بیش فعالی در کودک را می توان یکی از شایع ترین اختلالات در قرن حاضر شمرد. به گفته ی محققان این اختلال در 20 درصد از کودکان دیده می شود. امروزه والدین توجه بیشتری نسبت به سلامت روحی کودکشان دارند به همین علت به این موضوع بیشتر از گذشته توجه می کنند.
از طرفی سطح آگاهی مردم بالا رفته و با مشاهده علائم، فرزندشان را نزد پزشک می برند. دکتر میترا حکیم شوشتری، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت وگو با جام جم می گوید: عامل این بیماری بیولوژیک است و معمولا در اطرافیان سابقه ابتلا وجود دارد.
او ادامه می دهد: برخی کودکان فقط دچار بیش فعالی هستند و برخی هم بیش فعالی و هم نقص توجه دارند که در حالت دوم اوضاع بد است. البته این طور نیست که هر کودکی که کم تمرکز است الزاما به بیش فعالی هم مبتلاست.
بچه هایی که نمی توانند آرام بمانند
دکتر شوشتری می گوید: بچه های دچار بیش فعالی مدام در حال حرکت و پرحرفی هستند و نمی توانند آرام و در حالت نشسته بازی کنند و ماندن در یک وضع ثابت برایشان سخت است. مادر و پدر این کودکان می گویند انگار موتوری در وجود آنها روشن است که هرگز خاموش نمی شود.او یادآوری می کند: هر نوع پرتحرکی را نمی توان بیش فعالی دانست، زیرا اضطراب هم برخی علائم این اختلال را تقلید می کند و نباید بی جهت انگ بیش فعالی به کودک زد.
وقتی کودک از این شاخه به آن شاخه می پرد
بچه دچار بیش فعالی تحمل کمی دارد و فعالیت هایش را نیمه کاره رها می کند و مدام از این شاخه به آن شاخه می پرد. کودکان دچار این اختلال نمی توانند نوبت را رعایت کنند.
برخی کودکان هم دچار نقص توجه و کم تمرکزی هستند. برای آنها شروع کار، سازمان دهی و انجام مرحله به مرحله کارها سخت است، مدام وسایل خود را گم می کنند و نامرتب و بی نظم هستند. شوشتری، روانپزشک کودک و نوجوان می گوید: برخلاف آنچه همه فکر می کنند، این بچه ها در ریاضی مشکل چندانی ندارند، چون ریاضی به تمرکز وابسته نیست و استدلالی است و هر وقت حواس کودک پرت شود، می تواند با جمع کردن دوباره حواسش به حل مساله بپردازد؛ ولی آنها در دیکته مشکل دارند، چون دیکته نوشتن روند مداومی دارد و اگر به علت از دست دادن تمرکز لحظه ای عقب بماند، فرصت اصلاح وجود نخواهد داشت.گاهی مشکل بچه های دچار نقص توجه به دلیل این که علائم خاصی ندارند، تشخیص داده نمی شود و اطرافیان تصور می کنند کم هوش هستند و حتی ممکن است از مدرسه اخراج شوند. به گفته دکتر حکیم شوشتری، بچه های بیش فعال چون پر سروصدا هستند و نظم را مختل می کنند، جلب توجه می کنند و احتمال این که برای درمانشان اقدام و بیماری شان تشخیص داده شود، بیشتر است.
هر شیطنتی بیش فعالی نیست
خیلی از بچه های زیردبستان انرژی بالایی دارند، پرتحرک هستند و حوصله انجام کاری را ندارند، اما برخی والدین با مشاهده این شیطنت ها، تصور می کنند کودکشان دچار بیش فعالی است؛ در صورتی که این تصور اشتباه است.
این روانپزشک کودک توضیح می دهد: یک کمبود خواب ساده یا سوءتغذیه نیز ممکن است باعث حواس پرتی و بی قراری کودک شود. حتی بازی با اسباب بازی های غیراستاندارد که معمولا حاوی سرب است نیز مسمومیت ایجاد می کند که این مسمومیت علائم بیش فعالی را نشان می دهد، بنابراین نباید بی جهت و بدون مشورت با پزشک به کودک انگ زد.
بچه هایی که کارهای غیرعادی انجام می دهند
کودک بیش فعال همه جا علائم بیش فعالی را دارد و اگر بچه ای فقط در خانه یا مدرسه چنین علائمی را نشان دهد، باید به دنبال مشکلی در خانه یا مدرسه بود.
دکتر شوشتری با اشاره به این که علائم معمولا قبل از هفت سالگی شروع می شود و اگر بعد از ده سالگی دیده شود، باید به دنبال علت دیگری بود، می گوید: کودکان بیش فعال کارهای خطرناک و غیرعادی انجام می دهند، در حالی که کودک عادی از چهار سالگی به بعد مثلا می ترسد روی بلندی برود، مگر این که واقعا هیچ سرگرمی ای نداشته باشد یا به او بی توجهی شود.
او یکی از راه های تشخیص را توجه به پیشرفت نقاشی کودکان می داند. پیشرفت نقاشی کودکان بیش فعال و دچار نقص توجه، مطلوب نیست. اگر کودک محرک ها و ابزار لازم را داشته باشد، باید در چهار سالگی بتواند یک آدمک ساده بکشد، ولی اگر نتواند و حوصله این کار را نداشته باشد، احتمال دارد به نقص توجه مبتلا باشد.
رفتار درست با کودکان بیش فعال
کودکان بیش فعال در مکان هایی که محرک بیشتری وجود دارد بدتر رفتار می کنند، مثلا در مهمانی رفتارشان بدتر از رفتار در خانه خودشان است.
دکتر حکیم شوشتری می گوید: متاسفانه از آنجا که این کودکان مدام طرد می شوند احتمال این که بعدها دچار مشکل و به راه خلاف کشیده شوند وجود دارد.
کودکان بیش فعال پرخاشگر هستند و کنترل هیجان خوبی ندارند و چون قانونمند نیستند و دوست دارند سرگروه باشند و حرف خود را به کرسی بنشانند، روابطشان با دیگران دچار تنش می شود. آنها راحت ارتباط برقرار می کنند، ولی چون رفتارشان قابل پیش بینی نیست، ادامه رابطه امکان ندارد.
وی می افزاید: اثر مخرب تنبیه در این کودکان بیشتر است، چون لجباز هستند و اگر پرخاشگری ببینند، پرخاشگری می کنند. این کودکان اعتمادبه نفس پایین تری دارند، چون مدام طرد می شوند.حمایت خانواده، ضریب هوشی، جایگاه فرزند در خانواده، تعداد فرزندان و بیماری های دیگری که می تواند با بیش فعالی همراهی داشته باشد (مانند تیک و وسواس) در درمان بیماری و پیشرفت آن موثر است.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه، هر چه زودتر برای درمان اقدام شود، بهتر است زیرا کودک ده دوازده ساله ای که به دلیل ابتلا به بیش فعالی یا نقص توجه پیشرفت تحصیلی نداشته و از دیگر همسالانش عقب مانده ممکن است دیگر اعتمادبه نفس و انگیزه لازم را پیدا نکند.
درمان بیش فعالی ضروری است
فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان می گوید: درمان اصلی بیش فعالی دارویی است. هدف از تجویز داروها آرام کردن کودک نیست، بلکه هدف این است که کودک کارهای هدف دار انجام دهد و عملکرد خوبی داشته باشد.
شوشتری تاکید می کند: متاسفانه یکی از ذهنیت های غلط این است داروهایی که برای این کودکان تجویز می شود، اعتیادآور است، در حالی که اگر این بیماران درمان نشوند، ممکن است در آینده مستعد ابتلا به اعتیاد شوند. مصرف دارو زیر نظر پزشک به هیچ وجه معتادکننده نیست.
او تاکید می کند: گاهی پدر و مادرها می گویند مثلا دایی یا عموی این بچه هم همین طوری بود و خوب شد؛ ولی این تفکر غلط است، چون اگر آنها هم درمان می شدند بی شک می توانستند جایگاه اجتماعی و خانوادگی بهتری داشته باشند. کنترل علائم مانع افت تحصیلی و دور شدن کودک از محیط سالم می شود. مثلا اگر آموزگار کودکی را که در کلاس ناآرامی و شلوغ می کند بیرون و از همسالان سالم دور کند، ممکن است او همنشین آدم های ناسالم شده و دچار مشکلات بیشتری شود.
