تا همین ۵ ، ۶ سال گذشته همه یک نوع بانک می شناختند، آن هم بانک های خصوصی و دولتی برای ذخیره و سرمایه گذاری پول بود، اما به تازگی برخی پدر و مادرهای جوان در حال بیرون آوردن سرمایه خود از همان بانک ها و شتافتن به بانکی جدید هستند: «بانک خون بندناف.» در این مطلب ضمن گفت وگو با تنها استاد دانش آموخته و صاحب نظر کشورمان در زمینه کاربرد سلول های خون بندناف نگاهی هم به فعالیت مراکز دانشگاهی و غیر دانشگاهی ذخیره و اهداکننده سلول های بنیادی خون بندناف داریم.
بانک خون بندناف کجاست و چه می کند؟
بندناف که در ابتدای تولد جدا شده و دور انداخته می شود، حاوی سلول های بنیادی است. بانک خون بندناف، خون بندناف نوزادانی را که با هدف خیرخواهانه به این مرکز اهدا می شود، جمع آوری و بعد از انجام آزمایش های لازم تا مدت ۳۰ سال نگهداری می کند. ظرف این ۳۰ سال اگر بیماری به سلول های بنیادی نیاز پیدا کرد، بانک خون بندناف شرایط اهدا را برای بیمار نیازمند مهیا می کند. با وجود این، نه تنها آمار اهدا در ایران پایین است بلکه بسیاری از والدین با آگاهی از کاربرد این خون برای درمان بسیاری از بیماری ها پای خود را در یک کفش می کنند که خون بندناف به طور خصوصی تنها برای فرزند خودشان نگهداری شود. این افراد به بخش بانک خصوصی خون بندناف مراجعه و پس از عقد قرارداد حدود یک میلیون تومانی آزمایش ها و عمل استخراج سلول های بنیادی از خون بندناف را خواستار می شوند و از آن پس ماهانه ۱۰۰ هزار تومان برای نگهداری سلول های بنیادی در تانک های نیتروژن مایع می پردازند. به گفته دکتر مرضیه ابراهیمی، مدیر بانک عمومی خون بندناف رویان اثربخشی خون بندناف زمانی است که از هر بند ناف ۵۰۰ میلیون سلول بنیادی استخراج شود، در مواردی سلول های استخراج شده از یک بندناف به ۱۰ میلیون هم نمی رسد، اما خانواده ها باز هم اصرار دارند که مرکز، خون بندناف را برای آنها ذخیره کند چرا که مراجعه به بانک خون بندناف میان خانواده ها مد شده است.
مراحل عضویت در بانک خون بندناف رویان
۱) انجام آزمایش های تشخیصی سلامت مادر در ماه نهم بارداری
۲) رویت جواب آزمایش و تایید توسط پذیرش مرکز و سپس پرداخت ۸۳۵ هزار تومان هزینه جمع آوری و فریز کردن نمونه و پرداخت سالانه ۱۰۴ هزار تومان بابت نگهداری از نمونه.
۳) عقد قرارداد و دریافت کیت خون گیری. برای اطلاع از موارد فسخ قرارداد به این آدرس مراجعه کنید:
http: //rsct. ir/fa/module. php/Faq/#question۲۸
۴) جمع آوری ۶۰ تا۲۰۰ سی سی نمونه در شرایط استریل و بدون دخالت در امر زایمان.
۵) تحویل نمونه جمع آوری شده به بانک خون: پس از جمع آوری خون بندناف، کیسه خون طبق دستورالعمل ارائه شده درون فلاسک قرار گرفته و حداکثر طی ۲۴ ساعت و با حفظ دمای حدود ۴ تا ۸ درجه سانتی گراد به بانک خون بندناف رویان منتقل می شود.
۶) پردازش سلولی و فریز نمونه: نمونه دریافت شده ابتدا از نظر حجم و تعداد سلول مورد بررسی قرار گرفته، اگر حجم آن حداقل ۵۰ سی سی و تعداد سلول آن حداقل ۲۵۰ میلیون باشد، وارد آزمایشگاه پردازش سلولی می شود. در غیر این صورت با اطلاع به خانواده، قرارداد فسخ و طبق قرارداد هزینه مسترد می شود. روی نمونه هایی که حداقل شرایط استاندارد را دارند، بررسی آزمایش های میکروبی و ویروسی و HLA و سنجش کلونی و فلوسیتومتری انجام شده و در نهایت در شرایط دمایی ۱۹۶ درجه سانتی گراد در تانک های مخصوص فریز و برای مدت طولانی نگهداری می شود.
۷) صدور کارت ویزیت: مادر ۶ ماه بعد از زایمان باید آزمایش های ماه نهم را تکرار کند. بنابراین صدور کارت فریز مشروط به دریافت جواب آزمایش های ۶ ماه بعد از زایمان است که پس از طی این مرحله نمونه از تانک قرنطینه به تانک دائمی منتقل می شود.
مزایای سلول های بنیادی خون بندناف
هماهنگی دهنده و گیرنده سلول های بنیادی ساده تر است، زیرا نیازی نیست بافت های دهنده و گیرنده به نسبتی که در اهدای سلول های بنیادی مغز استخوان لازم است، مثل هم باشند.خون بندناف به احتمال کمتری دچار پس زدگی های کشنده می شود.خون بندناف به احتمال بسیار کمتری توسط ویروس ها آلوده می شود، در نتیجه گیرنده دچار عفونت های جدی نمی شود.
سلول های بنیادی سلول های نابالغی هستند که می توانند به انواع دیگر سلول های بدن تبدیل و تکثیر شوند. بندناف در بدو تولد مقدار قابل توجهی از این سلول ها دارد که می توان با جمع آوری آنها برخی بیماری ها مثل بیماری های خونی از قبیل لوسمی، لنفوم، کم خونی سلول های داسی شکل و همچنین بیماری های ناشی از آسیب مغز استخوان به دنبال پرتودرمانی یا شیمی درمانی را درمان کرد. برای درمان با سلول های بنیادی این سلول ها به خون بیمار تزریق می شوند تا بتوانند سلول های خونی سالم را بسازند. متخصصان معتقدند ابتدایی ترین سلول های بنیادی جنینی می توانند به درمان انواع مختلف بیماری ها از جمله آلزایمر و دیابت هم کمک کنند، اما این اهداف فعلا در حد تئوری باقی مانده است.
آیا سلول های بنیادی تنها در خون بندناف هستند؟
خیر. مغز استخوان هم سلول های مشابهی دارد که سلول های خونی را می سازند. هر دو نوع این سلول ها را می توان به بیمار نیازمند تزریق وریدی کرد تا در بدنش سلول های خونی ساخته شوند. سلول های بنیادی مغز استخوان با سلول های بنیادی خون بندناف تفاوت هایی دارد، از جمله این که سلول های بنیادی خون بندناف می توانند به انواع بیشتری از سلول ها تبدیل شوند. مزیت سلول های بنیادی خون بندناف به سلول های بنیادی مغز استخوان در این است که سلول های بنیادی خون بندناف چندان بالغ نشده اند و به همین دلیل بدن فرد گیرنده به احتمال کمتری آنها را رد می کند. مزیت دیگر این که اهدای سلول های بنیادی بندناف بسیار راحت و ایمن است، درحالی که اهدای سلول های مغز استخوان مراحل پیچیده ای دارند و اهداکننده باید تحت بیهوشی و همچنین خطر عفونت قرار گیرد. از طرفی جمع آوری سلول های بنیادی مغز استخوان نسبت به جمع آوری سلول های بنیادی خون بندناف به زمان بیشتری نیاز دارد. البته یکی از معایب سلول های بنیادی خون بندناف طولانی بودن مدت اثردهی آنها بعد از انتقال به بدن است.
چرا بانک خصوصی خون بندناف به درد همه نمی خورد؟
اگر احیانا فرزندتان به یکی از بیماری های نادر ذکر شده مبتلا شد خون بندنافی که شما با این همه هزینه برایش نگهداری کرده اید به درد او نمی خورد. در این موارد بیمار سلول های بنیادی فردی را نیاز دارد که به این بیماری مبتلا نیست. خونی که در بانک خون بندناف ذخیره می کنید، برای خود فرزندتان سودمند نیست اما خواهر یا برادر او می توانند از آن برای درمان بیماری های لوسمی، کم خونی سلول های داسی شکل، لنفوم هوچکین یا تالاسمی بهره ببرند. پزشکان معمولا به والدینی که در خانواده شان سابقه ابتلا به یکی از انواع این بیماری های نادر وجود دارد، توصیه می کنند برای ذخیره سازی خون بندناف به طور خصوصی اقدام کنند. هزینه اقدامات اولیه برای استخراج و آزمایش های لازم قبل از نگهداری حدود یک میلیون تومان و از آن پس سالانه ۱۰۰ هزار تومان برای نگهداری از نمونه خونی است. در ضمن برای اقدام به اهدای خون بندناف یا ذخیره خصوصی آن باید از مدتی قبل از زایمان اقدام کنید. این تصمیمی نیست که بتوان در دقیقه ۹۰ گرفت.
