یکی از مهم ترین اختلالاتی که می توان نام برد ، اختلالات شخصیتی در افراد است. این دسته از اختلالات بسیار شایع بوده و متاسفانه 10 الی 20 درصد افراد جامعه یه یکی از این دسته اختلالات مبتلا هستند. اختلالات شخصیتی در ص ورت درمان نشدن می تواند برای فرد دردسر ساز باشد.
اختلال شخصیت شایع است و مشکل زا. می گویند ۱۰ تا ۲۰ درصد از جمعیت به یکی از انواع اختلال شخصیت مبتلا هستند. روان پزشکان معتقدند اختلال شخصیت بیماری مزمنی است و درمانش هم بسیار مشکل…
بیماران و خانواده هایشان هم تصورات مختلفی در مورد اختلال شخصیت دارند؛ آنها ممکن است فکر کنند ابتلا به یکی از انواع اختلال شخصیت به معنی «بد ذات» و «بی شخصیت» بودن است، به همین دلیل گاهی فرد مبتلا در خانواده و جامعه منزوی می شود.
اختلال شخصیت چیست؟
طبق آنچه در آخرین ویرایش«راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روانپزشکان آمریکا» آمده است، اختلال شخصیت عبارت است از: «یک الگوی با دوام و پایدار از رفتار و تجربه درونی که به طور قابل ملاحظه ای با انتظاراتی که از شرایط فرهنگی فرد وجود دارد، متفاوت و فراگیر و غیرقابل انعطاف باشد، شروعش به دوران نوجوانی یا اوایل بلوغ برگردد، در طول زمان پایدار باشد و به ناراحتی یا آسیب دیدگی روانی منجر شود.» به بیان دیگر، فرد مبتلا به اختلال شخصیت نمی تواند آنگونه که معمول و در جامعه پسندیده است، با دیگر افراد ارتباط برقرار کند.
اگر فردی در جزیره ای تنها باشد، تنها بیماری روان پزشکی ای که نمی تواند به آن مبتلا شود، اختلال شخصیت است زیرا اختلال شخصیت در ارتباط با دیگر افراد جامعه معنی پیدا می کند. فرد در این موقعیت فرضی می تواند افسرده شود، وسواس پیدا کند یا ارتباطش با واقعیت دگرگونه شود، اما از آنجا که اختلال شخصیت خود را در «ارتباط» با دیگر افراد جامعه نشان می دهد، نمی توان او را مبتلا به اختلال شخصیت دانست.
انواع اختلا ل شخصیت
«اختلال شخصیت» یک عنوان کلی است ولی در مکاتب مختلف انواع مختلفی از آن تعریف شده است. در راهنمای تشخیصی و آماری که انجمن روان پزشکی آمریکا آن را تدوین کرده و در بیمارستان های روان پزشکی ایران نیز به کار می رود،
۱۰ نوع اختلال شخصیتی مختلف فهرست و در ۳ خوشه جداگانه رده بندی شده اند:
خوشه الف
اختلال های نامتعارف و غیرعادی
اختلال شخصیت پارانویید: این افراد شک زیاد و غیرمنطقی به دیگران و حساسیت زیادی نسبت به رفتار دیگران دارند. از دید دیگران، آنها افراد بدبینی هستند که به سختی به دیگران اعتماد می کنند. می گویند فیلسوف معروف آلمانی، نیچه، برخی خصوصیات این نوع اختلال شخصیت را داشت.
اختلال شخصیت اسکیزویید: گوشه گیر، خرافاتی و از نظر اجتماعی منزوی هستند و تمایلی برای برقراری ارتباط با دیگران ندارند. ارتباط با دیگران برای آنها خوشایند نیست و دوست دارند ارتباط را در کمترین حد ممکن نگه دارند. شاید بتوان از شخصیت «لئون» در فیلمی به همین نام به عنوان نمونه ای از این اختلال شخصیت یاد کرد.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: رفتارها و اعتقادهای عجیب که خود را در نوع پوشش و افکار افراد مبتلا نشان می دهد. شاید بتوان ریموند دومنک، سرمربی اسبق تیم ملی فرانسه را که معروف به داشتن اعتقادهای خرافی و جادو بود، نمونه ای از افراد مبتلا دانست. در میان رمال ها و فالگیرها و کسانی که اعتقاد شدیدی به آنها دارند، می توان نمونه هایی از افرادی دارای این خصوصیت را دید.
خوشه ج
اختلال های اضطرابی یا ترسی
اختلال شخصیت اجتنابی: ترس و واکنش بیش از حد به طرد شدن و اعتماد به نفس پایین در مبتلایان به این اختلال مشهود است. آنها از نظر اجتماعی گوشه گیر و وابسته هستند و دوست دارند با دیگران رابطه برقرار کنند، اما از ترس پذیرفته نشدن، از افراد دوری می کنند.
اختلال شخصیت وابسته: مبتلایان معمولا افرادی غیرفعال، بیش از حد پذیرای نظرهای دیگران، ناتوان در تصمیم گیری و بی اطمینان هستند. در آنها بی تفاوتی، تهاجم، سرسختی، بدخلقی و قهر، ترس از صاحب اختیار بودن و سهل انگاری نیز دیده می شود.
اختلال شخصیت وسواسی جبری: این اختلال با الگوی فراگیر اشتغال ذهنی به نظم و ترتیب، کمال گرایی و کنترل ذهنی و میان فردی به بهای از دست دادن انعطاف پذیری، گشاده رویی و کارآمدی که از اوایل بزرگسالی آغاز و در زمینه های گوناگون ظاهر می شود، خود را نشان می دهد.
خوشه ب
اختلال های چشمگیر، هیجانی یا عجیب
اختلال شخصیت ضداجتماعی: افراد مبتلا خودپسند، بی عاطفه، بی نظم و بی قاعده، تحریک پذیر و بی پروا هستند. آنها نمی توانند طبق قاعده ای مشخص عمل کنند و شکستن پی در پی قوانین برای آنها مشکلات متعددی ایجاد می کند. این افراد از اینکه قانون را بشکنند یا موجبات ناراحتی دیگران را فراهم کنند، احساس گناه نمی کنند. آل پاچینو در فیلم های «صورت زخمی» و «پدر خوانده ۲» به خوبی از پس ایفای نقش یک شخصیت جامعه گریز برآمده است. همچنین در فیلم «پرتقال کوکی» تصویر بسیار درخشانی از چگونگی شکل گیری اختلال شخصیت ضداجتماعی در افراد خلق شده است. در جامعه این اختلال بیشتر در میان افرادی که به زندان رفته اند، دیده می شود.
اختلال شخصیت مرزی: مبتلایان به آن شکننده اند، حساسیت مفرط به طرد شدن دارند و ممکن است واکنش های هیجانی شان بسیار نامتناسب با محیط باشد. برای این اختلال چند ویژگی عمده برشمرده اند:
زودانگیختگی یا پیش بینی نا پذیری در مورد مسایلی از قبیل تکانه های جنسی، قمار، سوءمصرف دارو و الکل، دزدی از فروشگاه ها و پرخوری و آسیب رساندن به خود. الگوی ناپایدار در روابط فردی، ناتوانی در کنترل خشم، مشکل هویتی، بی ثباتی هیجانی، کوشش های بی مورد برای اجتناب از ترک و رهاشدگی، خودزنی جسمی، احساس مزمن پوچی و بی حوصلگی که به صورت احساس بی هدفی، خالی و بی ارزش بودن ظاهر می شود، را در مبتلایان می توان دید. خواننده گروه پینک (pink) که هنگام اجرای زنده اقدام به خودزنی کرد، نمونه ای از مبتلایان به این اختلال است.
اختلال شخصیت نمایشی: هسته مرکزی علایم این اختلال تلاش برای جلب تشویق و توجه دیگران است. افراد دچار این اختلال با ظواهر یا رفتار خود توجه دیگران را جلب می کنند. شاید شخصیت «اسکارلت اوهارا» در داستان «بر باد رفته» را بتوان به عنوان مثالی در این حوزه ذکر کرد.
اختلال شخصیت خودشیفتگی: افراد خودشیفته حس خودباوری بیش از حدی دارند و ممکن است شیفته قدرت باشند. آنها معمولا به خواسته های دیگران بی علاقه و بی توجه و خواستار توجه دیگران هستند و احساس می کنند که سزاوار توجه ویژه اند. برخی از دیکتاتورهای معروف در تاریخ همچون «هیتلر» و «استالین» را به احتمال زیاد می توان جزو مبتلایان به این اختلال دانست.
چگونه اختلال شخصیت را تشخیص دهیم؟
تشخیص و درمان اختلال شخصیت، تخصصی و پیچیده است و فقط از روان پزشکان برمی آید. در بیشتر موارد افراد مبتلا فقط علایم یک نوع اختلال شخصیت ندارند، بلکه علایم چند نوع اختلال شخصیت در آنها مشاهده می شود. اختلال شخصیت تظاهر سایر بیماری های روان پزشکی را تغییر می دهد و تشخیص آنها را سخت می کند. ممکن است ابتلا به سایر بیماری های روان پزشکی یا مصرف مواد مخدر نیز تاثیراتی بر علایم اختلال شخصیت داشته باشد بنابراین تنها راه دقیق تشخیص این اختلال، تست های معروف به تست شخصیت که در بعضی کتاب ها و مجله ها وجود دارند، نیست؛ بلکه انجام مصاحبه با روان پزشک است.
درمان چقدر طول می کشد؟
اختلال شخصیت یک اختلال مزمن و دیرپا و درمان آن سخت است. اگرچه برای درمان اختلال های دیگری که همزمان با اختلال شخصیت رخ می دهند، تجویز برخی داروها کمک کننده است، اما درمان اصلی اختلال شخصیت، روان درمانی است. البته در اغلب موارد درمان به هر دو شیوه (دارودرمانی و روان?درمانی) لازم است. درمان اختلال شخصیت معمولا چند سال طول می کشد.
