نکات تربیتی مهم برای خردسالان

دکتراکبر کوشانفر؛ متخصص کودکان

کودک ذاتاً شایستگی و آمادگی تغییر دارد، از این‌رو باید استعدادهای ذاتی او به طور مداوم مورد مراقبت و نظارت قرار گیرد و در مسیر مناسبی که با خواسته‌ها و ارزش‌های انسانی، اخلاقی، اجتماعی، علمی و فرهنگی جامعه موافق و هماهنگ باشد، هدایت شود.

1- مغز جنین و نوزادان به میزان قابل توجهی به آواها، به ویژه نسبت به ریتم‌های پیوسته واکنش نشان می‌دهد و برای رشد افزایش شناختی مؤثر است. موسیقی و کلمات ملایم و منظم، مانند لالایی با تحریک امواج دلتای مغز ذهن را آرام کرده و موجب از بین رفتن بی‌قراری و بی‌خوابی کودک می‌شود.

2- به شیرخواران خود نگاه کنید تا باهوش شوند! نگاه مستقیم پدر و مادر به چشمان کودک تأثیر قابل توجهی در شکل‌گیری هوش از دیدگاه دیوید وگسلر روانشناس آمریکایی دارد. با نگاه کردن مستقیم به چشمان کودک ارتباط مغزی بهتر شکل می‌گیرد و بیش از هر چیزی هوش منطقی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

3- از هر فرصتی برای ارتباط باکودک استفاده نموده با او ارتباط کلامی و عاطفی برقرار کرده و صحبت کنید. با بیان و کلمات کودک آشنا شوید. کودکان کم‌سن را در آغوش بگیرید تا گرمای بدن شما را احساس کنند.

4- مساوات و عدالت را در برخورد با کودکان رعایت کنید. چنانچه کودکی زیبا آفریده شده یا امتیاز دیگری دارد، احساسات خود را کنترل و مهار نموده و به او توجه بیش از حد نکنید. بین فرزندان خود تبعیض قائل نشوید.

5- کودکان را با یکدیگر مقایسه نکنید، بلکه با خودشان مقایسه کنید و بدانید که آنها با توجه به اصل فردیت به طور مطلق از نظر رشد روحی حرکتی شبیه کودکان دیگر نیستند.

6- لازمه کار با کودکان داشتن صبر و حوصله فراوان و خسته‌ نشدن است. اگر می‌خواهید خسته نشوید، باید عاشق کودکان باشید.

7- آگاهی از رشد و احوال کودکان ضروری است و با مطالعه کتاب‌های تعلیم و تربیت و روانشناسی کودک باید توانا و دانا بود.

8- صداقت و صمیمیت و هماهنگی با آنچه انجام می‌دهید و ثبات عاطفی لازمه با کودکان بودن است.

9- بازی زندگی کودک است. هرگاه او را از بازی منع می‌کنید، او را از زندگی کردن محروم می‌سازید. بازی بهترین موقعیت برای بروز عواطف و اجتماعی شدن اوست.

10- به صحبت‌های کودک به طور فعال گوش کنید و واکنش‌های مناسب نشان دهید. به او آزادی کامل بدهید تا از هر کجا که دلش می‌خواهد، صحبت کند.

11- به پرسش‌های کودکان در صورتی که پاسخ آنها را می‌دانید با صداقت و سادگی، کوتاه و زیبا جواب دهید. در صورتی که نمی‌دانید، با شهامت بگویید نمی‌دانم و بکوشید پاسخ درست را جویا شوید.

12-  الگوبرداری و همانندسازی یکی از مهم‌ترین روش‌های یادگیری کودک است؛ پس سعی کنید سرمشق و الگوی خوبی برای کودک‌تان باشید و هر کاری را که می‌خواهید کودک انجام دهد یا ندهد، خودتان هم همان‌گونه باشید. برای مثال اگر می‌خواهید خواهش کردن، تشکر کردن و معذرت خواستن را یاد بدهید، خودتان باید در عمل نشان دهید و پیشقدم شوید.

13- هیچ‌گاه به کودک نگویید حالا دیگر تو بچه نیستی؛ چون او بزرگ هم نیست و بدین ترتیب با گفتن این جمله در او ایجاد اضطراب می‌کنید. به جای این حرف‌ها بهتر است دلیل انجام دادن یا ندادن را برایش توضیح دهید.

14- اگر می‌خواهید چیزی از وسایل کودک را بردارید، باید از او اجازه بگیرید تا کودک احترام به مالکیت و استقلال دیگران را یاد بگیرد.

15-  از لجبازی، سربه‌سر گذاشتن، یکی‌بدو کردن و مشاجره با کودکان خودداری کنید.

16- ادوارد کامپلد، روانشناس کودک می‌گوید هرکس در تربیت کودکان موفق نشود، گناه را به گردن کودک می‌اندازد. واقعیت این است که در برخورد نادرست کودک باید مربیان آنها را سرزنش کرد، نه کودکان را. شاید بتوان گفت کودکی که بی‌تربیت است، بد تربیت شده است.

17- کودکان را در امر آموزش و یادگیری شرکت دهید. پیاژه می‌گوید هر وقت به کودک چیزی را یاد ‌دهید، بدون ‌آنکه او را در این امر شرکت دهید، او را از اینکه خودش موضوع را کشف کند باز می‌دارید؛ در نتیجه کار آموزش با شکست روبه‌رو می‌شود.

18-  به نظر بسیاری از متخصصان، مهم‌ترین فعالیت پیش از دبستان که باعث فعال شدن مغز کودک می‌شود، گفت‌وگو و با کودک بودن است. رد و بدل کردن کلمات و احساسات والدین از میلیون‌ها فعالیت مختلف با ارزش‌تر است؛ بنابراین سعی کنید غذا خوردن، لباس پوشیدن و دستشویی رفتن مستقل را به کودکان یاد دهید.

19-  با ایجاد فضای اطمینان‌بخش و اعتمادآفرین رازدار و محرم اسرار کودک باشید.

20- نظریات خود را به کودک تحمیل نکنید، اجازه دهید حالا که او می‌خواهد بازی کند یا کتابی برای خواندن انتخاب کرده است، خود اسباب‌بازی و کتابش را انتخاب کند.

21-  برای شناخت بزرگسالی ناگزیر باید کودکی را شناخت. اندازه‌گیری و سنجش رشد و نمو روحی کودک مشکل است؛ چرا که رشد کودک تدریجی است.

22-  با هر کودکی مطابق روحیه او باید رفتار کرد و بهترین روش تقویت رفتار مطلوب و مورد نظر، تشویق و مورد توجه قرار دادن رفتار اوست.

23-  از تنبیه بدنی و سرزنش و خجالت دادن کودک جداً و اکیداً خودداری ورزید و در عوض صفات خوب و مثبت او را بیان و تشویق کنید.

24-  بهتر است اسامی کوچک کودکان را در مهدکودک‌ها به خاطر بسپاریم و آنها را با اسم کوچک صدا بزنیم.

25- لازمه کار با کودک خودشناسی و خودآگاهی و شناختن احساسات و افکار و انتظارهای خود نسبت به کودک است و هماهنگی بین آنچه می‌گوییم، آنچه می‌کنیم و آنچه واقعاً هستیم.

26- هیچ دلیلی وجود ندارد کودکان را تنبیه بدنی کنید و از ناسزا گفتن به کودکان و سایرین نیز بپرهیزید. هیچ‌گاه به کودک نگویید دروغگو یا کلماتی از این قبیل، بلکه سعی کنید عشق و مهربانی و اعتماد به نفس آنها را بالا ببرید.

27-  برای کاهش اضطراب و ثبات عاطفی در میان کودکان بین والدین و مربیان و کلیه کسانی که با کودک سر و کار دارند، باید هماهنگی وجود داشته باشد و در صورت لزوم با مدرسه، کتابخانه و دوستان کودک تماس بگیرید و ارتباط برقرار کنید.

28- کودک راحتی المقدور در انجام کارهای مربوط به خودش مشارکت دهید و تقاضای انجام کار از کودک را به صورت سوال مطرح کنید. برای مثال دوست ‌داری در مرتب کردن اطاق خودت با هم کمک کنیم یا دلت می‌خواهد یک قصه شیرین برایت‌ بگویم؟ می‌خواهی با کمک هم به توالت بروی؟

29-  بعضی والدین به کودک نوپای خود بیش از حد کمک می‌کنند و نمی‌گذارند حتی یک قاشق غذا را خودش بخورد یا یک پازل را سرجایش بگذارد و یا یک نارنگی را پوست بکند.

این کمک‌های غیرضروری به او این پیام را می‌دهد که تو نمی‌توانی به تنهایی این کار انجام دهی و به این ترتیب او تنبل و وابسته بار می‌آید و نمی‌گذارند کودک به خودش متکی باشد. مثلاً چنانچه کودک پازل را اشتباه گذاشت، آن را از او نگیرید، بلکه به او بگویید من مطمئنم اگر بیشتر دقت کنی، خودت می‌توانی درستش کنی.

30- والدین نقش مؤثری در زندگی کودک دارند. ایجاد محیطی بامحبت و تصویری خوب از خود، نظارت منظم بر رشد سالم جسمی و فکری، ابراز همدردی، هر اقدام بدون تعیین پیش شرط، باتشویق رفتارهای خوب و دادن استقلال رفتاری در چهارچوب مشخص بهترین راه‌های تربیتی هستند. تا حد امکان مسائل را به شیوه‌های مثبت بیان کنید. جملات منفی ممکن است ایجاد ناراحتی کنند و در پردازش بهتر کودک برعکس درک شوند.

زندگی آنلاین