شاید بارها برایتان پیش آمده است که تصمیم بگیرید بر روی یک مسئله تمرکز کنید اما بعد از چند لحظه متوجه می شوید که فکرتان در جای دیگری بوده و نتوانستید روی موضوع مورد نظرتان تمرکز کنید. این موضوع در روز های امتحان بسیار آزار دهنده است.
کتاب ادبیات را جلوی چشمتان گذاشته اید و به خیال خودتان شش دانگ حواستان را جمع کرده اید تا تاریخ ادبیات حفظ کنید اما بعد از گذشت یک ساعت، تازه متوجه می شوید با وجودی که تمام صفحات را با دقت کامل و بلند خوانده اید، حتی یک کلمه از آن در خاطرتان نمانده. به راستی چه اتفاقی در مغز شما افتاده است؟ آیا شیوه خواندنتان غلط بوده است؟ آیا باید قبل از مطالعه خوب می خوابیدید یا غذای خاصی می خوردید؟ یا اصلا تقدیر اینگونه است و شما به درد مطالعه و دانشگاه رفتن نمی خورید؟!
محققان علوم اعصاب در سال های اخیر موفق شده اند دو نوع «توجه» را شناسایی کنند. آنها دریافته اند توجه از دو طریق جلب می شود؛ یکی از پایین به بالا و دیگری از بالا به پایین. در توجه از پایین به بالا، برخی مسایل برای همه ما انسان ها جذاب هستند و هرکسی در نگاه اول به آنها جذب می شود. به نظر شما این چیزهای جذاب کدام اند؟ جالب است بدانید جذاب ترین نکته برای ما انسان ها در دنیا، چشم است. برای اثبات این ادعا کافی است صفحه ای حاوی تعداد زیادی اشیای بی جان و جاندار را به فردی نشان دهید. چشمان او به صورت معجزه آسایی چشم ها را پیدا می کند و به آن خیره می شود. دلیل این امر کاملا روشن است؛ چشم ها حاوی اطلاعات ارزشمندی از حالت های درونی افراد هستند و با نگاه به چشم یکدیگر، می توانیم ناگفته های درون هم را دریابیم اما دومین موضوع جذاب برای انسان، اجسام متحرک است که ناخودآگاه توجه اش را جلب می کند. دلیلش هم مشخص است؛ اجسام متحرک ممکن است خطرناک باشند پس لازم است ناخودآگاه توجه ما را به خود جلب کنند.
اما توجه نوع دوم که ما در این نوشته بیشتر با آن سروکار داریم، توجه از بالا به پایین است. در این نوع توجه که معجزه بخش فرونتال یا همان پیشانی مغز ماست، فرد به صورت ارادی تصمیم می گیرد به موضوعی توجه کند. بدیهی است در این تصمیم گیری مکانیسم تنبیه و پاداش نقش اساسی دارند. ترس از اینکه فرد فردا در امتحان نمره لازم را نگیرد و مورد تمسخر همکلاسی ها واقع شود، به همان اندازه فکر به رخ کشیدن نمره خوب در مهمانی آخر هفته می تواند لوب پیشانی مغز را تحریک کند.
راهکار اول این است که همیشه در یک اتاق مطالعه کنید. مساله خیلی ساده است؛ مغز شما در هر لحظه با انبوهی از اطلاعات ریز و درشت مواجه است که هر کدام به تنهایی برای پرت کردن حواس کافی هستند. این محرک های پر تعداد شامل انواع صداها، بوها، تصاویر و عکس هایی هستند که در اتاق به دیوار نصب شده اند. علاوه براین، باید فشار لباس بر بدنتان، فشار جوراب، فشار صندلی روی نشیمنگاه و فشار عینک روی بینی و صورتتان را هم به این خیل عظیم محرک ها افزود. از سوی دیگر، احساس گرسنگی، تشنگی، خواب آلودگی، درد و کوفتگی یا خشکی در عضلات بدن هم ممکن است حواس را پرت کند. برای ایجاد تمرکز خوب و مطالعه مفید مغز باید بتواند این محرک ها را به نحوی حذف کند تا شرایط برای تمرکز روی مطلب فراهم شود. حالا فکر می کنم پاسخ به این سوال که چرا باید همیشه در یک اتاق مطالعه کنیم، زیاد سخت نیست؛ اگر همیشه در یک اتاق مطالعه کنید، محرک های تحریک کننده مغز شما به احتمال زیاد یکسان خواهند بود و به مرور زمان جذابیت خود را از دست می دهند. البته بهتر است در اتاق مطالعه از عکس های خود و افراد کمتر استفاده کنید. دلیلش هم معلوم است؛ چشم ها برای ما بسیار جذابند.
دومین راهکار افزایش تمرکز، انجام مراسمی قبل از مطالعه است. مغز ما خیلی زود به یک روند عادت می کند. عادت کردن، یک نوع سانسور است و به مغز اجازه می دهد محرک های محیط را زودتر، بیشتر و به صورت پایدارتری فیلتر کند تا بخش بزرگ تری از ذهن آزاد شود. اگر عادت دارید قبل از مطالعه چای بنوشید، استحمام کنید، موسیقی ملایم گوش کنید یا کمی نرمش کنید، همیشه همین کارها را انجام دهید.قبل از مطالعه از خوردن غذاهای سنگین و دیرهضم به خصوص غذاهایی که مملو از چربی هستند، خودداری کنید زیرا میزان توجه و قدرت تمرکزتان را پایین می آورند.
ابتلا به کم خونی نیز یکی از مشکلات جسمانی است که بر قدرت تمرکز اثر می گذارد بنابراین توصیه می کنیم منابع آهن از گوشت قرمز و تخم مرغ گرفته تا انواع مغزهای خام مانند فندق را در برنامه غذایی روزانه تان بگنجانید.
کم آبی هم باعث عدم تمرکز می شود بنابراین آنقدر آب بنوشید که دچار تشنگی و کم آبی نشوید.
کمبود موادمغذی مانند منیزیم، روی و امگا۳ نیز کم شدن تمرکز را به همراه دارد بنابراین برای پیشگیری از کمبود آنها لازم است تا منابع غذایی شان که به ترتیب شامل سبزی های برگ سبز، انواع گوشت، ماهی و گردو هستند را در برنامه غذایی روزانه تان بگنجانید.
نکته آخر اینکه از دیدن فیلم های جذاب، شنیدن آهنگ های تند و با کلام، انجام ورزش های گروهی و هیجان انگیز قبل از مطالعه به شدت بپرهیزید چون هر کدام با دخالت در مکانیسم توجه شما، تمرکزتان را کاهش می دهند.
انواع توجه
چگونه می توانیم توجهمان را جلب کنیم؟
