کودک با پا گذاشتن به سن نوجوانی دچار ناراحتی هایی می شود که از نظر دیگران غیر منطقی است. خود فرد اینگونه فکر می کند که این دلیل این ناراحتی بسیار بزرگ است ، اما باید بدانید که اینگونه ناراحتی ها و افسردگی ها به خاطر مسائلی است که در ادامه ذکر می کنیم.
سرچشمه بسیاری از ناراحتی های ظاهراً غیر منطقی نوجوانان اضطرابی است که از عوامل گوناگون از جمله عوامل زیر ناشی می شود: تغییرات جسمانی از قبیل نگرانی از دیررسی بلوغ به خصوص در پسرها، نگرانی از زود رسی بلوغ به خصوص در دخترها، ترس و احساس خجالت از تغییر جسمانی و رنج ناشی از عدم پذیرش تغییرات جسمانی، عدم پذیرش از جانب همسالان، مستقل شدن، بروز رفتار پرخاشگرانه، غیر منطقی بودن، نداشتن مهارت های لازم برای زندگی، تمایلات زیستی و آشفتگی در نقش.
در این جا به طور مختصر بعضی از این عوامل مورد بررسی قرار می گیرند:
نحوه رویارویی با رنج ناشی از تغییرات جسمانی
تغییرات ناشی از دوران بلوغ را نوجوان به تدریج می پذیرد. علت اصلی نگرانی در مورد نکات دیگری هم چون زودرسی و دیررسی بلوغ و احساس خجالت در مواجهه با تغییرات جسمانی، عدم آگاهی، آگاهی ناقص یا محدود و یا اطلاعات نادرست نوجوان در زمینه های مختلف بلوغ و تغییرات جسمانی ناشی از آن است، که بهترین راه پیشگیری از اضطراب فراهم آوردن آگاهی و بینش دقیق، صحیح و به موقع است.
والدین باید قبل از پیدایش علایم ثانویه بلوغ فرد را به طور مناسب و با مراعات شئون اخلاقی، در جریان مسایلی از جمله سن بلوغ، عوامل موثر در پیدایش بلوغ و تغییرات جسمانی و آثار روانی آن بگذارند. والدین و مربیان در مدرسه با فراهم آوردن جوی آزاد و سالم باید این امکان را به دانش آموز بدهد که سوالات، افکار، احساسات و احیاناً نگرانی های خود را صادقانه مطرح و جوابه ای مناسب دریافت کند و نباید بگذارند تا نوجوانان برای یافتن پاسخ سوالات خود کسانی که صلاحیت ندارند از جمله همسالان مراجعه و دچار انحراف و اضطراب شود.
در مواردی که نوجوان نمی تواند مسایل را حضوری با والدین مطرح کند، باید مربیان و اولیای مطلع و متعهد مدرسه در حد مجاز نوجوان را راهنمایی کنند و با ارایه کتاب های مناسب و بحث های مفید، زمینه به دست آوردن اطلاعات سالم را فراهم آورند.
رویارویی با اضطراب ناشی از عدم پذیرش از جانب همسالان
نتایج پژوهشی نشان داده است که ناامنی، وابستگی شدید و ناسالم نوجوان به والدین، ناتوانی یا نداشتن مهارت های لازم در برقرار کردن روابط عاطفی، اجتماعی و اخلاقی سالم، تفاوت در فرهنگ خانواده ها و به خصوص عدم پذیرش ارزش ها و آداب و رسوم گوناگون، موجب اضطراب بسیاری از دانش آموزان به خصوص در سنین راهنمایی می شود. برای این که نوجوانی که تجربه های ذکر شده را نداشته است دچار اضطراب شدید نشود و یا اضطراب او ادامه پیدا نکند اقدامات زیر مفید است :
والدین باید گرایش فرزند خود به همسالان را به درستی درک کنند، زیرا این یک نیاز طبیعی است که بخواهد مورد توجه و حمایت همسالان قرار گیرد.
والدین با نوجوان در مورد گزینش دوست توافق نمایند تا دچار تعارض نشود و پنهان کاری نیز نکند.
باید سعی کنند به طور منطقی با نوجوان روبرو شوند و در وقت مناسب، با گفتگوی ملایم و استدلال، او را متوجه نتایج نامطلوب بعضی از معاشرت ها کنند.
والدین و مربیان برای دوستان نوجوان باید اعتبار و احترام قایل باشند.
والدین و مربیان و… باید در همه مواقع به خصوص در برابر همسالان، احترام و شخصیت نوجوان را حفظ کنند.
رویارویی با اضطراب ناشی از دوگانگی و ترس از مستقل شدن
یکی از عمومی ترین نیازهای نوجوان کسب استقلال از افراد خانواده و دیگران است. مطالعات نشان داده که اضطراب در کسانی بیشتر دیده می شود که دچار ناامنی شدید، عدم اعتماد به نفس، وابستگی ناسالم به والدین به خصوص مادر هستند. کسب استقلال در بسیاری از نوجوانان اضطراب ایجاد می کند. از جمله حالاتی که در زمینه مستقل شدن دیده می شود، تضاد و دوگانگی است، یعنی نوجوان در حالیک ه می خواهد و می داند که باید مستقل شود از استقلال نیز می ترسد.
برای جلوگیری از این دوگانگی والدین باید وضعیتی فراهم آورند تا نوجوان با به دست آوردن اعتماد بنفس، امنیت روانی و جرات تجربه کردن، به تدریج درصدد کسب استقلال برآیند.
عوامل موثردر اضطراب دانش آموزان و مقابله با آن
یکی از دلایل اساسی در اضطراب ناشی از مستقل شدن، عدم آگاهی از وضعیتی است که نوجوان بعد از مستقل شدن پیدا خواهد کرد.
باید دقت داشت که مسئولیت و فرصت دادن به دانش آموز خصوصا در محیط مدرسه و اموری که بعضا به خود او مربوط می شود و ایجاد فضایی برای اظهار عقیده و تصمیم گیری، ولو این که اشتباه کند سبب می شود که آن ها این فلسفه را بیاموزند که زندگی سراسر تلاش و مبارزه است و آن ها می توانند از خطاهای خود درس های مفید بیاموزند.
در نیاز نوجوانان به کسب استقلال، تفاو تهای فردی وجود دارد به همین دلیل نباید آن ها را مقایسه ی ملامت آمیز کرد زیرا باعث دلسردی، احساس نا امنی و اضطراب می شود.
رویارویی با اضطراب ناشی از بروز رفتار پرخاشگرانه
یکی از خصوصیات بعضی از دانش آموزان مخالفت با افراد مختلف در خانه و خارج از آن است که گاه به صورت پرخاشگری کلامی یا غیر کلامی بروز می کند. عدم توانایی در کنترل رفتار پرخاشگرانه باعث اضطراب بسیاری از آن هاست.
به طور خلاصه بالا بردن میزان مقاومت و تحمل فرندمان در برابر ناکامی و سختی ها، ارضای صحیح نیازهای وی،ایجاد امنیت روانی و به وجود آوردن الگوهای رفتار مناسب می تواند در پیشگیری رفتار پرخاشگرانه موثر باشد.
اگر این اقدامات به موقع انجام نشود باید در زمان حال امکاناتی فراهم آوریم که نوجوان کمتر پرخاشگری کند و با اضطراب کمتری روبه رو شود. توصیه های زیر در این زمینه مفید است:
والدین و دیگران باید تا حد ممکن از امر و نهی های زیاد، بی مورد و غیر اصولی خودداری کنند.
از ایجاد ممنوعیت و محدودیت های بی مورد که مغایر با نیاز نوجوان به کسب آزادی و استقلال است خود داری کرد.
با تقویت روحیه نوجوان بخصوص تکیه بر مهارت ها و توانایی های مثبت او، باید روش های مناسب مواجهه با ناکامی را به او آموخت.
به نوجوان باید آموخت که در مقابله با خشم به جای این که بدون تفکر خشمی کنترل نشده ابراز دارند منطقی برخورد کنند و بدون توهین و تحقیر به دیگران ابراز وجود کنند و عواطف خود را بیان کنند.
باید به او فهماند که نحوه برخورد دیگران با او تا حدی نتیجه رفتار خود اوست.
در برابر پرخاشگری نوجوان نباید از تنبیه یا تحقیر استفاده کرد، زیرا این رفتارها خود باعث تشدید پرخاشگری می شوند بهتر است به عمل پرخاشگرانه او، پاسخ نداد، منتها باید به نوجوان فهماند که بی اعتنایی ظاهری به پرخاشگری او حمل بر تائید یا قبول آن نیست.
