داشتن ذهن خلاق در بسیاری از مواقع چندین برابر بهتر از یک ذهن باهوش است. چرا که یک فرد خلاق می تواند راه حل های بیشتری نسبت به دیگران ارائه دهد. اما برای شکوفا کردن خلاقیت هیچ احیاجی به کلاس رفتن نیست.
همه والدین دوست دارند فرزندانی با هوش و خلاقیت بالا داشته باشند و همه سعی شان را می کنند تا به هدف برسند…
خیلی ها بچه هایشان را به کلاس های مختلف می برند خیلی ها هم خودشان در خانه امکاناتی را برای آنها فراهم می کنند، اما برای اینکه بدانیم اصلا چه بازی ها یا چه فعالیت هایی می توانند در پرورش هوش و خلاقیت کودکان نقش داشته باشند، با دکتر اکرم پرند، دکترای روان شناسی کودک و نوجوان گفت وگو کرده ایم.
همه می گویند بازی ها روی رشد و خلاقیت کودکان ما اثر دارند اما چه بازی هایی؟
بازی ها چه حرکتی و چه فکری، به خصوص در سنین پیش دبستانی، در رشد کودک، چه رشد هیجانی و چه رشد اجتماعی و شناختی او تاثیرگذارند. این بازی ها می توانند به تقویت تعادل، هوش، یادگیری و هماهنگی دو نیمکره و افزایش کارایی کورتکس مغز کمک کنند. در نهایت کارکرد کلی کودکان افزایش می یابد. متاسفانه امروزه والدین تصور می کنند فقط بازی های فکری باعث رشد هوش و خلاقیت کودکان می شود، بنابراین اهمیت زیادی به این بازی ها می دهند و چنین تصوری در مورد بازی های حرکتی ندارند. والدین فکر می کنند که این بازی ها نقش موثری در افزایش هوش و خلاقیت ندارند و فقط در تقویت قوای جسمانی آنها تاثیرگذارند در صورتی که بازی ها باید در کنار هم باشند. بازی های فکری به رشد مهارت هوش و خلاقیت و حل مساله کمک می کند ولی نباید در مورد آنها افراط شود.
اگر موافقید از دوره سنی بچه ها شروع کنیم؛ مثلا چه پیشنهادی برای تقویت هوش و خلاقیت کودکان ۳ ساله دارید؟
کودکان در ۳ سال اول زندگی علاقه زیادی به اسباب بازی دارند و اسباب بازی های متنوع را دوست دارند. اتفاقا از ۲ سالگی به بعد که بچه می فهمد نباید چیزی را در دهان بگذارد، اسباب بازی هایی که قابلیت تغییر و اجزایی دارند، می توانند کمک کنند قدرت خلاقیت کودک پرورش یابد و روی آنها آزمایش کند. در این سنین، کودکان به هر بازی ای که مواداولیه ای داشته باشد و در آن سازندگی باشد، علاقه دارند. خمیر یا هر وسیله ای که کودک بتواند با آن اشکال مختلف بسازد برایش جالب است. حتی گاهی یک اسباب بازی ساده می تواند قوه تخیل کودک را برانگیزد. می توانید از هر چیزی مثل یک تکه کاغذ، وسایل خانه، یک تکه چوب، مقداری عدس و یک لوله خودکار برای درست کردن حباب و مقداری نمک روی یک مقوا برای اسباب بازی استفاده کنید. البته نظارت والدین بر این بازی ها بسیار مهم است و کودک نباید با این وسایل تنها رها شود.
آیا لزومی دارد که کودک را به کلاس های مختلفی که برای پرورش خلاقیت کودک دایر است، ببریم؟
اصلا لزومی ندارد. خلاقیت یعنی اینکه فردی بدون اینکه ایده ای به او داده شود، چیزی را خلق کند. وقتی قرار است کودک آزادانه کاری را انجام دهد، می تواند حتی در خانه هم آن را بسازد بنابراین کارایی چندانی ندارند، البته باید در محیط خانه برای کودک وسایلی را مهیا کنیم که ایده پردازی را در او پرورش دهد. البته بحث اجتماعی شدن چیز دیگری است. نمی شود گفت کلاس ها خوب نیستند، در کلاس، کودک چگونگی انطباق و اجتماعی شدن، الگوبرداری و تقسیم کار را یاد می گیرد که به نوبه خود خوب است، اما این کلاس ها برای خلاقیت چندان کمک کننده نیستند. نوادر، مخترعان و دانشمندان هرگز به کلاس آموزشی خاصی نرفته اند و کسی ایده ای به آنها نداده است. پس انتظار نابجایی است که به کودکان بیش از اندازه فشار وارد شود. والدین فقط با آموزش و فراهم کردن محیط و امکانات می توانند تفکر واگرا را در بچه ها ایجاد و آن را تقویت کنند. یعنی کودک باید یاد بگیرد از همه قوای ذهنی خود استفاده کند و به نتیجه برسد.
۷ بازی خلاق
۱. با دست های خود روی دیوار سایه ای درست کنید و از کودک بخواهید توضیح دهد چه شکلی می بیند.
۲. قسمتی از یک داستان را بگویید و از کودک بخواهید ادامه آن را بگوید یا از او بخواهید برداشت خود را نقاشی کند یا حیوانات آن را بکشد.
۳. در محدوده سنی کودک، یک معما مطرح کنید تا حدس بزند راجع به چه موضوعی صحبت می کنید.
۴. از بازی هایی مثل دوز، شطرنج و پازل برای تحریک حل مساله استفاده کنید. البته سعی کنید به کودک یاد دهید که بازی را برای برد و باخت انجام ندهد.
۵. از وسایل موجود در خانه مثل چند چوب کبریت یا ماکارونی استفاده کنید و از کودک بخواهید با آنها شکل یا خانه ای بسازد.
۶. روی یک صفحه یا مقوا مقداری نمک بپاشید و از او بخواهید که با آن شکلی بکشد. از او بخواهید با کاغذهای رنگی شکل هایی که در ذهن دارد بسازد.
۷. یک نقاشی را قطعه قطعه کنید تا تکه ها را به هم وصل و تصویر را کامل کند، نظیر آنچه در پازل انجام می دهد.
