فوق حاد: آنتی بادی‌های مترشحه از سلول‌هایلنفوسیت B فرد دهنده که به آنتی ژن‌های سطح سلول آندوتلیال عروق متصل شده و سبب واکنش می‌شوند. در این واکنش، سیستم کمپلمان فعال میشود و معمولاً اثر عمیقی دارد. این رد در لحظه پیوند یا چند ساعت بعد از عمل اتفاق می‌افتد.
- رد حاد : عامل این نوع رد، سلول‌های لنفوسیت T هستند. این نوع رد شایعتر است و معمولاً داروهای سرکوب کننده برای جلوگیری از این نوع رد تجویز می‌شوند. این رد ممکن است یک روز یا چند هفته بعد از عمل اتفاق افتد.
- رد مزمن: این نوع رد بدون هیچ علامت و نشانه‌ای حدود یک سال بعد از پیوند رخ می‌دهد. عامل این نوع رد ناشناخته است، اما رد حاد پیش بینی کننده قوی رد مزمن است.
یافته‌های آزمایشگاهی رد پیوند عبارت است از: GGT،AST و ALT غیر طبیعی، اندازه‌گیری مقدار عملکرد کبد مانند زمان پروترومبین (PT)، سطح آمونیاک، سطح بیلی روبین، غلظت آلبومین و قند خون. یافته‌های بالینی عبارتند از: انسفالوپاتی، زردی، کبودی و خونریزی تمایل. و از دیگر نشانه‌های می‌توان به: ضعف، بی اشتهایی،دردعضلانی، تب پایین، افزایش اندکی در شمارش‌های گلبول‌های سفید خون و حساسیت در ناحیه عمل همراه با درد اشاره کرد.
معاونت آموزش و پژوهش
تهیه و تنظیم : آرزو محب
زیر نظر دکتر خیر خواه
منبع : خاص پرس
