دوره‌ی مدرسه برای کودکان شما تغییرات گسترده‌ای را به همراه می‌آورد. از لباس‌های مدرسه گرفته تا وسایل، کلاس‌های جدید و در مهم‌ترین آنها یعنی زمان خوابیدن مناسب که به‌طور بالقوه‌ای بر روی روال زندگی والدین نیز تاثیرگذار است. جالب‌توجه است که کودکان هرساله به همراه بالاتر رفتن سن، دگرگونی‌هایی را تجربه می‌کنند که باعث می‌شود برنامه‌ی هرسال آنها با دوازده ماه گذشته متفاوت باشد.
دکتر ماریا ملندرز، پلمونولوژیست و متخصص خواب کودکان در مرکز کودکان جان هاپکینز در بالتیمور می‌گوید:
خواب موردنیاز انسان‌ها با توجه به افزایش سن آنها تغییر می‌کند.
طبق سخنان دکتر ملندرز، به‌طوری کلی دو نوع خواب وجود دارد: خوابیدن حرکت سریع چشم یا REM و خواب non-REM. وی بر این باور است که بسته به سن افراد مقدار صرف خواب آنها در این دو مرحله متفاوت خواهد بود. او همچنین معتقد است که مراحل مختلف خوابیدن دارای توابع مختلفی هستند که ناشناخته باقی‌مانده‌اند.
وی همچنین تصریح کرد که وجود هر دو نوع خواب، برای یادگیری مطلوب لازم است؛ اما خوابیدن REM مخصوص کارکرد‌های شناختی، مانند خاطرات تثبیت‌شده و برای رشد و توسعه سیستم عصبی مرکزی است؛ اما خوابیدن غیر REM یا همان Non-REM، بیشتر حالت ترمیمی دارد. به بیانی دیگر، نوع دوم از خوابیدن به ما کمک می‌کند تا در طول روز بیدارباشیم و در هوشیاری به سر ببریم.
متاسفانه بسیاری از توصیه‌هایی که برای بهبود نوع خوابیدن ما ارائه می‌شود بدون توجه به سن ما هستند و بنابراین کاربردی عملی ندارد. برای مثال، ما تقلا می‌کنیم که هر شب در یک‌زمان خوابیده و هرروز در یک‌زمان مشخص از خواب برخیزیم. زمانی از شب را برای استفاده از تلفن، لپ‌تاپ، تلویزیون و یا تبلت سپری می‌کنیم. همچنین گفتنی است که نور ساطع‌شده از صفحه‌نمایش موجب ازکارافتادن سطوح هورمون ملاتونین در مغز می‌شود و نهایتا خوابیدن ما را دچار آشفتگی می‌کند.
گفتیم که راهکارهای خوابیدن افراد باید متناسب با سن آنها تغییر کند. در ادامه قصد داریم بهترین راهنمایی‌هایی برای الگو خواب فرزندان قبل و بعد سنین مدرسه ارائه دهیم.
پیش‌دبستانی ( 3 الی 5 سال )
خوابواضح است که کودکان پیش‌دبستانی برحسب بازه‌ی سنشان به خوابیدن طولانی‌تری نیاز دارند. با توجه به گزارشی از موسسه ملی خواب، پیش‌دبستانی‌ها به 10 تا 13 ساعت خوابیدن در طول شب نیاز دارند.
دکتر ملندرز در این خصوص می‌گوید:
کودکان در این سن ممکن است کمی زودتر به رختخواب بروند چراکه زمان چرت زدن آنها بسیار کوتاه است.
اما این موضوع به هیچ نحو تضمینی برای خوابیدن آسان کودکان در این سن و سال نیست. اغلب هنگامی‌که والدین کودک شروع به آزمایش محدودیت‌های زمان خواب می‌کنند، فرزندان خردسال با پدیده‌‌ی بی‌خوابی مواجه می‌شوند.
طبق گفته‌ی کارشناسان مرتبط با خوابیدن کودکان، بچه‌های کوچک ممکن است برای نرفتن به رختخواب از بهانه‌ای مثل «من بغل می‌خواهم» یا «من به یک لیوان آب نیاز دارم» استفاده کنند.
کودکان مدرسه‌ای ( 6 تا 13 سال )
موسسه‌ی ملی خواب به کودکان در این سن توصیه می‌کند که در هر 24 ساعت 9 الی 11 ساعت خوابیدن را تجربه کنند. بر اساس اذعان دکتر ملندرز، اغلب کودکان در این سن و سال به مقدار توصیه‌شده برای خوابیدن شبانه‌شان عمل می‌کنند.
دکتر متخصص خواب کودکان در این رابطه می‌گوید:
در طول این دوره‌ی سنی، برخی از کودکان ممکن است با ترس در شب مانند از تاریکی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بنیان این مشکلات در دوره‌ی قبل مدرسه و تصورات وحشی کودکان در آن سن است. سایر مشکلات، نظیر کابوس نیز ممکن است بر خوابیدن کودکان در سنین مدرسه تاثیر منفی داشته باشد.
کودکان و نوجوانان در این گروه سنی مقدار زیادی از زمان خوابیدن خود را در نوع موج آرام و یا خواب عمیق ( یک نوع خوابیدن غیر REM ) سپری می‌کنند. طبق گفته‌ی دکتر متخصص خواب، ازآنجاکه این نوع خوابیدن به حالت ترمیمی است، کودکان مدرسه در طول روز بسیار هوشیارتر هستند. این بدان معناست که اگر فرزند شما در کلاس سوم و یا چهارم است و گاهی در مدرسه به می‌خوابد، یک اعلام‌خطر برای عدم خوابیدن کافی اوست.
علاوه بر این، دکتر ملندرز اضافه کرد که خوابیدن کافی برای کودکان می‌تواند بر تمامی جوانب زندگی روزانه‌ی آنها تاثیرگذار باشد. کاهش عملکرد فرزندان در صورت خواب کم تنها به مدرسه منتهی نشده و بر توجه، تمرکز، قدرت تصمیم‌گیری و حل مسئله نیز تاثیر گذار است. همچنین این بسیار حائز اهمیت است که کمبود خوابیدن کودکان امکان دارد باعث دمدمی مزاجی و حتی بیش فعالی آنها شود.
اگر می‌خواهید از میزان خوابیدن کودکان و نوجوانان این سنی را تحت کنترل درآورید، لازم است برنامه خواب منظم و دقیقی بچینید که زمان خوابیدن روز‌های عادی هفته با تعطیلات آخر هفته تفاوت داشته باشد. البته تاخیر 1 تا 2 ساعته در طول یک هفته، جای نگرانی ندارد.
نوجوانان ( 14 تا 17 سال )
دکتر ملندرز زمان خواب توصیه‌شده برای نوجوانان را 8 تا 10 ساعت در طول شب عنوان کرد. اما متاسفانه مشخص‌شده که تنها یک‌سوم از تمامی نوجوانان جهان به‌اندازه‌ی کافی می‌خوابند.
نوجوانان در طول هفته به‌طور مزمن از میزان خواب موردنیازش محروم می‌شوند
دلیل کم‌خوابی و بی‌خوابی نوجوانان در این سن متعدد است؛ آنها در طول روز فعالیت‌های زیادی ازجمله فعالیت‌های بعد مدرسه و تکالیف این‌چنینی دارند که باعث می‌شوند نتوانند شب را به‌موقع بخوابند. از سوی دیگر، برای رفتن به مدرسه مجبور هستند بسیار زودتر از خواب برخیزند.
همچنین در این سن، پدر مادر کنترل کم‌تری بر روی زمان خوابیدن فرزندان خود دارد که به‌خودی‌خود موجب کاهش خواب این قشر می‌شود.
علاوه بر این، ساعت بیولوژیکی نوجوانان زود خوابیدن را برای آنها به امری دشوار تبدیل می‌کند. طبق گفته‌ی دکتر ملندرز، ساعت بیولوژیکی افراد در سن بلوغ به‌طور طبیعی دچار دگرگونی می‌شود که خوابیدن سر ساعت 9 را برای آنها به امری غیرممکن بدلی می‌کند.
در ادامه‌ی این فرایند، چون زمان خوابیدن به تاخیر میافتد، وقت بیدار شدن نوجوانان نیز عقب میافتد. برای مثال حتی اگر او ساعت 11 شب به رختخواب برود، به‌طوری طبیعی ساعت 7:00 الی 9:00 صبح از خواب برمی‌خیزد اما عملا برای رفتن به مدرسه زمان بیشتری نیاز دارد.
به‌عنوان یک نتیجه‌گیری کلی، نوجوانان در طول هفته به‌طور مزمن از میزان خواب موردنیازش محروم می‌شوند.
اغلب نوجوانان در تعطیلات آخر هفته زمان کم‌تری را برای خوابیدن اختصاص می‌دهند. اگر برای مثال یک نوجوان که در شب‌های مدرسه 7 ساعت بخوابد، حدود 2 ساعت کسری خواب را تجربه می‌کند و این کسری در طول هفته به حدود 10 ساعت می‌رسد که امکان جبران آن در پایان هفته وجود ندارد.
ازآنجایی‌که نوجوانان همیشه خسته هستند، غیرعادی نیست که بعدازظهر، چندساعتی را بخوابند که همین خواب کوتاه موجب سخت‌تر شدن خوابیدن در شب شده و نهایتا یک چرخهی خواب معیوب به وجود می‌آید.
صدالبته که نمی‌توان از نوجوانان صحبت کرد و حرفی از ابزارهای نمایشگر به میان نیاورد. بسیاری از نوجوانان شب را با ابزارهای الکترونیکی خود می‌خوابند. حتی وقتی نیمه‌شب از خواب برمی‌خیزند به‌طور ناخودآگاه گوشی خود را چک می‌کنند. این اطلاعات توسط آزمایش‌ها از خواب نوجوانان به‌دست‌آمده‌اند.
در همین راستا، آکادمی اطفال آمریکا توصیه می‌کند که پدر و مادر اتاق‌خواب فرزندانشان را خالی از هرگونه ابزار نمایشگر کنند.
در پایان آنچه باقی می‌ماند اجتناب‌ناپذیر بودن خواب کم در میان تمامی اقشار جامعه است. کمبود خواب به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که مهم‌ترین آنها فعالیت‌های زیاد و البته ابزارهای الکترونیکی و ارتباطی است. امیدواریم با استفاده از مطالب قیدشده بتوانید الگو خواب مناسبی را طرحی کنید.
برترینها
