در فرهنگ ایرانی اسلامی ما آمار از جایگاه ویژه ای برخودار است. این میوه را میوه ای بهشتی می نامند. عده ای این میوه را همان میوه ای می دانند که سبب زمینی شدن حضرت آدم شد. انار میوه ای بسیار مفید است که سبب رقیق شدن خون و میوه ای بسیار مفید برای فشار خون است.
در ابتدا باید بگوییم که سراسر پاییز، زیر سلطه این میوه بهشتی است که با معاونت انگور به جنگ همه بیماری ها می‌رود.چرا که انار، تمامی اعضای بدن را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.
زادگاه انار که در 3 جای قرآن کریم از آن نام برده شده است؛ ایران می‌باشد. امروز هم انار ایران جزء بهترین و باکیفیت‌ترین انارهای سراسر دنیا می‌باشد. با خواص انار آشنا شوید.
اگر مصرف آن به‌طور روزانه (در فصل خود) ادامه یابد، خون را تا هضم چهارم تصفیه می‌کند و دستگاه‌های رئیسه و بعد از آن تمامی اندام‌ها و عروق و مفاصل و پوست را به شکل شگفت-آوری سرزنده و جوان می‌کند.
بنابراین راه را برای جذب داروهای مؤثره و شفابخش علیه تمامی سرطان‌ها باز می‌کند.
انار را به‌طور کلّی بر اساس مزه، به 3 نوع تقسیم‌بندی می‌کنند: شیرین، ترش، میخوش (ترش و شیرین).
همه انواع آن غذائیت کمی دارند؛ یعنی انرژی زیادی در بدن تولید نمی‌کنند. ولی خون تولیدی از آن‌ها صالح است. در واقع انار جزء غذاهای دوایی یا دواهای غذایی است.
انار شیرین: طبیعت آن سرد به اعتدال و تر در درجه اوّل است. همچنین دارای قوّت قابضه (گیرندگی) است. از سایر انواع آن لطیف‌تر است. برخی از خواص آن بدین قرارند:
مدرّ بول [ادرار آور]، نفّاخ [از این جهت باعث نعوظ در افراد گرم‌مزاج]، مفتّح [یعنی بازکننده انسدادها]، جالی، ملیّن طبع، منحدرکننده غذا از معده گرم‌مزاجان در صورت خوردن آن بعد از غذا [یعنی در افرادی که به کندی تخلیه معده مبتلا هستند، سبب تخلیه معده می‌گردد.]، تقویت‌کننده کبد و تصفیه‌کننده روح کبدی [درواقع از بهترین پاکسازی‌کننده‌های کبدی به شمار می‌رود.]، رفع‌کننده خارش، نیکوکننده رنگ رخسار و….
*البته زیاده روی در مصرف آن، مُفسد غذا و مُرخی (سست کننده) معده است. مُصلحش نیز انار ترش و در سردمزاج‌ها، زنجبیل پرورده است.
ربّ انار شیرین: در افعال قوی‌تر از آب آن می‌باشد. و برای این که باعث اذیّت معده نشود، از مُصلح آن (مصطکی) باید استفاده نمود.
انار میخوش: در سردی و تری میل به اعتدال دارد. در افعال هم شبیه انار شیرین است. امّا در تسکین تیزی صفرا اثر بیشتری دارد؛ یعنی برای صفراوی مزاجان که گرمی و خشکی بر بدنشان غلبه دارد، مناسب‌تر می‌باشد.
انار ترش: در دوم سرد و خشک می‌باشد. قابض، مدرّ بول، مسکّن حرارت معده و غلیان خون [مفید برای افرادی که گرمای معده‌شان خیلی بالاست و غذاهای لطیف در بدن ایشان سریعاً تبدیل به دخانیّت می‌شود و غذاهای غلیظ و سنگین را به‌راحتی هضم می‌کنند.] و مانع سیلان مواد به معده [یعنی جلوگیری‌کننده از ریختن مواد از اعضای دیگر به معده] است.
برای برطرف کردن قی، خفقان حار (طپش قلب گرم)، ممانعت از صعود بخار غذا به سر (مثلاً در سردردهایی که بعد از غذاخوردن ایجاد می‌شود.) و رفع دخانیّت آن مفید است.
*امّا افراط در مصرف آن برای روده‌ها مضر بوده و باعث آسیب و خراش می‌گردد. [مخصوصاً کسانی که دچار التهاب و زخم معده و روده هستند، باید در مصرف آن احتیاط کنند.] همچنین در افراد سردمزاج می‌تواند باعث ضعف کبد و نیروی جنسی شود. مُصلحش نیز انار شیرین و زنجبیل پرورده است.
برخی از نکات و کاربردهای دارویی انار
– نوشیدن آب انارین (یعنی دو نوع انار ترش و شیرین باهم) که با پیه داخلی آن گرفته باشند (به میزان 200-400 میلی لیتر) به همراه 90 گرم شکر: مسهل صفرا و مقوّی معده است. همچنین برای تب‌های صفراوی و یرقان و جرب و خارش مفید می‌باشد.
– و نیز می‌توان انار را با پوست و تخم آن در آب جوشاند تا کاملاً له شود و از آن فرآورده روی محل‌های جرب و خارش ضماد کرد.
– نسخه‌ای مجرّب برای درد سینه و سرفه: چون سر انار شیرین را سوراخ کرده و به دفعات تاوقتی که گنجایش داشته باشد، روغن بادام شیرین در آن ریخته و روی آتش گذارند تا روغن را جذب کند و به حدّی برسد که دیگر نتواند جذب کند؛ مکیدن آن جهت درد سینه و سرفه از مجرّبات حکماست.
– همچنین آشامیدن آب آن با شکر، نشاسته، صمغ عربی و روغن بادام (درحالت نیم‌گرم) همین اثر را دارد…
– خاصیت ضدسرطانی از طریق اثر روی ظرفیت آنتی اکسیدانی بدن: استرس اکسیداتیو که در اثر عدم تعادل بین تولید رادیکال‌های آزاد و سیستم دفاع آنتی اکسیدانی ایجاد می‌شود، در پاتوژنز بیماری‌های مختلف نقش دارد.
مواجهه با عواملی همچون آلاینده‌های محیطی، داروها، سموم کشاورزی، مواد نگهدارنده، امواج الکترومغناطیسی و… باعث افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در بدن می‌شود.
این رادیکال‌های آزاد در بروز بیش از 100 نوع بیماری ازجمله سرطان و دیابت نقش دارند. از آن‌جایی که انار حاوی 100 ها نوع آنتی اکسیدان مخنلف است، مصرف آن می‌تواند توان دفاعی بدن علیه رادیکال‌های آزاد و در نتیجه بیماری‌های مختلف را بالا ببرد.
همانطوری که در مطالعه‌ای که روی دختران 15-17 ساله شهر اراک انجام شد و مشاهده گردید که مصرف آب انار به مدّت 2 هفته و روزانه 100 میلی‌لیتر، باعث افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی سرم می‌گردد [این اثر را به فلاونوئیدهای پلی فنولیک نسبت داده‌اند].
– اثر مصرف آب انار بر فشار خون افراد مبتلا به دیابت نوع 2: در مطالعه‌ای که در این زمینه انجام شد، به مدّت 6 هفته با مقدار 200 میلی‌لیتر آب انار خالص به‌طور روزانه، مداخله انجام شد.
در گروه مصرف کننده آب انار در مقایسه با گروه شاهد، کاهش معناداری در فشارخون سیستولی و دیاستولی مشاهده شد. در نتیجه می‌توان در این بیماران، برای پیشگیری از پرفشاری خون توصیه کرد.
– مکانیسم‌های احتمالی این اثر: اثر روی آنزیم مبدّل آنژیوتانسین(ACE)- آثر آنتی اکسیدانی و حفظ عملکرد اندوتلیوم عروق- اثر آنتی اکسیدان روی برداشت سوپراکسید و در نتیجه افزایش قابلیّت دسترسی به نیتریک اکساید (عامل گشادکننده عروق)- کاهش LDL اکسید شده سرم و…..
– نسخه‌ای برای ویار زنان باردار و اشتها به مواد غیر مغذّی (مثل گِل): هسته انار را در ماهی تابه تفت داده و پودر کنند (به شکل سویق) و از آن مصرف کنند. همچنین مصرف ربّ انار و به‌ویژه ربّ انار ترش در این مورد مفید است.
– کوبیده دانه انار ترش با میزان مساوی مویز و یک پنجم آن زیره کرمانی جهت رفع قی و تقویت معده، مجرّب حکماست.
– برای بیماری‌های زنان به عنوان شستشو دهنده: از پوست، گل و غنچه انار استفاده می‌شود.
– خوردن انار با پوست میان دانه‌ها، معده را پاک، هوش را زیاد و نیروی جنسی را تقویت می‌کند.
– خوردن انار، کودکان را زودتر به سخن می‌آورد.
– آب آن سنگین‌تر از خوردن دانه‌های آن با هسته است؛ چون مغز دانه‌های آن کمی ملیّن است.
– بهترین زمان خوردن انار، صبح ناشتاست. [که در روایات هم بر آن تأکید شده است و برای مصرف 40 روزه آن در صبح ناشتا، اثراتی مترتّب است.] در موقع خوردن هم کمی گلپر به آن اضافه می‌کنند تا علاوه بر بوی مطبوع، به هضم آن کمک کند.
– ربّ انار بهترین چاشنی برای خورش بامیه، فسنجان، آش انار و… است.
– ربّ انار را با عسل مخلوط کنید: مصرف موضعی آن برای معالجه زخم بینی و بثورات پوستی مفید است.
– مضمضه و نگاه‌داشتن آب میوه ترش آن در دهان، برفک و جوش‌های دهان را پاک کرده و لثه را محکم می‌کند.
– پوست انار: در نهایت قبض و بَرد (سردی) است. به همین دلیل یک داروی مجفّف (خشک کننده) به حساب می‌آید.
– اگر پوست انار ترش را با مقدار مساوی مازو ساییده و در سرکه بجوشانند تا به طور کامل له شده و رطوبتش از بین برود و سپس به اندازه دانه‌های فلفل از آن حب بسازند، 15 عدد از آن جهت رفع اسهال مزمن و خراشیدگی و زخم روده‌ها و مقعد مجرّب است.
– شستن مقعد با آب جوشانده پوست انار جهت قطع خون بواسیر و امراض مقعد مفید است.
– داروی ضد کِرم قوی: عصاره پوست درخت انار بخاطر داشتن آلکالوئید ایزوپله تیه رین، یک ضد کرم قوی به-شمار می‌رود. همچنین ریشه انار خاصیت کرم کُشی بر ضد کرم کدو دارد.
– برای درمان کرم کدو: 60 گرم پوست ریشه تازه یا گرد خشک آن را با 750 میلی‌لیتر آب به مدّت 6 ساعت خیس کنید. آن را جوشانده تا حجم آب به نیم لیتر کاهش یابد.
صاف کرده و سه قسمت کنید. هر قسمت را با فاصله 1.5 ساعته بنوشید.
پس از 2 ساعت یک مسهل مانند روغن کرچک خورده تا کرم دفع شود. (مقدار مصرف آن برای کودکان: 6/1 تا 3/1 بزرگسالان)
– گل انار هم جهت قطع خونریزی بن دندان و التیام جراحات و قلاع (جوش‌های دهان) کاربرد دارد.
– از گل‌های انار که در روغن کنجد جوشانده شود، پمادی به دست می‌آید که برای خارش‌ها و تحریک‌های پوستی از نوع اگزمای تر به‌کار برده می‌شود.
– برای کاهش گرمای اضافی کبد (سوء مزاج حار کبدی): ترکیبی از آبغوره و ربّ انار طبیعی را با نسبت 3 به 2 با هم مخلوط و روی شعله ملایم به مدّت یک دقیقه جوشانده و پس از سرد شدن در یخچال نگاه دارید.
هر شب 2-1 قاشق غذاخوری از آن را در یک لیوان آب سرد مخلوط کرده و بنوشید. [مؤثر در انواع هپاتیت‌ها، پرفشاری خون، قندخون، کهیر، جوش‌های صورت و بسیاری از بیماری‌های مربوط به غلبه صفرا. ضد انواع سرطان‌های دستگاه گوارش، تصلّب شرایین، دیابیطس حار و تصفیه‌کننده خون)
– داروی اشتهاآور: انگشت پیچ ساده انار (100 میلی‌لیتر آب انار ترش را با 75 گرم قند مخلوط کرده و روی شعله ملایم آنقدر بجوشانید تا غلیظ شود. بگذارید سرد شود و سپس به اندازه شکلات، تکه تکه کنید. روزانه بسته به نیاز، چندتا از آن را در دهان گذاشته و بمکید.) [به‌خصوص در بی‌اشتهایی‌های ناشی از سوء مزاج گرم معده و کبد مناسب است].
* کارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه و مدیر کارگروه تغذیه انجمن تحقیقات طب سنتی.
